ماهی قرمز کوچک يا همان ماهی طلايی (Goldfish) از معمول‌ترين ماهی‌هايی است که در منزل می‌توان از آنها نگهداری کرد. اين حيوان کوچک خانگی در صورت مراقبت مناسب می‌تواند تا چند سال در کنار ما در منزل زندگی کند. اين ماهی امکان رشد تا اندازه ۴۰ سانتيمتر را دارد و طول عمر ۱۰تا ۲۵ ساله برای اين ماهی غيرمعمول نيست.
آناتومی:
ماهی بدن کشيده و کمانی مانند دارد، فاقد گردن است، آب شش ها مسئول تنفس بوده و تعادل بدن در آب توسط باله‌ها حفظ می شود. دو عدد باله سينه‌ای و لگنی مانند ترمز عمل می‌کنند و موقع چرخيدن، يک باله سينه‌ای يک طرف را بالا ميبرد تا طرف ديگر کشيده شود. باله پشتی و مقعدی مانند تيرک کشتی‌ها عمل می کنند و در ضمن ظاهر ماهی را آراسته ميسازد و باله دمی در شنا کردن استفاده می شود. گر چه قسمت عمده حرکت توسط چرخش‌های بدن ايجاد می‌شود.
بدن توسط فلس‌هايی به صورتی که قسمتی از هر فلس بر روی فلس ديگر قرار گرفته، حمايت می شوند و هرگز از نظر تعداد افزايش نمی يابند که همان طوری که ماهی رشد می کند اين فلس ها بزرگ می شوند. رشد دايره ای فلس در تابستان هنگامی که ميزان رشد سريع است بیشتر و در زمستان و در مواقعی که رشد در کار نباشد، اندک است.
خط جانبی در بدن يک رديف از فلس‌ها است که از سر تا دُم در هر طرف ماهی امتداد يافته‌اند و يک ارگان حسی اصلی است که ارتعاشات بسيار حساس و ضعيف را هم می‌تواند حس و ثبت کند. تغييرات جزئی در فشار آب و سرعت و شتاب آب به ماهی اجازه می‌دهد تا بدون خطا از داخل شکاف‌ها بلغزد و عبور کند و همين طور با سرعت در يک دسته ماهی بچرخد بدون اينکه تصادفی با آنها بکند.
هرچه سطح مقطع بالای تنگ کوچکتر باشد اکسيژن کمتری می‌تواند وارد آب شود. پس سعی کنيد تا آنجا که ممکن است از ظروفی که دهانه گشاد دارند برای نگهداری ماهی استفاده کنيد.
چشم‌های ماهی قرمز کمی بر آمده است و اين بر آمدگی، مسئله نچرخیدن سر را جبران می‌کند و پيرامون خود را خوب می بيند تا از شکارگران در امان باشد. در قسمت داخل، ستون مهره بسيار قابل انعطاف با انشعابات مهره‌ها در هر دو طرف قرار گرفته است.
اندام‌های اصلی ماهی از جمله قلب، کليه‌ها و کبد٬ مشابه با ديگر مهره‌داران است و علاوه بر آن دارای يک عضو نگهدارنده و شناور کننده پر از هوا موسوم به بادکنک شنا است.
واضح‌ترين تفاوت ميان اعضای داخلی ماهی و ديگر مهره داران ، وجود آبشش بجای شش‌هاست و ماهی‌ها از طريق جريان پيدا کردن آب به داخل آب‌شش‌ها تنفس می‌کنند.
برای تبادل اکسيژن ، همانطوری که آب به داخل رشته‌های تار مانند آبشش جريان می‌يابد، اکسيژن محلول از آب به داخل جريان خون انتقال يافته و دی اکسيد کربن از جريان خون وارد آب می‌شود. آب از طريق دهان وارد شده و از طريق شکاف‌های آبشش خارج می‌شود. جدار آبشش با جريان آب باز و بسته می‌شود و سوراخ‌های بينی اعضای بويايی بوده و در تنفس دخالتی ندارند.
ظرف نگهداری:
اولين موضوعی که می‌تواند به عنوان يک عامل مهم در عمر بيشتر ماهی موثر باشد، محل زندگی آن است. ظروفی که در آنها ماهی فروخته می شود اغلب کوچک است و نبايد اشتباه کرد و ماهی‌ها را در همان ظروف کوچک نگاه داشت.
ماهی‌ها به اکسيژن موجود در آب احتياج دارند و اين اکسيژن از طريق سطح هوايی که با آب در تماس است وارد آب می‌شود. هرچه سطح مقطع بالای تنگ کوچکتر باشد اکسيژن کمتری می‌تواند وارد آب شود. پس سعی کنيد تا آنجا که ممکن است از ظروفی که دهانه گشاد دارند استفاده کنيد.
ظروف نگهداری ماهی بايد به طور مرتب هر دو هفته يکبار با فرمالين ، نمک طعام و يا ساير مواد ضد عفونی کننده شست‌وشو شود.
آب:
از آن جايی که ماهی در تمام طول عمر خود در آب است، لازم است آبی که برای زندگی آن انتخاب می‌کنيم دارای شرايط مناسب زندگی باشد. به طور معمول، استفاده از آب شهری مشکل خاصی برای ماهی های قرمز ايجاد نمی‌کند. اما قبل از کنار گذاشتن آب برای ظرف ماهی، بگذاريد يک دقيقه آب از شير بيرون برود اين باعث می شود برخی مواد شيمايی که احتمال دارد در لوله رسوب کرده باشد، بيرون روند.
برای اطمينان از خارج شدن موادی مانند کلر بايد قبل از عوض کردن آب ماهی‌ها، بگذاريد که آب بمدت يک شبانه روز در ظرف بماند. همچنين اين عمل باعث می شود که آب دمای محيط را گرفته و تغيير آن برای ماهی‌ها خطری نداشته باشد.
