جفرى گدمين، مديرعامل راديو اروپاى آزاد/ راديو آزادى در تحليلى در مجله «روابط بين الملل» نگاهى دارد به اوضاع سياسى فعلى پاكستان و آينده اى كه در پيش روى اين كشور است.
جفرى گدمين كه چندى پيش براى ديدار از دفاتر راديوى پشتو زبان راديو اروپاى آزاد و گفت و گو و ديدار با شخصيت ها و مقامات محلى به پاكستان سفر كرده بود تحليل خود را با اشاره به حملات و حوادث خشونت آميز روزهاى اخير در نقاط مختلف پاكستان آغاز مى كند.
نويسنده با اشاره به مشكلات اقتصادى كشور و معضلات مردم پاكستان از جمله كمبود امكانات زير ساختى و انرژى، بيكارى شديد، تورم بالا، كهنه بودن زير ساخت هاى شهرى و مدنى، مشكلات نهادينه در سيستم بهداشت و درمان و آموزش و پرورش مى نويسد كه وجود جنگ را در اين كشور بايد به تمامى اين مشكلات افزود.
جفرى گدمين خاطر نشان مى كند كه نيروهاى مسلح پاكستان در مورد هر نبرد و پيروزى خود تبليغات شديدى به راه مى اندازند و هر از چند گاه خبرى مربوط به كشته شدن فرماندهان ارشد نيروهاى طالبان منتشر مى شود ولى به نظر مى رسد كه همه اينها مثل قطره اى در يك درياست.
نواحى شمالى پاكستان در جوار مرز با افغانستان و ولايت خودمختار و قبيله نشينى شمال غرب داراى بالاترين ميزان بيكارى، جرائم و قاچاق مواد مخدر هستند و در عين حال پرورشگاه اصلى نيروهاى جهادى اند. همزمان با آمادگى نيروهاى آمريكايى و ناتو براى يك عمليات مهم در قندهار نيروهاى طالبان چه افغان و چه پاكستانى به راحتى مى توانند به اين سوى مرز خزيده و در نبرد يكديگر را يارى دهند.
جفرى گدمين اشاره مى كند كه مسدود كردن فيس بوك و صد وب سايت ديگر از جمله يوتیوب در هفته هاى اخير ممكن است نشانه ديگرى از سقوط آزاد پاكستان به سمت هرج و مرج تلقى شود.
با وجود فضاى نسبتا آزاد و فعال در رسانه هاى محلى پاكستان، گزارشات انتقادى از دولت و ارتش و يا مطالبى كه ممكن است خشم مسلمانان تندرو را برانگيزد به شدت كنترل مى شوند. نمونه برجسته آن موضوع طراحى کاریکاتور محمد پيامبر اسلام در وب سايت فيس بوك بود. در هر حال مركز پژوهشى خانه آزادى – فريدم هاوس – فضاى رسانه اى پاكستان را آزاد نمى داند.
فضای رسانه ای تحت تاثیر جنگ
محدوديت رسانه ها در پاكستان محصول وجود يك نوع فضاى جنگ در اين كشور است و نمونه برجسته اى است از آنچه كه آمريكا در بسيارى از كشورهاى مسلمان با آن روبرو است.
پاكستان از يك طرف با يك گروه كوچك اما بي رحم و خشن از بنيادگرايان روبرو است كه تفسير آنها از اسلام و آينده اى كه براى كشور مى بينند يك نظام قرون وسطايى است اما از سوى ديگر اقليت مدرن و آزادى طلبى در اين كشور هست كه منتقد حكومت است و حكومت نيز تحمل ايده هاى و شيوه زندگى آن را ندارد.
در بين اين دو قطب، بخش بزرگى از رسانه هاى پاكستانى جاى مى گيرد كه عموما مذهبى و محافظه كار است. آنها با خشونت طالبان مخالف اند ولى از سوى ديگر با آنچه كه ليبراليسم و مادى گرایی غرب مى خوانند نيز مخالف اند.
