احسان اوغلو، دمیرتاش و اردوغان در کورس انتخابات ترکیه

روز يکشنبه آينده ۱۰ اوت برای نخستين بار در ترکيه،انتخابات رياست جمهوری برگزار می‌شود. در آغاز ماه ژوئيه گذشته رجب طيب اردوغان نخست وزير فعلی در حضور اعضای برجسته حزب عدالت و توسعه، نامزدی خود را برای شرکت در اين انتخابات اعلام کرد. چند روز قبل از آن دو حزب جمهوری خلق (CHP) و ناسيوناليسم ترکيه (MHP) بر سر نامزدی دبيرکل سابق «سازمان همکاری اسلامی» اکمل الدين احسان اوغلو به توافق رسيدند و سه حزب چپ دموکراتيک (DSP)، حزب دموکراتيک ترکيه (DP) و حزب ترکيه مستقل (BTP) به اين توافق پيوستند.

چند روز بعد نامزد سوم اين انتخابات «صلاح الدين دميرتاش» خود را از سوی حزب کردی «صلح و دموکراسی» برای ورود به اين کارزار سياسی اعلام آمادگی کرد.بنابراين رقابت های انتخاباتی رياست جمهوری ترکيه در حال حاضر با سه نامزد جريان دارد و برای نخستين بار در تاريخ جمهوری ترکيه دو حزب «آتاتورکيسم» در يک انتخابات سراسری به طور مستقيم کانديدا ندارند و برای رقابت با جريان های اسلامی حاکم، يک اسلام‌گرا از نوع ديگر را نامزد خود کرده اند.

در حال حاضر نخست وزير ترکيه با رأی اعضای پارلمان انتخاب می شود اما با برگزاری انتخابات رياست جمهوری و رجوع مستقيم به رأی مردم و سپس ايجاد اصلاحات قانونی درباره قوه مجريه کشور، از اين به بعد رئيس نظام اجرائی کشور با رأی مستقيم مردم انتخاب می شود و اين می تواند در جهت گيری سياست های رئيس جمهور منتخب تأثيری فراتر از قدرت نخست وزير ايجاد کند.همچنين احتمال دارد که نظام سياسی ترکيه از نخست وزيری به نظام رياست جمهوری همچون کشور آمريکا تغيير کند و پيروزی اردوغان در اين انتخابات، می تواند زمينه ساز پيروزی مجدد حزب وی در انتخابات پارلمانی ۲۰۱۵ باشد که از سال ۲۰۰۲ تاکنون بی وقفه قدرت را در دست گرفته است.

براساس قانون انتخابات رياست جمهوری ترکيه، هر يک از نامزدها برای پيروزی به بيش از ۵۰ درصد آراء نياز دارند، در غير اين صورت انتخابات به مرحله دوم خواهد رفت و دو هفته بعد، در ۲۴ اوت انتخابات مرحله دوم برگزار می شود و در آن مرحله پيروزی از آن کسی خواهد بود که بيشترين رأی را به دست آورد.

اکمل الدين احسان اوغلو

احسان اوغلو متولد ۱۹۴۳ در شهر قاهره است. تحصيلات اوليه خود را در اين شهر گذراند سپس دوره های دانشگاهی خود را در دانشگاه «عين شمس» تا مقطع کارشناسی ارشد در رشته شيمی ادامه داد و پس از آن به دانشگاه آنکارا رفت و در سال ۱۹۷۵ دکتری گرفت. بعد از آن به دانشگاه اکستر انگليس رفت تا بعنوان استاديار مشغول به کار شود.

احسان اوغلو در سال ۱۹۸۴ به رتبه پروفسوری رسید و از آن تاريخ به بعد لقب پروفسور در کنار نام او به کار می رفت. او فعاليت های علمی زیادی چون بنيانگذاری فرهنگستان تاريخ علوم ترکيه، تأسيس مؤسسه وقف ايسار، رئيس فدراسيون بين المللی تاريخ علوم و عضويت در بنيادهای علمی بيش از ده کشور مهم جهان را در کارنامه خود دارد.اين کانديدای انتخابات رياست جمهوری ترکيه به دو زبان انگليسی و عربی کاملا مسلط است و با دو زبان فرانسه و فارسی آشنائی دارد.

در سال ۲۰۰۵ احسان اوغلو توسط رقيب فعلی وی در انتخابات رياست جمهوری يعنی اردوغان، بعنوان نامزد دبيرکلی سازمان همکاری اسلامی معرفی شد. او با انتخاباتی که در سازمان همکاری اسلامی انجام شد، بعنوان دبيرکل اين سازمان برگزيده شد و تا سال ۲۰۱۴ در اين مقام باقی ماند.اما گفته می‌شود رابطه وی با نخست وزير فعلی ترکيه به دليل اتخاذ نکردن موضعگيری های سختگيرانه بر ضد دولت «کودتا» در مصر از سوی سازمان همکاری اسلامی، به سردی گرایيد.

