سفر بزرگترین کاوشگر مريخ؛ با باطری اتمی و تجهیزات پیشرفته

سازمان فضانوردی آمريکا، ناسا، روز شنبه کاوشگر مريخ را به نام «کنجکاوی» به فضا فرستاد. کاوشگری که بزرگ ‌ترين، پيچيده‌ترين و پيشرفته ترين سازه‌ای است که تا به امروز برای فرود آمدن در سياره ای ديگر ساخته شده است.

اين کاوشگر قرار است پس از پيمودن ۵۷۰ ميليون کيلومتر، هشت ماه و نيم ديگر در سطح کره مريخ فرود آيد.

دکتر علی نیّری، کارشناس و استاد فيزيک نظری در دانشگاه کاليفرنيا، درباره کاوشگر مريخ به پرسش های راديو فردا پاسخ می دهد.



راديو فردا: چه برنامه ها و اهدافی برای ماموريت کاوشگر مريخ در نظر گرفته شده است؟

علی نيری: هدف از کاوشگر مريخ اين است که ما بتوانيم درک بهتری نسبت به اين سياره- که از بسياری جهات به زمين شباهت دارد- داشته باشيم.
شايد به اين طريق بتوانيم بسياری از عناصری که روی مريخ هست را بهتر شناسايی کنيم.

همين طور هم به نظر می آيد که بسياری از حالت های اوليه حيات يا زندگی در کره مريخ وجود دارد که می تواند به ما برای درک بهتر دگرگونش زندگی در جهان هستی کمک کند.

به عنوان مثال به نظر می رسد که نوعی از باکتری ها که می توانند نقش عمده ای در تشکيل حيات داشته باشند و يک سری موجودات تک سلولی که می توانند شکل اوليه حيات را در اين سياره تشکيل دهند، در مريخ زيست می کنند.

ما اميدواريم با شناخت بهتری که از اين سياره پيدا می کنيم، امکان اين را که درآينده انسان بتواند در مريخ ماوا بگيرد را بررسی کنيم.

اينها قدم های اوليه و ابتدايی است برای اينکه ببينيم که تشکيل اين سياره به چه ترتيبی بوده است؟ چقدر به زمين شباهت دارد و اينکه چقدر امکان اين وجود دارد که انسان به حيات اش در مريخ ادامه دهد؟

اين کاوشگر ويژه مريخ که نام آزمايشگاه علمی مريخ را بر آن نهاده اند، چه خصوصيات و تجهيزاتی دارد؟

اين کاوشگر حدودا يک تن وزن دارد و به يک آزمايشگاه مجهز با فناوری بالا مجهز است. آزمايشگاه اين کاوشگر به طور آنی اين امکان را دارد که از طريق طيف نگاری و با تجزيه و تحليل خاک مريخ نشان دهد که چه عناصری در خاک مريخ وجود دارد.

اين مسئله واقعا بی نظير است.چون ديگر احتياجی نيست که شما از آن جا نمونه برداری کنيد و نمونه ها را با خودتان به زمين بياوريد يا طيف آن را به زمين ارسال کنيد و در زمين مورد آزمايش قراردهيد تا ببينيد که چه عناصری در مريخ وجود دارد؟

اين آزمايشگاه آن قدر هوشمند است که خودش قادر است اين کار را انجام دهد. بلافاصله با تجزيه آن طيف قادر خواهد بود که بگويد چه عناصری در مريخ وجود دارد. منظور من اين است که اين کاوشگر به نوعی به دنبال آثاری از حيات در کره مريخ است.

وقتی می گويم «حيات»، خواهش می کنم دوستان به اين نکته توجه داشته باشند که منظور من يک زندگی هوشمندانه نيست. حتی اگر يک باکتری، يک ويروس و يا يک حيات تک سلولی هم اگر وجود داشته باشد، برای ما کافی است تا نشان دهد که حيات بر روی مريخ وجود دارد.


اگر همه چيز مطابق محاسبات پيش برود، اميد اين است که اين کاوشگر تا هشت ماه و نيم ديگر به روی سطح مريخ فرود بيايد.

من اين کاوشگر را قبل از اينکه به مراحل پايانی برسد در سال گذشته ديده بودم و می دانم که نسبت به کاوشگر قبلی بسيار پيشرفته تر شده است.