به عنوان مثال يكى از مفسران روزنامه پر تيراژ نيشن (ملت) از مسدود كردن فيس بوك دفاع مى كرد ولى در عين حال به خوبى مى دانست كه يك چنين اقداماتى كافى نيست و يا به گفته وى، «با اين كار آيا ريشه كفر خشك مى شود؟»
جفرى گدمين در ادامه تحليل خود به نقش تعيين كننده نيروهاى مسلح پاكستان در مشخص كردن سرنوشت كشور و آينده چالش هاى بزرگى كه با آن روبرواست اشاره مى كند.
با وجود پايان نقش ديكتاتورمابانه ارتش كه دهه ها ادامه داشت هنوز هم در پشت پرده ارتش نيروى اصلى است و نه دولت و پارلمان منتخب. نقش ارتش پاكستان بسيار پيچيده و تناقض آميز است. از يك سو با نيروهاى شورشى مى جنگد و از سوى ديگر يك چنين افكار و گروه هايى را تغذيه مى كند. بخشى از تفكر هميشگى ارتش اين بوده كه مى تواند تروريست خوب را از تروريست بد تمايز دهد.
ارتش و بخش ضد اطلاعات ارتش پاكستان نقش تعيين كننده اى در شكل دادن به گروه طالبان داشتند و هدف از آن به وجود آوردن يك نيروى اسلام گرا تندرو بود كه بتواند عليه هند بجنگد. مثل هر چيز ديگرى در اين منطقه از جهان اين ماجرا نيز تاريخچه خود را دارد.
در آغاز جدايى پاكستان از هند، دولت افغانستان اين كشور را به رسميت نشناخت و نفوذ خود را در ميان قبايل پشتون گسترش داد. اكنون پاكستان نوعى نفوذ برتر در مناطق پشتون نشين را به نفع منافع استراتژيك خود در رقابت هاى منطقه اى مى داند.
اما مشكل اكنون اين است كه آفت اسلام گرایی تندرو اكنون به قلب پاكستان سرايت كرده است. اين هيولا اكنون دست صاحب خويش را مى گزد و به اين خاطر است كه در يكسال اخير شهرهايى نظير لاهور نيز شاهد حملات اسلام گرايان هستند.
جفرى گدمين در ادامه تحليل خود در مجله «روابط بين الملل» به خصومت هاى ضد آمريكايى ارتش پاكستان اشاره كرده و مى نويسد: ارتش پاكستان كمك آمريكا را مى خواهد بدون آنكه خود را ملزم بداند كه در اوضاع داخلى اين كشور تغييراتى بدهد.
دولت آمريكا نيز در مقابل به كمك پاكستان براى كنترل مرز افغانستان و انتقال محموله هاى نظامى به آن كشور نياز دارد.
با وجودي كه پاكستان با تروريسم در خود اين كشور مبارزه مى كند ولى بسياى معتقدند كه هنوز از گروه هاى تروريستى فعال در افغانستان حمايت مى كند.
جفرى گدمين در بخش پايانى تحليل خود به مناسبات آمريكا و پاكستان پرداخته و مى نويسد: آيا ما به سمت شرايطى پيش مى رويم كه از يك طرف به عملكرد آنها اعتماد نداريم ولى از طرف ديگر محتاج آنها هستيم؟
در محافل سياسى و نظامى پاكستان فضايى حاكم است حاكى از آنكه برخى از رهبران آن كشور در انتظار شكست آمريكا در افغانستان هستند. در آن صورت پاكستان خواهد توانست خلاء موجود را با گسترش نفوذ خود پر كند.
حسن حقانى، روزنامه نگار و نويسنده پاكستانى كه مدتى هم سفير آن كشور در واشینگتن بود در كتاب خود در سال ۲۰۰۵ هشدار داد كه اگر ارتش به مرور قدرت را به دولت غير نظامى تفويض نكند آسيب پذيرى سياست اين كشور در قبال اسلام گرایی راديكال ادامه خواهد يافت.
به اين اعتبار دولت باراك اوباما سياست درستى اتخاذ كرده است. اگر آمريكا نتواند در پاكستان به موفقيت برسد در افغانستان نيز به جایی نخواهد رسيد. براى رسيدن به اين هدف به صبر نياز هست، صبرى عظيم. اگر آمريكا در مورد پيروزى جدى است بايد بداند كه اين چالش هنوز در آغاز راه است.