برنامه انتخاباتی احسان اوغلو بر سه محور بنا شده است:

۱- حزب راستگرای ناسيوناليسم ترکيه و حزب چپ گرای جمهوری خلق از هواداران خود خواسته‌اند به اکمل الدين احسان اوغلو رأی بدهند. در رقابت های گذشته انتخاباتی چه برای پارلمان و چه برای انتخابات شهرداری ها هر دو حزب بين ۲۰ تا ۳۰ درصد آراء کشور را به خود اختصاص می دادند و در اين انتخابات اميدوار هستند که همين درصد از سوی هواداران آنها به احسان اوغلو رأی بدهند.

۲- ستاد انتخاباتی احسان اوغلو اميدوار است بخشی از اسلام گرايان ترکيه به ويژه آنانی که با نخست وزير فعلی مخالف هستند، به نامزد آنها رأی بدهند.

۳- وجود نامزدی از ميان کردها چون صلاح الدين دميرتاش موجب می شود بخش زيادی از کردهای ترکيه که در انتخابات قبلی به حزب عدالت و توسعه رأی می دادند، اين بار رأی خود را به کانديدای کرد خواهند داد. اين موضوع باعث می شود که از آراء رجب طيب اردوغان کاسته شود.اما طرفداران نخست وزير ترکيه می گويند اين موضوع چندان تأثيری در مجموع آراء نخواهد داشت.

ضعف احسان اوغلو

با وجود حمايت پنج حزب عمده ترکيه از نامزدی احسان اوغلو و با در نظر گرفتن روش «آشتی جويانه» وی که می تواند گروه های متضاد را در يک خيمه گردهم آورد، اما برای ارتباطات گسترده با مردم هنوز با مشکلات اساسی روبرو است. احسان اوغلو در ترکيه از هيچ حزب سياسی برخوردار نيست تا بتواند از طريق بدنه آن در سراسر ترکيه به شکل سازمانی اهداف خود را دنبال کند و با مردم کوچه و خيابان ارتباط برقرار کند.

علاوه بر همه اين ها زمان کمی برای معرفی توانائی های خود در اختيار داشت.از زمان اعلام کانديداتوری وی تا روز انتخابات بيش از سه ماه نمی گذرد و اين نمی تواند وقت کافی برای شخصی باشد که از يک نظام بوروکراسی معروف سازمان همکاری اسلامی به دريای طوفان سياست ترکيه وارد شود. در اين مدت کوتاه احسان اوغلو به زيارت آرامگاه آتاتورک رفت و در دفتر يابود آن نوشت که «به اصول و ارزش های جمهوری ترکيه پايبند خواهد بود و در راه گسترش و بهبود آن تلاش خواهد کرد.»

همچنين وی به ديدار فدراسيون‌های بزرگ تجاری در ترکيه رفت. فدراسيون‌هایی چون «ترک – اش» (turkaş) که بزرگترين سازمان تجاری ترکيه است. اتحاديه بازرگانان و صاحبان مشاغل (tisk)، مجمع اتاق های بازرگانی و مبادلات کالا (TOBB) و (TOSİAD) از ديگر اهداف ديدارهای وی در اين مدت کوتاه بود. او به بخش وسيع مراکز تجاری و بازرگانی ترکيه اطمينان داد که از حقوق همه دفاع خواهد کرد و در قالب تنگ حزبی و سياسی به امور آنها نگاه نخواهد کرد.موضوعی که اداره کنندگان ستاد انتخاباتی احسان اوغلو فکر می کنند انتقادات زيادی بر عليه وضع جاری ترکيه برانگيخته که از قالب امور حزبی به فرآيندهای بازرگانی کشور نگاه می‌شود.

اما شاخه سوم ديدارهای احسان اوغلو حضور بر سر مزار «حاج بکتاش ولی» يکی از شخصيت‌های مورد احترام علویان است. اين ديدار در بيست و يکمين سالگرد کشته شدن تعدادی از علوی‌ها در شهر سيواس صورت گرفت که پيام مشخصی برای هواداران اين فرقه در خود داشت.

اما با تمام اين فعاليت‌ها بيشتر مراکز نظرسنجی ترکيه شانس پيروزی احسان اوغلو در برابر اردوغان را کم می بينند. مؤسسه جينار نسبت آراء اردوغان در برابر احسان اوغلو را ۵۵.۲ درصد به ۳۵.۸ برآورد کرده است. يک مؤسسه ديگر به نام «ماک» اين نسبت را ۵۶.۱ درصد در برابر ۳۴.۲ درصد اعلام کرده و مؤسسه «او آر سی» گفته که نخست وزير فعلی ترکيه با کسب ۵۴درصد آراء رياست جمهوری، رقيب خود را شکست خواهد داد.

