گروه داعش طی ۲۴ ساعت گذشته (تا ظهر سه شنبه ششم آبان) در هفت جبهه و محور با پیشمرگههای کرد، نیروهای حشد الشعبی (شبه نظامیان شیعه)، ارتش و نیروهای امنیتی عراق درگیر بوده است.
این محورها عبارتند از:
۱. محور تل کوچر - ربیعه در استان نینوا
۲. محور زمار- فیش خابور در استان نینوا
۳. محور بیجی در استان صلاح الدین
۴. محور دجیل - بلد در استان صلاح الدین
۵. محور الصدور در استان دیالی
۶. محور البغدادی در استان الانبار
۷. محور حبانیه در استان الانبار
۱. محور تل کوچر- ربیعه: گروه داعش روز دوشنبه پنجم آبان در منطقه مرزی تل کوچر در غرب موصل و در حاشیه مرز عراق و سوریه به یگانهای مدافع خلق (نیروهای کرد سوریه) حمله کرد.
پیشمرگههای وابسته به یگان سفین حزب دمکرات کردستان عراق میگویند با حمایت گلوله آتش توپخانه از یگانهای مدافع خلق، این حمله داعش را عقب راندهاند. تل کوچر که نام عربی آن الیُعربیعه است در شمال غرب موصل قراردارد و استان نینوا را به منطقه قامیشلی مرکز کردستان سوریه متصل میکند. این منطقه در شمال سنجار و تل عفر قراردارد که هر دو شهر منطقه سکونت ایزدیها هستند و پنج ماه پیش به تصرف گروه داعش درآمدند.
چریکهای کرد سوریه که چند ماه قبل با هدف حمایت از آوارگان ایزدی در این منطقه وارد عمل شده بودند تا یک دالان برای خرج غیر نظامیان فراهم کنند، کنترل این گذرگاه مرزی را به دست گرفتند و نوعی منطقه امن در حاشیه مرز برای آوارگان ایزدی ایجاد شد اما داعش هم اکنون تلاش میکند این گذرگاه و نوار مرزی را از دست چریکهای کرد بیرون آورد.
۲. محور زمار- فیش خابور: این محور نیز در شمال غرب موصل قرار دارد اما نزدیکتر به سد موصل است. در شمال غربی موصل و در غرب دریاچه سد موصل شهرک کوچکی وجود دارد به نام «زمار». پیشمرگههای کرد که اکنون کنترل سد موصل، بزرگترین سد عراق، را در دست دارند اوایل این هفته زمار را از داعش پس گرفتند و حالا میگویند کنترل جاده زمار به گذرگاه مرزی فیش خابور در مثلث مرزی عراق - ترکیه و سوریه را نیز در دست دارند و بر سر کنترل اینجاده و جاده ربیعه با داعش در حال نبرد هستند. این جاده به سمت گذرگاه مرزی که شمالیترین نقطه کردستان عراق در مرزهای مشترک با سوریه است همان جایی است که رود دجله درست در مرزهای سه کشور وارد خاک عراق میشود و بخشی از مرزهای طبیعی عراق با ترکیه و سوریه را تشکیل میدهد. پایان مرز عراق در این منطقه، «فیش خابور» است و آغاز مرز سوریه، «خالدیه»، که هر دو کردنشین هستند.
اهمیت محورهای دو گانه «زمار» و «تل کوچر» برای کردها از نظر نظامی در چهار نکته است: نخست اینکه از طریق استان دهوک و از شمال سد موصل راههای ارتباطی اقلیم کردستان عراق با مناطق کردنشین سوریه را حفظ میکنند.
دوم اینکه از همین طریق و از شمال سد موصل اندک اندک خود را به مناطق کردنشین غرب سد موصل رساندهاند و اکنون در سه سمت شرق و غرب و شمال سد موصل حضور دارند.
