در حالی که رسانه های ایران انتقاد از دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی را به دلیل «انفعال» در واکنش به تحولات لیبی آغاز کرده اند، وزارت خارجه ایران در نخستین واکنش رسمی اعلام کرد که «خیزش مردمی در لیبی بار دیگر نشان داد که تمکین به خواسته ها و مطالبات به حق مردم و احترام به آراء آنان یک ضرورت انکار ناپذیر است.»
وزارت امور خارجه ایران در بیانیه ای رسمی با تبریک پیروزی «مردم مسلمان لیبی» به عنوان «نماد دیگری از حرکت مردمی در منطقه» گفته است که «رجاء واثق دارد مردم استعمار ستیز لیبی با قاطعیت و حفظ همبستگی ملی، مانع از هر نوع دخالت بیگانگان بویژه استعمارگران دیروز و مدعیان امروز در رقم زدن سرنوشت خود خواهند شد.»
وزارت خارجه ایران به طور مشخص به ماهیت «استعمارگران دیروز و مدعیان امروز» اشاره نکرده است ولی به نظر می رسد که اشاره آن به سازمان پیمان آتلانتیک شمالی باشد که در ماه های گذشته با پوشش هوایی لیبی و بمباران مواضع نیروهای قذافی، راه را برای پیشروی مخالفان مسلح وی به سمت طرابلس، پایتخت، را فراهم کرد.
مسئول اجرایی دیپلماسی ایران در این بیانیه گفته که جمهوری اسلامی ایران مانند همیشه آمادگی دارد همه تجربیات خود را در مسیر تحقق آزادی، عدالت، کرامت انسانی، پیشرفت و آبادانی در پرتو یگانه پرستی در اختیار ملت برادر لیبی قرار دهد.»
به رغم انتشار این بیانیه، وزارت امور خارجه ایران حاضر نشده است تا شورای انتقالی لیبی را به عنوان نماینده مخالفان حکومت معمر قذافی به رسمیت بشناسد.
در همین حال، چند نماینده مجلس با اتحاذ مواضع مشابه وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی، خواستار عدم دخالت بیگانگان در امور لیبی شدند.
کاظم جلالی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، گفته است که «حكومت‌های ديكتاتوری و حكومت‌هايی كه مبتني بر آرای مردم نباشد، از بين رفتنی هستند، ولو اینكه موقتا با ابزار قدرت و يا تسليحات نظامی تلاش كنند كه به نوعی باقی بمانند.»
وی مدعی شد که دخالت بیگانگان و ناتو در حوادث لیبی موفقیتی در بر نداشته و افزود: «ناتو تلاش خود را انجام داده بود تا بتواند بين قوای قذافی و معارضين توازنی ايجاد كند... ولی با همه اين احوال ناتو هم نتوانست موفق شود و نهايتا اراده مردم غلبه كرد.»
حسین سبحانی نیا، عضو هیئت رییسه مجلس شورای اسلامی نیز گفته است که «پيروزی نيروهای انقلابی در ليبي نشان داد كه اراده ملت‌ها بر قدرت‌ها حاكم است و سقوط حكومت قذافی هشداری برای ديگر ديكتاتورهای منطقه است.»
واکنش دیرهنگام جمهوری اسلامی ایران به تحولات لیبی انتقادهایی را در رسانه های ایران برانگیخته است و در این زمینه، سایت «عصر ایران»، نزدیک به محمد باقر قالیباف، شهردار تهران، نوشته است: «دستگاه دیپلماسی كشورمان، در ماجرای لیبی به گونه ای عمل كرد كه گویا اصلاً كشوری مانند ایران در جهان وجود ندارد!»
این سایت با اشاره به رسمیت شناختن شورای انتقالی لیبی از سوی بسیاری از کشورهای جهان و سکوت ایران در این زمینه افزوده که «در تهران ، سخنگوی وزارت خارجه بر طبل تعارفات و یكی به میخ و یكی به نعل می كوبید که ما خواستار توقف خشونت در لبیی هستیم و بر این باوریم كه مردم لیبی باید سرنوشت خودشان را تعیین كنند و خارجی ها حق مداخله ندارند.»
عصر ایران می نویسد: «این موضعگیری به حدی كلیشه ای، تكراری و ناكارآمد است كه می توان به جای نام لیبی، هر نام دیگری در جمله گذاشت و به جای موضع گیری دیپلماتیک به خورد خلق الله داد!»
سایت «آینده» نزدیک به اکبر هاشمی رفسنجانی، رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام، نیز از «انفعال و سکوت در برابر حوادث لیبی» انتقاد کرده و نوشته است: «تاكنون كه اكثر قریب به اتفاق كشورهای جهان نسبت به پیروزی انقلاب مردم لیبی اعلام موضع و حمایت كرده اند، وزارت خارجه حتی به رغم صدور بیانیه عملا سیاست سكوت را همچنان ادامه داده است.»
این سایت خبر داده که «برخی از دوستان نزدیك احمدی نژاد مانند هوگو چاوز، رییس جمهور ونزوئلا، با ارسال پیامی گلایه خود را از دولت ایران مبنی بر سكوت در مورد لیبی بیان كرده و خواستار حمایت احمدی نژاد قذافی شده بودند، اما سیاست دولت مبنی بر سكوت كماكان ادامه یافته است.»
سایت «آینده» از سفر علی اکبر صالحی، وزیر امور خارجه ایران، به سومالی انتقاد کرده و خطاب به وی گفته است: «جناب صالحی، به جای سومالی به طرابلس برو تا سنگالی نشوی!»