صلاح الدين دميرتاش

دميرتاش در سال ۱۹۷۳ در منطقه «دياربکر» ترکيه به دنيا آمد. تحصيلات دانشگاهی خود را در رشته حقوق در دانشگاه آنکارا به پایان رساند و در همين زمينه مشغول به کار شد. دميرتاش در انتخابات رياست جمهوری پيش روی ترکيه از سوی کردها و گروه های چپ حمايت می شود. ستاد انتخاباتی دميرتاش شعار خود را تحت عنوان« دعوت به زندگی جديد» اعلام کرده است اما بيشتر مؤسسات نظرسنجی در ترکيه شانس وی را بين ۸ الی ۹ درصد کل آراء می بينند.

بزرگترين مشکل دميرتاش در اين انتخابات اين است که مراکز بزرگ اقتصادی و تجاری ترکيه هيچ حسابی برای وی باز نکرده‌اند و نگاه خود را به دو نامزد ديگر متمرکز کرده‌اند. دميرتاش بر روی صفحه فيس بوک خود به شدت از رسانه های ترکيه انتقاد می‌کند که سهم متعادلی ميان همه نامزدها ايجاد نکرده اند.

آنچه واضح است اين نامزد کرد در انتخابات پيروز نخواهد بود اما از اين لحاظ مورد توجه قرار می‌گيرد که تا چه ميزان می‌تواند از آراء نامزد اصلی اين انتخابات يعنی رجب طيب اردوغان بکاهد.

رجب طيب اردوغان

اردوغان در سال ۱۹۵۴ در استانبول به دنيا آمد. ريشه خانوادگی وی به شهر ريزه در کنار ساحل دريای سياه برمی گردد. تحصيلات اوليه خود را در مدرسه اسلامی «امام خطيب» طی کرد و سپس وارد دانشگاه مرمره در رشته اقتصاد و تجارت شد و در کنار آن به فعاليت های سياسی روی آورد. در آن روزها فعاليت وی و هم قطارانش بر ضد چپ گرايان مارکسيست و عضويت در حزب رهائی ملی با گرايش های اسلامی بود. اين حزب توسط نجم الدين اربکان در دهه ۱۹۷۰ تأسيس شده بود و اردوغان يکی از اعضای وفادار آن بود.

در سال ۱۹۹۴ در انتخابات شهرداری‌ها، نخست وزير فعلی ترکيه بعنوان شهردار استانبول برگزيده شد و به مدت چهار سال فعاليت چشم گيری در ايجاد تحولات مهم شهری در پايتخت سابق سلاطين عثمانی از خود به جا گذاشت.دستاوردهای وی در شهرداری استانبول او را بعنوان يک شخصيت مهم ملی ترکيه مطرح کرد.

در سال ۱۹۹۹ برای چند ماهی به زندان افتاد و برای مدت ۵ سال از نامزدی برای هرگونه پست سياسی ممنوع شد.جرم وی خواندن يک قصيده در شهر سرت در سال ۱۹۹۷ است که مخل به مبانی جمهوری ترکيه تلقی شد.در سال ۲۰۰۱ اردوغان به اين نتيجه رسيد که ساختار حزبی اربکان قادر نيست تأييد همگانی مردم را به دست آورد از اين‌رو به همراه همفکران خويش، حزب عدالت و توسعه را بنيانگذاری کرد.

در سال بعد در انتخابات پارلمانی ترکيه، حزب عدالت و توسعه توانست اکثريت کرسی های پارلمان را بدست آورد و عبدالله گل مأمور تشکيل کابينه شد.با اين پيروزی و با يک اصلاحيه قانونی، راه برای نامزد شدن اردوغان در انتخابات تکميلی پارلمان هموار شد و وی وارد مجلس شد. از سال ۲۰۰۳ تاکنون ، رجب طيب اردوغان قدرت بلامنازع صحنه سياسی ترکيه شد و در ۹ انتخابات متوالی پيروز شد.

بر اساس بیشتر نظرسنجی‌ها، در انتخابات پيش رو بطور قطع اردوغان يک پيروزی ديگر برای خود و هوادارانش رقم خواهد زد و به‌رغم تمام انتقادات و اعتراض‌هایی که بر ضد دولت وی صورت می‌گيرد اما به خاطر دستاوردهای بزرگ اقتصادی، وی بعنوان يکی از بزرگترين شخصيت های تاريخ معاصر ترکيه بعد از کمال آتاتورک باقی خواهد ماند.