حتی باطری های اتمی که برای آن استفاده می شود اين قدرت را دارند که اين کاوشگر را تا حدود ۸۵ سال بی وقفه به کار وادارد، بدون اينکه نياز به استفاده مجدد به سوخت يا تعويض باطری باشد.

آيا اين کاوشگر در راه رسيدن به مريخ و هنگام بازگشت، تصاويری را هم به زمين مخابره خواهد کرد؟ یا از طريق همان طيف نگاری که شما به آن اشاره کرديد، پاسخ آزمايش ها را به کره زمين مخابره خواهد کرد؟

اين کاوشگر اطلاعات اش را فقط از روی سطح مريخ به کره زمين مخابره خواهد کرد و نتايج به دست آمده را به مرکز کنترل آن در زمين به طور مداوم ارسال می کند.

حتی ساعت ها را به شکلی تنظيم کرده اند که اختيار آن را داشته باشد که بتواند برخی اوقات استراحت کند که زمان استراحت اش همراه با شب مريخ است و روزها را به کاوش بپردازد.

بله. به طور مداوم اخبار را به مراکز کنترلی که در آمريکا وجود دارد، برای بررسی های بيشتر ارسال خواهد کرد.

ظاهرا آخرين تلاش ها برای شناخت مريخ در طول همين هفته های گذشته و به وسيله روسيه انجام شد که با موفقيت همراه نبود. درباره تلاش هايی که برای رسيدن به مريخ در طول نيم قرن اخير انجام شده است، کمی برايمان توضيح دهيد؟

مريخ هميشه از سيارات مورد توجه انسان ها بوده است. چه در داستان های علمی – تخيلی و چه در پروژه هايی که بر مبنای علم بنا نهاده شده است.

در واقع هميشه اين تصور وجود داشته است که ما بتوانيم به شکلی به مريخ دست پيدا کنيم. حتی هميشه اين تصور وجود داشته است که در مريخ نيز حيات وجود دارد و موجوداتی بر روی کره مريخ زندگی می کنند، که البته بعدها متوجه شديم که از نظر علمی چنين چيزی صحت ندارد. شايد به اين علت که مريخ شرايط مشابهی با زمين دارد، هميشه مورد توجه انسانها بوده است.

می شود گفت که مريخ، دو قلوی زمين است. و به همين دليل از همان بدو کاوش های فضايی، توجه به مريخ يا بهرام وجود داشته است.

اما خوب، هميشه برای ما به علت مسافت زياد، مشکلات تکنولوژيکی وجود داشته است که امکان دستيابی به مريخ را به سادگی برايمان ميسر نمی کرد.

به همين دليل هم اين پروژه جزو آن پروژه هايی بوده است که ما منتظر به ثمر رسيدن آن بوديم و انتظار می کشيديم تا تکنولوژی سوخت اتمی بتواند به ما کمک کند تا بتوانيم بر بعد مسافت فائق بياييم و حتی در يک زمانی بتوانيم انسان را بر روی کره مريخ فرود بياوريم.

به همين دليل هم می شود گفت که ساخت پروژه های بدون سرنشين مريخ سابقه طولانی دارد. ولی اين که ما امروز به طور جدی اين مسئله را بررسی می کنيم که شرايط حيات را در کره مريخ بسنجيم و اينکه در نهايت بتوانيم در نيمه دوم اين قرن، انسان را بر روی سطح مريخ بنشانيم، باعث شده است که مريخ در کانون توجهات کاوش های فضايی قرار گيرد.

طبيعتا الان انتظار داريم که با توجه به پيشرفت های تکنولوژيکی، اين امر ميسر شود و البته مسائل مادی اين قضيه هم از اهميت زيادی برخوردار است.

ولی با توجه به اينکه رييس جمهورآمريکا، آقای اوباما، مشخصا گفتند که به پروژه مريخ آن گونه که قبلا توسط آقای بوش به آن اولويت داده شده بود، الويت نمی دهند، شايد حتی بشود گفت که آوردن انسان به روی مريخ هم در يک ابهام فرو رفته است.

به همين دليل بود که روس ها تصميم گرفتند در اين مسابقه فضايی از آمريکا پيشی بگيرند و از آمريکا ببرند، و به همين دليل هم يکی از ماه های مريخ را انتخاب کرده بودند که به نظر می رسيد شرايط قابل توجهی از نظر زيست محيطی دارد. اما پروژه روس ها با شکست مواجه شد.