«سنگالی نشدن» وزیر امور خارجه اشاره ای است به برکناری منوچهر متکی، وزیر خارجه پیشین ایران، در زمان سفر وی به سنگال که به طور ناگهانی از سوی رییس جمهور ایران صورت گرفت.
وزارت امور خارجه ایران در بیانیه ای رسمی با تبریک پیروزی «مردم مسلمان لیبی» به عنوان «نماد دیگری از حرکت مردمی در منطقه» گفته است که «رجاء واثق دارد مردم استعمار ستیز لیبی با قاطعیت و حفظ همبستگی ملی، مانع از هر نوع دخالت بیگانگان بویژه استعمارگران دیروز و مدعیان امروز در رقم زدن سرنوشت خود خواهند شد.»
وزارت خارجه ایران به طور مشخص به ماهیت «استعمارگران دیروز و مدعیان امروز» اشاره نکرده است ولی به نظر می رسد که اشاره آن به سازمان پیمان آتلانتیک شمالی باشد که در ماه های گذشته با پوشش هوایی لیبی و بمباران مواضع نیروهای قذافی، راه را برای پیشروی مخالفان مسلح وی به سمت طرابلس، پایتخت، را فراهم کرد.
مسئول اجرایی دیپلماسی ایران در این بیانیه گفته که جمهوری اسلامی ایران مانند همیشه آمادگی دارد همه تجربیات خود را در مسیر تحقق آزادی، عدالت، کرامت انسانی، پیشرفت و آبادانی در پرتو یگانه پرستی در اختیار ملت برادر لیبی قرار دهد.»
به رغم انتشار این بیانیه، وزارت امور خارجه ایران حاضر نشده است تا شورای انتقالی لیبی را به عنوان نماینده مخالفان حکومت معمر قذافی به رسمیت بشناسد.
در همین حال، چند نماینده مجلس با اتحاذ مواضع مشابه وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی، خواستار عدم دخالت بیگانگان در امور لیبی شدند.
کاظم جلالی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، گفته است که «حكومت‌های ديكتاتوری و حكومت‌هايی كه مبتني بر آرای مردم نباشد، از بين رفتنی هستند، ولو اینكه موقتا با ابزار قدرت و يا تسليحات نظامی تلاش كنند كه به نوعی باقی بمانند.»
وی مدعی شد که دخالت بیگانگان و ناتو در حوادث لیبی موفقیتی در بر نداشته و افزود: «ناتو تلاش خود را انجام داده بود تا بتواند بين قوای قذافی و معارضين توازنی ايجاد كند... ولی با همه اين احوال ناتو هم نتوانست موفق شود و نهايتا اراده مردم غلبه كرد.»
حسین سبحانی نیا، عضو هیئت رییسه مجلس شورای اسلامی نیز گفته است که «پيروزی نيروهای انقلابی در ليبي نشان داد كه اراده ملت‌ها بر قدرت‌ها حاكم است و سقوط حكومت قذافی هشداری برای ديگر ديكتاتورهای منطقه است.»
واکنش دیرهنگام جمهوری اسلامی ایران به تحولات لیبی انتقادهایی را در رسانه های ایران برانگیخته است و در این زمینه، سایت «عصر ایران»، نزدیک به محمد باقر قالیباف، شهردار تهران، نوشته است: «دستگاه دیپلماسی كشورمان، در ماجرای لیبی به گونه ای عمل كرد كه گویا اصلاً كشوری مانند ایران در جهان وجود ندارد!»
این سایت با اشاره به رسمیت شناختن شورای انتقالی لیبی از سوی بسیاری از کشورهای جهان و سکوت ایران در این زمینه افزوده که «در تهران ، سخنگوی وزارت خارجه بر طبل تعارفات و یكی به میخ و یكی به نعل می كوبید که ما خواستار توقف خشونت در لبیی هستیم و بر این باوریم كه مردم لیبی باید سرنوشت خودشان را تعیین كنند و خارجی ها حق مداخله ندارند.»
عصر ایران می نویسد: «این موضعگیری به حدی كلیشه ای، تكراری و ناكارآمد است كه می توان به جای نام لیبی، هر نام دیگری در جمله گذاشت و به جای موضع گیری دیپلماتیک به خورد خلق الله داد!»
سایت «آینده» نزدیک به اکبر هاشمی رفسنجانی، رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام، نیز از «انفعال و سکوت در برابر حوادث لیبی» انتقاد کرده و نوشته است: «تاكنون كه اكثر قریب به اتفاق كشورهای جهان نسبت به پیروزی انقلاب مردم لیبی اعلام موضع و حمایت كرده اند، وزارت خارجه حتی به رغم صدور بیانیه عملا سیاست سكوت را همچنان ادامه داده است.»
این سایت خبر داده که «برخی از دوستان نزدیك احمدی نژاد مانند هوگو چاوز، رییس جمهور ونزوئلا، با ارسال پیامی گلایه خود را از دولت ایران مبنی بر سكوت در مورد لیبی بیان كرده و خواستار حمایت احمدی نژاد قذافی شده بودند، اما سیاست دولت مبنی بر سكوت كماكان ادامه یافته است.»
سایت «آینده» از سفر علی اکبر صالحی، وزیر امور خارجه ایران، به سومالی انتقاد کرده و خطاب به وی گفته است: «جناب صالحی، به جای سومالی به طرابلس برو تا سنگالی نشوی!»
«سنگالی نشدن» وزیر امور خارجه اشاره ای است به برکناری منوچهر متکی، وزیر خارجه پیشین ایران، در زمان سفر وی به سنگال که به طور ناگهانی از سوی رییس جمهور ایران صورت گرفت.