جفرى گدمين كه چندى پيش براى ديدار از دفاتر راديوى پشتو زبان راديو اروپاى آزاد و گفت و گو و ديدار با شخصيت ها و مقامات محلى به پاكستان سفر كرده بود تحليل خود را با اشاره به حملات و حوادث خشونت آميز روزهاى اخير در نقاط مختلف پاكستان آغاز مى كند.
نويسنده با اشاره به مشكلات اقتصادى كشور و معضلات مردم پاكستان از جمله كمبود امكانات زير ساختى و انرژى، بيكارى شديد، تورم بالا، كهنه بودن زير ساخت هاى شهرى و مدنى، مشكلات نهادينه در سيستم بهداشت و درمان و آموزش و پرورش مى نويسد كه وجود جنگ را در اين كشور بايد به تمامى اين مشكلات افزود.
جفرى گدمين خاطر نشان مى كند كه نيروهاى مسلح پاكستان در مورد هر نبرد و پيروزى خود تبليغات شديدى به راه مى اندازند و هر از چند گاه خبرى مربوط به كشته شدن فرماندهان ارشد نيروهاى طالبان منتشر مى شود ولى به نظر مى رسد كه همه اينها مثل قطره اى در يك درياست.
نواحى شمالى پاكستان در جوار مرز با افغانستان و ولايت خودمختار و قبيله نشينى شمال غرب داراى بالاترين ميزان بيكارى، جرائم و قاچاق مواد مخدر هستند و در عين حال پرورشگاه اصلى نيروهاى جهادى اند. همزمان با آمادگى نيروهاى آمريكايى و ناتو براى يك عمليات مهم در قندهار نيروهاى طالبان چه افغان و چه پاكستانى به راحتى مى توانند به اين سوى مرز خزيده و در نبرد يكديگر را يارى دهند.
جفرى گدمين اشاره مى كند كه مسدود كردن فيس بوك و صد وب سايت ديگر از جمله يوتیوب در هفته هاى اخير ممكن است نشانه ديگرى از سقوط آزاد پاكستان به سمت هرج و مرج تلقى شود.
پاكستان از يك طرف با يك گروه كوچك اما بي رحم و خشن از بنيادگرايان روبرو است كه تفسير آنها از اسلام و آينده اى كه براى كشور مى بينند يك نظام قرون وسطايى است اما از سوى ديگر اقليت مدرن و آزادى طلبى در اين كشور هست كه منتقد حكومت است و حكومت نيز تحمل ايده هاى و شيوه زندگى آن را ندارد.
فضای رسانه ای تحت تاثیر جنگ
محدوديت رسانه ها در پاكستان محصول وجود يك نوع فضاى جنگ در اين كشور است و نمونه برجسته اى است از آنچه كه آمريكا در بسيارى از كشورهاى مسلمان با آن روبرو است.
پاكستان از يك طرف با يك گروه كوچك اما بي رحم و خشن از بنيادگرايان روبرو است كه تفسير آنها از اسلام و آينده اى كه براى كشور مى بينند يك نظام قرون وسطايى است اما از سوى ديگر اقليت مدرن و آزادى طلبى در اين كشور هست كه منتقد حكومت است و حكومت نيز تحمل ايده هاى و شيوه زندگى آن را ندارد.
در بين اين دو قطب، بخش بزرگى از رسانه هاى پاكستانى جاى مى گيرد كه عموما مذهبى و محافظه كار است. آنها با خشونت طالبان مخالف اند ولى از سوى ديگر با آنچه كه ليبراليسم و مادى گرایی غرب مى خوانند نيز مخالف اند.
به عنوان مثال يكى از مفسران روزنامه پر تيراژ نيشن (ملت) از مسدود كردن فيس بوك دفاع مى كرد ولى در عين حال به خوبى مى دانست كه يك چنين اقداماتى كافى نيست و يا به گفته وى، «با اين كار آيا ريشه كفر خشك مى شود؟»
جفرى گدمين در ادامه تحليل خود به نقش تعيين كننده نيروهاى مسلح پاكستان در مشخص كردن سرنوشت كشور و آينده چالش هاى بزرگى كه با آن روبرواست اشاره مى كند.
