بانک مرکزی ایران روز یکشنبه ۲۵ آذرماه گزارش جدید وضعیت اقتصادی کشور را منتشر کرد که نشان می‌دهد کسری تراز عملیاتی و سرمایه‌ای دولت در هفت ماهه سال ۹۷ به رقم بی‌سابقه بالای ۳۹ هزار میلیارد تومان رسیده است.
در نگاه اول شاید به نظر برسد که این کسری به خاطر افت صادرات و درآمدهای نفتی ایران تحت تاثیر تحریم‌های آمریکا است، اما در واقع درآمدهای نفتی ایران تا مهرماه نه تنها کاهش نیافته، بلکه از مصوب دولت نیز فراتر رفته است.
درآمدهای نفتی
در چارچوب بودجه مصوب دولت، طی هفت ماهه امسال منابع حاصل از فروش (داخلی و خارجی) نفت و فرآورده‌های نفتی به حدود ۷۳ هزار میلیارد تومان رسیده است، در حالی که انتظار می‌رفت حدود ۶۰ هزار میلیارد تومان باشد.
آمریکا روز ۱۸ اردیبهشت امسال از برجام خارج و از آبان‌ماه تحریم‌های نفتی ایران را اعمال کرد. آمارها نشان می‌دهد که از ماه نوامبر، صادرات نفت ایران نسبت به هفت ماه قبل از آن نصف شده است.
در قانون بودجه امسال صادرات ۲.۴۱ میلیون بشکه نفت خام و میعانات گازی با قیمت متوسط ۵۵ دلار پیش‌بینی شده بود که بیش از نیمی از آن سهم بودجه، ۳۲ درصد سهم صندوق توسعه ملی و ۱۴.۵ درصد متعلق به وزارت نفت است.
آمارهای بین‌المللی نشان می‌دهد که متوسط صادرات نفت و میعانات گازی ایران در هفت ماهه امسال تقریبا برابر با مصوب مجلس بوده، در حالی که در این دوره زمانی، متوسط قیمت نفت ایران بیش از ۷۷ دلار بوده است.
بدین ترتیب، اگرچه قیمت فرآورده‌های نفتی در داخل ایران افزایش نیافته، اما درآمدهای صادراتی به شدت افزایش نشان می‌دهد و در مجموع منابع هفت ماهه حاصل از فروش نفت و فرآورده‌های نفتی، حدود ۲۲ درصد بیشتر از مصوب بودجه بوده است.
البته با توجه به افت چشمگیر صادرات نفت ایران و قیمت‌های کنونی حدود ۶۰ دلار نفت، انتظار می‌رود که در مجموع درآمدهای نفتی ایران برای کل سال جاری، کمتر از مصوب بودجه (۱۰۱ هزار میلیارد تومان) باشد.
علت کسری بودجه چیست؟
جزئیات آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد که دولت به جای ۸۴ هزار میلیارد تومان درآمدهای مالیاتی مصوب بودجه، تنها ۶۰ هزار میلیارد تومان درآمد داشته است. سایر درآمدهای دولت در حوزه عملیاتی نیز تنها ۱۵ هزار میلیارد تومان شده است، در حالی که قرار بود نزدیک ۴۴ هزار میلیارد تومان باشد.
آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد که دولت تلاش کرده است در هزینه‌های جاری و عمرانی به شدت صرفه‌جویی کند تا مقداری از بار کسری بودجه بکاهد، اما در مجموع، کسری تراز عملیاتی و سرمایه‌ای دولت به بالای ۳۹ هزار میلیارد تومان رسیده است که چنین کسری بودجه‌ای حتی در آمارهای ۱۲ ماهه نیز سابقه نداشته است.
چشم‌انداز بودجه ۹۸
هنوز جزئیات لایحه بودجه سال ۹۸ که قرار است به مجلس فرستاده شود و رایزنی‌ها برای تغییر آن بر اساس «اصلاحات مد نظر آیت‌الله خامنه‌ای» ادامه دارد، اما اخیرا خبرگزاری فارس به نقل از برخی منابع آگاه که نامی از آنها برده نشده است، گزارش داد که بیژن زنگنه وزیر نفت ایران «در جلسات تاکید کرده که نمی‌تواند صادرات بیشتر از یک میلیون بشکه در روز برای سال آینده را تعهد کند».
از طرفی گزارش‌ها حاکی است که دولت می‌خواهد سهم صندوق توسعه ملی از درآمدهای نفتی را از ۳۲ درصد کنونی به ۱۰ درصد کاهش دهد.
خبرگزاری فارس از قول منابع خود می‌گوید «با شرایط موجود، ۳۰ تا ۴۰ هزار میلیارد تومان کسری منابع در لایحه بودجه سال ۹۸ وجود دارد که باید جبران شود».