سوم اینکه اگر کردها قصد آزادسازی شهرهای ایزدی نشین تل عفر و سنجار در غرب موصل را داشته باشند تنها راه ممکن برای این کار رفتن از شمال سد موصل و عبور از دجله و رساندن خود به سمت غرب سد موصل است که کردها این کار را انجام دادهاند.
چهارم اینکه اگر کردها در نهایت قصد حمله به شهر موصل در جنوب سد موصل و بازپس گیری آن از داعش را داشته باشند (که بدون کمک نیروهای نظامی سنی یا ارتش عراق بسیار دشوار است) اکنون که در شرق، غرب و شمال موصل حضور نظامی دارند، میتوانند از سه محور به موصل حمله کنند.
اثیل نجیفی استاندار نینوا (موصل) گفته است که هم اکنون پنج هزار نیرو در کردستان برای این حمله در حال آموزش هستند و اگر شمار آنها به ۱۵ هزار نفر برسد، حمله برای آزادی موصل آغاز خواهد شد.
روز دوشنبه پنجم آبان یک منبع نزدیک به نجیفی گفته است شمار این نیروها در حال رسیدن به ۹ هزار نفر است.
۳. محور بیجی: ارتش عراق روز دوشنبه از تداوم حمله خود برای رسیدن به شهر بیجی در جنوب موصل و شمال تکریت خبر داد. ارتش عراق که هم اکنون از روستاهای جنوب بیجی قصد پیشروی به سمت درون شهر را دارد، در این محور سه هدف دارد. نخست آنکه شهر بیجی را از داعش پس بگیرد. دوم اینکه با تصرف بیجی خود را به پالایشگاه بیجی برساند که مدافعانش دست کم چهار ماه است در شمال بیجی تحت حملات متوالی داعش قراردارند، ضمن اینکه اهمیت پالایشگاه برای دولت و ارتش عراق از خود شهر بیشتر است. سوم اینکه اگر قرار باشد موصل از اشغال داعش آزاد شود یکی از راههای آن از محور بیجی- موصل و از جنوب است.
با وجود این که ارتش عراق طی هفتههای گذشته مکرر از پیشروی در محور بیجی خبر داده ولی هنوز شهر در کنترل گروه داعش است و ارتش فقط برخی از روستاها را تصرف کرده است.
۴. محور دجیل - بلد در شمال بغداد: داعش روز سه شنبه ششم آبان بار دیگر تلاش کرد تا در محور دجیل خود را به جاده بغداد- سامرا نزدیکتر و این جاده را قطع کند.
دجیل بر سر این جاده و میانه بغداد به سامرا قرار گرفته است. ارتش عراق میگوید عشایر خزرج با کمک نیروهای حشد الشعبی (شبه نظامیان شیعه) حملات دوشنبه و سه شنبه را دفع کردهاند. جغرافیای نبرد در این منطقه که کمتر از ۱۰۰ کیلومتر با بغداد فاصله دارد بیشهزارها و نخلستانهایی است که اطراف رود دجله شکل گرفتهاند. به همین دلیل نوع درگیریهای طرفین در این منطقه پراکنده است.
گروه داعش به کرات تلاش کرده تا مناطقی چون ضلوعیه، الاسحاقی، بلد و دجیل را به تصرف خود درآورد که تاکنون فقط بخشهای عمدهای از ضلوعیه را تصرف کرده است.
اهمیت راهبردی جاده بغداد- سامرا برای داعش این است که میتواند با حضور در آنجا ارتباطات بین این دو شهر را قطع کند و به محاصره سامرا بیندیشد و از آن برای حمله احتمالی به بغداد از محور شمالی استفاده کند. به دلیل اهمیت حفظ شهر مذهبی سامرا برای شیعیان عراق و ایران و بعد از عملیات موفق شبه نظامیان شیعه در منطقه جرف الصخر در جنوب بغداد، که با همکاری گسترده مشاوران و فرماندهان ایرانی انجام شد، اکنون گمان میرود پاکسازی شمال پایتخت و اطراف سامرا از داعش، دومین محل برای عملیات احتمالی شبه نظامیان شیعه با مشورت فرماندهان ایرانی باشد.