با وجود پايان نقش ديكتاتورمابانه ارتش كه دهه ها ادامه داشت هنوز هم در پشت پرده ارتش نيروى اصلى است و نه دولت و پارلمان منتخب. نقش ارتش پاكستان بسيار پيچيده و تناقض آميز است. از يك سو با نيروهاى شورشى مى جنگد و از سوى ديگر يك چنين افكار و گروه هايى را تغذيه مى كند. بخشى از تفكر هميشگى ارتش اين بوده كه مى تواند تروريست خوب را از تروريست بد تمايز دهد.
ارتش و بخش ضد اطلاعات ارتش پاكستان نقش تعيين كننده اى در شكل دادن به گروه طالبان داشتند و هدف از آن به وجود آوردن يك نيروى اسلام گرا تندرو بود كه بتواند عليه هند بجنگد. مثل هر چيز ديگرى در اين منطقه از جهان اين ماجرا نيز تاريخچه خود را دارد.
در آغاز جدايى پاكستان از هند، دولت افغانستان اين كشور را به رسميت نشناخت و نفوذ خود را در ميان قبايل پشتون گسترش داد. اكنون پاكستان نوعى نفوذ برتر در مناطق پشتون نشين را به نفع منافع استراتژيك خود در رقابت هاى منطقه اى مى داند.
اما مشكل اكنون اين است كه آفت اسلام گرایی تندرو اكنون به قلب پاكستان سرايت كرده است. اين هيولا اكنون دست صاحب خويش را مى گزد و به اين خاطر است كه در يكسال اخير شهرهايى نظير لاهور نيز شاهد حملات اسلام گرايان هستند.
جفرى گدمين در ادامه تحليل خود در مجله «روابط بين الملل» به خصومت هاى ضد آمريكايى ارتش پاكستان اشاره كرده و مى نويسد: ارتش پاكستان كمك آمريكا را مى خواهد بدون آنكه خود را ملزم بداند كه در اوضاع داخلى اين كشور تغييراتى بدهد.
دولت آمريكا نيز در مقابل به كمك پاكستان براى كنترل مرز افغانستان و انتقال محموله هاى نظامى به آن كشور نياز دارد.
با وجودي كه پاكستان با تروريسم در خود اين كشور مبارزه مى كند ولى بسياى معتقدند كه هنوز از گروه هاى تروريستى فعال در افغانستان حمايت مى كند.
جفرى گدمين در بخش پايانى تحليل خود به مناسبات آمريكا و پاكستان پرداخته و مى نويسد: آيا ما به سمت شرايطى پيش مى رويم كه از يك طرف به عملكرد آنها اعتماد نداريم ولى از طرف ديگر محتاج آنها هستيم؟
در محافل سياسى و نظامى پاكستان فضايى حاكم است حاكى از آنكه برخى از رهبران آن كشور در انتظار شكست آمريكا در افغانستان هستند. در آن صورت پاكستان خواهد توانست خلاء موجود را با گسترش نفوذ خود پر كند.
حسن حقانى، روزنامه نگار و نويسنده پاكستانى كه مدتى هم سفير آن كشور در واشینگتن بود در كتاب خود در سال ۲۰۰۵ هشدار داد كه اگر ارتش به مرور قدرت را به دولت غير نظامى تفويض نكند آسيب پذيرى سياست اين كشور در قبال اسلام گرایی راديكال ادامه خواهد يافت.
به اين اعتبار دولت باراك اوباما سياست درستى اتخاذ كرده است. اگر آمريكا نتواند در پاكستان به موفقيت برسد در افغانستان نيز به جایی نخواهد رسيد. براى رسيدن به اين هدف به صبر نياز هست، صبرى عظيم. اگر آمريكا در مورد پيروزى جدى است بايد بداند كه اين چالش هنوز در آغاز راه است.
