پروژه «ژن‌نگاری-۲»: نياکان شما چه کسانی هستند و از کجا آمده اند؟
پروژه «ژن‌نگاری-۲»: نياکان شما چه کسانی هستند و از کجا آمده اند؟
هفت سال است که پروژه‌ای تحت عنوان «ژن‌نگاری» با پشتيبانی موسسه «نشنال جئوگرافی» کار گردآوری و بررسی اطلاعات ميراث ژنتيک مردمان مختلف را از طريق خوانش داده‌های ثبت شده در «دی ان ای» آنها در دست اجرا دارد.
اين داده‌ها در دو رشته اصلی ژنتيک پُشت مادری شخص (يعنی مادرِ مادرِ مادرِ مادر... الی آخر.) يا پُشت پدری وی ( يعنی پدرِ پدرِ پدرِ پدر... الی آخر) دنبال می‌شوند.
دانشمندان در اين پروژه رگ و ريشه شخص مورد بررسی را تا زمان کوچ نخستين انسان‌های مدرن از قاره آفريقا به ديگر نقاط جهان، حدود ۶۰ هزار سال قبل، رديابی می‌کنند.
به گزارش مجله نشنال جئوگرافيک، موسسه نشنال جئوگرافيک آغاز فاز دوم پروژه ژن‌نگاری را اعلام کرده است. فاز دوم ژن‌نگاری که با عنوان اختصاری «جنو 2.0» معرفی شده، پاسخ دو سوال اساسی را در دستور کار قرار داده است:
بررسی پُشت «مادرِ پدرِ مادرِ مادرِ» شما (و الی آخر) چه داده هايی ژنتيکی را نشان خواهد داد؟
و دوم اينکه: تکليف انسان های غير مدرنی که با انسان های مدرن درآميختند چه می شود؟ آنهايی که در طول حرکت انسان مدرن از قاره آفريقا در اروپا و آسيا بر سر راه وی قرار گرفتند و در نهايت انسان های امروزی را پديد آوردند.
اسپنسر ولز، مدير پروژه «جنو 2.0»، در موسسه نشنال جئوگرافيک توضيح می دهد که در فاز نخست اين پروژه، محققان نمونه ۱۲ شاخص قابل شناسايی کروموزوم های ايگرگ را به منظور رديابی پُشت مذکر هر فرد مورد بررسی قرار می دهند و به همين ترتيب، برای رديابی پُشت مونث وی حدود ۱۵۰ شاخص دی ان ای ميتوکوندريايی را نيز واکاوی می کنند.
پژوهشگر ارشد نشنال جئوگرافيک در ادامه توضيحات خود تصريح می کند که در پروژه «جنو 2.0» ، بر روی نمونه تمامی کروموزوم های ديگر آدمی که تا کنون مورد بررسی دقيق قرار نگرفته اند مطالعه دقيق انجام خواهد شد.
وی می افزايد: «با انجام اين آزمايش، داستان های فراموش شده گذشته های دور خود را ورای روزگار اجدادمان درک خواهيم کرد.»
نمونه ای آزمایش های تبارشناسی در قزاقستان
اما علاوه بر آنچه مدير پروژه «جنو 2.0» از آن به عنوان دستاورد بزرگ ياد می کند، هيجان انگيز ترين جنبه فاز جديد پروژه برای بسياری از مردم تعيين ميزان وجود رگ و ريشه انسان های غيرمدرن و اوليه در شجره نامه خانوادگی شان خواهد بود.
واکاوی دی ان ای بقايای بر جای مانده از انسان های نئاندرتال و دنيسووان اين امکان را برای دانشمندان فراهم آورده که شاخص های دقيق ژنتيک انسان های اوليه را نيز ثبت کنند. بدين ترتيب بررسی دقيق تر نمونه «دی ان ای انسان های زنده امروزين» مشخص خواهد کرد که چند درصد از دی ان ای اين افراد از يک يا هر دو دو گونه انسان های اوليه به ارث رسيده است يا، به قول اسپنسر ولز، «نشان می دهد چقدر نئاندرتال هستند.»