۵. محور الصدور: الصدور در شمال مقدادیه در استان دیالی و در حدود ۵۰ کیلومتری مرز خسروی (استان کرمانشاه) ایران است. گروه داعش روز دوشنبه در این محور حملهای ناگهانی به شبه نظامیان شیعه و ارتش عراق داشت و شش نظامی و ۱۰ شبه نظامی شیعه را کشت. الصدور مکانی بسیار راهبردی در استان دیالی است زیرا در خروجی سد حمرین قراردارد که روی رود سیروان (دیالی) احداث شده است.
داعش دو ماه قبل نیز الصدور را تصرف کرد اما سپس آن را از دست داد. هر یک از طرفین که بر الصدور مسلط باشند کنترل تقسیم آب خروجی از بند تنظیمی دریاچه سد حمرین را در دست خواهند داشت. داعش دو ماه قبل، از کنترل موقت خود بر الصدور برای قطع آب هزاران تن از مردم منطقه از جمله شهر بلدروز در شرق بعقوبه استفاده کرده بود.
۶. محور البغدادی: ارتش عراق میگوید روز دوشنبه در البغدادی داعش را تا حدودی عقب رانده و چند روستا را آزاد کرده است. البغدادی منطقه مسکونی کوچکی در استان الانبار است که در حاشیه رود فرات قرار دارد. اهمیت آن به دو دلیل است: نخست آنکه بر سر راه هیث به حدیثه قرار دارد که داعش شهر اول را تصرف کرده و شهر دوم را در محاصره دارد. دوم اینکه البغدادی فاصله نزدیکی با پایگاه هوایی عین الاسد دارد که مرکز مستشاران آمریکایی و پایگاهی برای حملات هوایی علیه داعش است.
۷. محور حبانیه: این محور در غرب فلوجه و شرق رمادی مرکز استان الانبار قرار دارد که اولی در اشغال گروه داعش و دومی تحت حمله داعش است. داعش روز دوشنبه تلاش کرد از طریق قایق و استفاده از رود فرات و شعبات آن، به پایگاه ارتش در این محور حمله کند. حبانیه به طور تاریخی برای پایگاه هواییاش معروف است که قدیمیترین پایگاه نیروی هوایی عراق است و سابقه تاسیس آن از سوی انگلیسیها به قبل از جنگ جهانی دوم میرسد.
پایگاه حبانیه قرار است محلی برای نیروهای شبه نظامی سنی مخالف داعش باشد. شیوخ عشایر دلیم که روز چهارم آبان با حیدر العبادی، نخست وزیر عراق، در امان پایتخت اردن ملاقات کردهاند، میگویند عشایر الانبار در توافقی با دولت عبادی قرار است ۳۰ هزار رزمنده عشیرهای را علیه داعش وارد نبرد کنند اما دولت عراق باید آنها را مسلح کند و آموزش دهد.
انتخاب امان به جای بغداد به عنوان محل این ملاقات نیز میتواند نشانهای باشد از نزدیکتر بودن شیوخ دلیم به دولت اردن تا دولت عبادی. اگر چه به نظر میرسد ایاد علاوی، معاون رییس جمهوری، با سفر به اردن که همزمان با سفر سلیم جبوری رییس سنی پارلمان عراق به کویت بود، تلاش کرده که بعد از سفر به تهران، نوعی گرایش به روابط نزدیکتر با همسایگان عرب عراق را نیز نشان دهد (البته با تمایل بیشتر بغداد به تهران نسبت به هر همسایه دیگر).
از طرف دیگر عبادی میداند اگر قصد آزاد سازی مناطق تحت کنترل گروه داعش در الانبار را دارد راه آن هم نزدیک شدن به عشایر سنی است که میخواهند «حشد الشعبی» سنیها را تشکیل دهند، و هم جلب موافقت اردن برای اعمال فشار بر داعش.