صلاحيت؛ چيزی که رد يا تاييد می شود و از مهمترين خبرهای انتخابات مجلس پيش رو در ايران است. عده ای رد صلاحيت می شوند و عده ای تاييد صلاحيت.
عده ای هم مثل علی مطهری، علی عباسپور و حميد رضا کاتوزيان، سه نماينده حال حاضر پايتخت در مجلس، اول صلاحيت شان رد می شود و کمی بعد احراز.
حالا هم صلاحيت جمعی از نمايندگان از هر دو جناح اصلاح طلب و اصولگرا که پيش از اين در هيات های اجرايی نهمين دوره انتخابات مجلس رد شده بود، در هيات های نظارت انتخابات تاييد شده است.
در اين ميان عده ای هم هستند که حتی با بررسی مجدد نيز صلاحيت زير سوال رفته شان باز نگشته است.
نادر قاضی پور، نماينده اصولگرای اروميه و عبدالرضا کرمی، نماينده مستقل سنندج، دو نماينده ای هستند که هيات نظارت هم، رد صلاحيت آنها را تاييد کرده است.
نمايندگانی که می گويند به اين رد صلاحيت اعتراض دارند، بر اساس تبصره سه ماده ۵۲ قانون انتخابات، اين نمايندگان يا نامزدهای ديگری که صلاحيت شان به هر دليلی احراز نشده می توانند به شورای نگهبان اعتراض کنند.
اعتراض؛ تاييد يا رد صلاحيت، همه اينها در جريان مقدمات برگزاری انتخابات اين پرسش را توليد می کند که سهم رای دهندگان اصلی از تاييد صلاحيت نمايندگان خود چيست؟
حسن يوسفی اشکوری، نماينده پيشين مجلس شورای اسلامی: مسئله صلاحيت ها به اين شکلی که در نظام جمهوری اسلامی هست در عرف نظام های دموکراتيک دنيا معمول و متداول نيست.
مگر اينکه در نظام های کمونيستی که به صورت تک حزبی اداره می شد و هنوز هم در بقايای آن در دنيا به همان شکل اداره می شود، با پذيرفتن مبانی چنين نظامی احراز صلاحيت به اين شکلی که هست کمابيش اجتناب ناپذير است.
مگر اينکه واقعا جمهوری اسلامی به طور حقوقی در ساختار قانون اساسی تغييری ايجاد کند و انتخابات را به معنای واقعی کلمه در جهان بپذيرد. در آن صورت هم ديگر علی الاصول جمهوری اسلامی به معنای رهبری ولی فقيه و حاکميت ارزش های دينی و امثالهم ديگر وجود نخواهد داشت.
اما احراز صلاحيت برای نمايندگی مردم در مجلس؛ دمکراتيک يا غير دمکراتيک، هر چه که هست، دائمی نيست و هر دوره ممکن است بار ديگر تاييد و يا اين بار رد شود.
فرايندی که آقای اشکوری می گويد مستقيما با رهبر جمهوری اسلامی ايران مرتبط است:
«همه اينها برمی گردد به رهبری جمهوری اسلامی که در شرايط فعلی آقای خامنه ای است. يعنی يکی، در يکی از روزها طبق معيارها و شرايطی که بر رهبری می گذرد، واجد صلاحيت است و وفادار به حساب می آيد و آقای خامنه ای می تواند با آن شخص به عنوان ریيس جمهوری کار کند، اما چهار سال بعد همين شخص رد صلاحيت می شود. به خاطر اينکه در طول اين چهارسال اين شخص را تحت کنترل و نظر دارند و می بينند که اين شخص به گونه ای عمل و رفتار کرده است که التزام نظری و عملی او به ولايت فقيه و نظام سياسی حاکم مخدوش شده است. بنابر اين همين فرد در دوره بعد رد صلاحيت می شود.»
با اين حال به گفته اين نماينده پيشين مجلس در ايران، روند بی صلاحيت شدن نمايندگان صالح، پيش از اين هم سابقه داشته و گاه حتی ممکن است نوعی بازی سياسی برای افزايش توجه عمومی باشد.
یوسفی اشکوری: در ادوار گذشته چند بار آقای بهزاد نبوی تاييد شده و باز هم در دوره بعد رد صلاحيت شده است و باز هم در دوره بعد دوباره رد صلاحيت شده است. گاهی اوقات در اين رد صلاحيت و تاييدهای پياپی يک نوع بازی سياسی هم نقش دارد.
مثلا شايد به نوعی يک تقسيم کار باشد که وزارت کشور کسی را رد می کند و بعد از مدتی او را دوباره تاييد می کند تا به نوعی اين شخص را در جامعه لانسه کنند تا با اين ترفند جامعه بپذيرد که اين فرد از نظر نظام يک شخص نامطلوب است و از اين طريق اقبال مردم به او روی بياورد.
چون خود نظام حاکم می داند که کسانی که صد در صد تاييد صلاحيت می شوند، چندان برای مردم جذابيتی ندارند. اگر کسی معروف بشود که مخالف و منتقد حاکميت است، بيشتر برای مردم مطلوب خواهد بود.
اما رد صلاحيت ها در اين دوره از انتخابات مجلس تنها محدود به اصلاح طلبان يا اصولگرايان منتقد نمی شود.
نادر قاضی پور، نماينده اصولگرای اروميه در مجلس از جمله نمايندگان کفن پوشی است که پس از عاشورای سال ۸۸ در حمايت از ولايت فقيه و حکومت جمهوری اسلامی ايران به خيابان ها رفت.
اين طور که خود آقای قاضی پور می گويد، رد صلاحيت او تنها به دليل انتقادهايی بوده که به دولت داشته و شايد انتقادهایش نسبت به وضعيت درياچه در حال مرگ اروميه.