در بيانيه مطبوعاتی موسسه نشنال جئوگرافيک درباره پروژه «جنو 2.0» آمده است: «شرکت کنندگان در اين آزمايش، نتايج بررسی نمونه دی ان ای خود را به شيوه ای تازه در قالبی مبتنی بر شبکه و با طراحی جديد دريافت خواهند نمود. علاوه بر آن، نمودار تصويری کوچ اجداد شخص مورد نظر در طول قرون نيز در اختيار او قرار خواهد گرفت و در عين حال معلوم خواهد شد که از لحاظ ژنتيکی اجداد او از کدام مناطق در جهان آمده اند.»
نمونه برداری از دی ان ای نيز به همان شيوه ساده و بدون درد مورد استفاده در فاز نخست جنوگرافيک خواهد بود که شامل کشيدن دو عدد برس کوچک گوش پاک کن مانند در دهان فرد است که نمونه سلول حاوی دی ان ای را جمع می کنند.
هرچه تعداد افراد بيشتری در اين آزمايش شرکت کنند بر ميزان دقت آن نيز افزوده خواهد شد. جالب آنکه دست اندرکاران فاز دو ژن‌نگاری می گويند شرکت کنندگان خواهند توانست اطلاعات مربوط به تبارشناسی خود را پس از دريافت، در قالب نمودارهای «اينفوگرافيک» بر روی شبکه های اجتماعی با ديگران به اشتراک بگذارند.
در همين حال، يافته های پروژه ژن‌نگاری تا کنون به انتشار ۳۵ مقاله علمی انجاميده که برای نخستين بار پاسخ پرسش هايی قديمی را به شيوه علمی و دقيق در اختيار علاقه مندان و پژوهشگران قرار داده است؛ پرسش هايی درباره مسائلی از قبيل خاستگاه زبان های قفقازی، مسير اوليه کوچ انسان های اوليه، ردپای فنيقی ها در سواحل مديترانه، تاثير ژنتيک جنگ های صليبی و اصليت خاندان پادشاهی رومانی که شامل دراکولای افسانه ای نيز می شود.
نتايج آزمايش های دی ان ای و يافته های ژنتيک در بانک داده ويژه ای ذخيره خواهد شد که بزرگترين مجموعه اطلاعات مردم شناسی ژنتيک بشريت را تا به امروز تشکيل خواهد داد.
در فاز دوم پروژه جنوگرافيک، دست اندرکاران اين پروژه با افراد، موسسات و سازمان هايی از سراسر جهان همکاری کرده و به کمک آنها تاريخچه ژنتيک افراد مختلف از نژادها و قوميت های مختلف مورد کند و کاو قرار دادند.
تا به اين جای کار، پروژه «جنوگرافيک- ۲» طرفداران پرشماری در جهان يافته است. از جمله اشخاصی که در اين پروژه با نشنال جئوگرافيک همکاری کرد، شخص نخست وزير قزاقستان بود که پس از انجام آزمايش های جنوگرافيک و دريافت نتايج مربوط به بررسی ژنتيک خود و آگاهی از تاريخچه خانواده اش آن چنان تحت تاثير قرار گرفت که از کل تيم اسپنسر ولز رسماً دعوت به عمل آورد که نمونه های دی ان ای مردم قزاقستان را گردآوری کنند.
مردم باربادوس نيز از دست اندرکاران پروژه خواسته اند درباره الگوی تنوع نژادی در کشورشان تحقيقات بيشتری انجام شود. شهروندان آفريقای جنوبی نيز با اطلاع از توان دقيق اين آزمايش مردم شناسی از دانشمندان جنوگرافيک- ۲ درخواست کرده اند با انجام آزمايش های لازم اين گمانه را که مردم آفريقای جنوبی از تبار «سان» ها، نخستين ساکنان اين منطقه، و مخلوطی از ديگر نقاط آفريقا، هند و اروپا هستند را بررسی کنند.
در حالی که پروژه جنوگرافيک- ۲ رفته رفته افراد بيشتری را برای شرکت در اين آزمايش بزرگ تشويق می کند، عموم مردم و علاقمندان به بازديد از سايت جديد پروژه تشويق شده اند.
نشانی سايت جنوگرافيک از اين قرار است: www.genographic.com
پروژه جنوگرافيک غيرانتفاعی و غيرپزشکی بوده و کليه يافته های به دست آمده از اين طريق در فضای عمومی منتشر و در اختيار عموم مردم جهان قرار می گيرد.