عده ای هم مثل علی مطهری، علی عباسپور و حميد رضا کاتوزيان، سه نماينده حال حاضر پايتخت در مجلس، اول صلاحيت شان رد می شود و کمی بعد احراز.
حالا هم صلاحيت جمعی از نمايندگان از هر دو جناح اصلاح طلب و اصولگرا که پيش از اين در هيات های اجرايی نهمين دوره انتخابات مجلس رد شده بود، در هيات های نظارت انتخابات تاييد شده است.
در اين ميان عده ای هم هستند که حتی با بررسی مجدد نيز صلاحيت زير سوال رفته شان باز نگشته است.
نادر قاضی پور، نماينده اصولگرای اروميه و عبدالرضا کرمی، نماينده مستقل سنندج، دو نماينده ای هستند که هيات نظارت هم، رد صلاحيت آنها را تاييد کرده است.
نمايندگانی که می گويند به اين رد صلاحيت اعتراض دارند، بر اساس تبصره سه ماده ۵۲ قانون انتخابات، اين نمايندگان يا نامزدهای ديگری که صلاحيت شان به هر دليلی احراز نشده می توانند به شورای نگهبان اعتراض کنند.
اعتراض؛ تاييد يا رد صلاحيت، همه اينها در جريان مقدمات برگزاری انتخابات اين پرسش را توليد می کند که سهم رای دهندگان اصلی از تاييد صلاحيت نمايندگان خود چيست؟
حسن يوسفی اشکوری، نماينده پيشين مجلس شورای اسلامی: مسئله صلاحيت ها به اين شکلی که در نظام جمهوری اسلامی هست در عرف نظام های دموکراتيک دنيا معمول و متداول نيست.
مگر اينکه در نظام های کمونيستی که به صورت تک حزبی اداره می شد و هنوز هم در بقايای آن در دنيا به همان شکل اداره می شود، با پذيرفتن مبانی چنين نظامی احراز صلاحيت به اين شکلی که هست کمابيش اجتناب ناپذير است.
مگر اينکه واقعا جمهوری اسلامی به طور حقوقی در ساختار قانون اساسی تغييری ايجاد کند و انتخابات را به معنای واقعی کلمه در جهان بپذيرد. در آن صورت هم ديگر علی الاصول جمهوری اسلامی به معنای رهبری ولی فقيه و حاکميت ارزش های دينی و امثالهم ديگر وجود نخواهد داشت.
اما احراز صلاحيت برای نمايندگی مردم در مجلس؛ دمکراتيک يا غير دمکراتيک، هر چه که هست، دائمی نيست و هر دوره ممکن است بار ديگر تاييد و يا اين بار رد شود.
فرايندی که آقای اشکوری می گويد مستقيما با رهبر جمهوری اسلامی ايران مرتبط است:
«همه اينها برمی گردد به رهبری جمهوری اسلامی که در شرايط فعلی آقای خامنه ای است. يعنی يکی، در يکی از روزها طبق معيارها و شرايطی که بر رهبری می گذرد، واجد صلاحيت است و وفادار به حساب می آيد و آقای خامنه ای می تواند با آن شخص به عنوان ریيس جمهوری کار کند، اما چهار سال بعد همين شخص رد صلاحيت می شود. به خاطر اينکه در طول اين چهارسال اين شخص را تحت کنترل و نظر دارند و می بينند که اين شخص به گونه ای عمل و رفتار کرده است که التزام نظری و عملی او به ولايت فقيه و نظام سياسی حاکم مخدوش شده است. بنابر اين همين فرد در دوره بعد رد صلاحيت می شود.»
با اين حال به گفته اين نماينده پيشين مجلس در ايران، روند بی صلاحيت شدن نمايندگان صالح، پيش از اين هم سابقه داشته و گاه حتی ممکن است نوعی بازی سياسی برای افزايش توجه عمومی باشد.
یوسفی اشکوری: در ادوار گذشته چند بار آقای بهزاد نبوی تاييد شده و باز هم در دوره بعد رد صلاحيت شده است و باز هم در دوره بعد دوباره رد صلاحيت شده است. گاهی اوقات در اين رد صلاحيت و تاييدهای پياپی يک نوع بازی سياسی هم نقش دارد.
مثلا شايد به نوعی يک تقسيم کار باشد که وزارت کشور کسی را رد می کند و بعد از مدتی او را دوباره تاييد می کند تا به نوعی اين شخص را در جامعه لانسه کنند تا با اين ترفند جامعه بپذيرد که اين فرد از نظر نظام يک شخص نامطلوب است و از اين طريق اقبال مردم به او روی بياورد.
چون خود نظام حاکم می داند که کسانی که صد در صد تاييد صلاحيت می شوند، چندان برای مردم جذابيتی ندارند. اگر کسی معروف بشود که مخالف و منتقد حاکميت است، بيشتر برای مردم مطلوب خواهد بود.
اما رد صلاحيت ها در اين دوره از انتخابات مجلس تنها محدود به اصلاح طلبان يا اصولگرايان منتقد نمی شود.
نادر قاضی پور، نماينده اصولگرای اروميه در مجلس از جمله نمايندگان کفن پوشی است که پس از عاشورای سال ۸۸ در حمايت از ولايت فقيه و حکومت جمهوری اسلامی ايران به خيابان ها رفت.
اين طور که خود آقای قاضی پور می گويد، رد صلاحيت او تنها به دليل انتقادهايی بوده که به دولت داشته و شايد انتقادهایش نسبت به وضعيت درياچه در حال مرگ اروميه.