هرگز نبايد اجازه دهيد که آب ظرف ماهی‌ها کثيف شود. اين کار می تواند باعث بيماری، کوتاهی عمر و در نهايت مرگ آنها شود. برای تعويض آب هرگز آب را يک دفعه عوض نکنيد، با آرامش کامل نيمی از آب ظرف را خالی کرده و سپس کم کم آب برداشته شده از ظرف را با آبی که از روز قبل نگه داشته ايد جايگزين کنيد.
در هر صورت بايد سعی کنيد که کمترين استرس را به ماهی‌های کوچک منتقل کنيد. شما بايد در طول هفته يک يا دو بار آب ظرف ماهی‌ها را این طور عوض کنيد. ميزان آب مورد نياز برای هر ماهی حداقل يک ليتر است.
غذا:
ماهی‌های قرمز کوچک حيوانات بسيار سخت جانی هستند و هر چيزی را می‌خورند. لذا به راحتی می‌توانيد در شرايطی که غذای مناسب در دسترس نداريد از خرده‌های نان یا تکه های کوچک گوشت به مقدار کم به عنوان غذا به آنها بدهيد. ماهی‌ها نيز مانند انسان به پروتئين، ويتامين و دیگر مواد اصلی برای رشد و زندگی نياز دارند.
غذای ماهی بايد در جای خشک و خنک و بدور از نور در ظرف در بسته نگهداری شود و به تاريخ مصرف آن توجه شود.
در ارتباط با غذا دادن بايد دقت کنيد که دادن غذای زیاد به ماهی‌ها و ماندن آنها در ظرف باعث آلودگی آب شده و برای ماهی‌ها خطراتی به همراه خواهد داشت. سعی کنيد به مقدار بسيار بسيار کم در دو نوبت غذايی همانند خودتان به آنها غذا دهيد، مقدار آن بايد به گونه‌ای باشد که اضافه غذا در آب نماند و همه غذای داده شده بعد از ۵ دقيقه تمام شود.
دمای محيط:
دمای مناسب برای زندگی اين ماهی ها از حدود ۱۰ تا ۲۵ درجه سانتيگراد است. دمای محيط هرگز نبايد یک دفعه تغيير کند. تغيير تدريجی و ملايم دمای محيط يا آب برای آنها قابل تحمل است.
نور:
ماهی های قرمز کوچک نيز همانند ساير حيوانات يا گياهان احتياج به نور خورشيد دارند. محل نگهداری آنها بايد به گونه ای باشد که تغيير روز و شب در آن احساس شود. هرگز آنها در زير نور آفتاب مستقيم و شديد قرار ندهيد.
هوادهی:
ظرفيت تانک توسط هوادهی مداوم ۴۰ برابر بيشتر می شود. پمپ هوا برای آکواريوم آب سرد ضروری نيست ولی اگر ماهی به آن عادت کند، بايد ادامه يابد. ويژگی آن در اين است که علاوه بر تشکيل حباب‌های هوا در داخل آب ، جريان حبابها ، لايه های زيرين آب را به سطح حرکت ميدهد و در آنجا تبادل دی اکسيد کربن و اکسيژن صورت ميگيرد. در حوض نيز اين عمل درست به همين صورت توسط پمپ فواره‌ها صورت می گيرد.
نحوه جابه‌جا کردن ماهی قرمز:
مراقبت از باله‌ها و فلس‌ها به منظور جلوگيری از آسيب ديدن خيلی مهم است. در مخزن می‌توان از يک ليوان يا توری برای گرفتن ماهی استفاده کرد و در حوض از تور. در زمان انتقال به محل جديد بايد از يک دماسنج برای بررسی يکسان بودن دمای آب استفاده کرد چون تغييرات دما٬ حتی فقط یک درجه سانتيگراد٬ ميتواند کشنده باشد.
بهتر است يک ماهی تازه خريداری شده در همان کيسه پلاستيکی خودش در آکواريوم شناور شود تا دما يکنواخت شود و چنانچه حوض يا آکواريوم آماده نباشد درون يک سطل از آب شير که ۲۴ ساعت به منظور از بين رفتن کلر آن باقی مانده است، به طور موقت قرار داده شود.
مشکلات و بيماری‌ها:
وقتی فلس‌های ماهی در اثر حادثه يا جراحت کنده می شوند ، قبل از اينکه ترميم صورت گيرد بيماری (Saprolegnia) یا همان قارچ سفيد رخ می‌دهد. زمانی که قارچ ها به نواحی سرپوش آبشش ها (Opercula) می‌رسند٬ در تنفس وقفه ايجاد می‌کنند و باعث مرگ می‌شوند.
ماهی‌های مبتلا را بايد جدا کرد زيرا که بيماری به شدت واگيردار است. درمان به صورت به کار بردن حمام نمک (کلريد سديم) است و ماهی به محلول سالين برای مدت ۲۰-۱۵ دقيقه در روز منتقل می‌شود٬ يا اينکه به جای آن می‌توان ماهی را به يک تشت شامل پنج قطره از محلول دو درصد مرکورکوروم به ازای پنج ليتر آب برای مدت سه ساعت در روز انتقال داد.
بيماری واگيردار و کشنده ديگر ،بيماری لکه سفيد (White Spot) يا Icthyophiriasis نام دارد که توسط يک انگل پروتوزوآ ايجاد می شود. گونه‌های فلس دار(دارای فلس قابل مشاهده) را بايد در يک مخزن بدون گياه جدا ساخته و سعی کرد که انگل را توسط رنگین کردن آب با متيلن بلو ظرف مدت هشت تا ۱۰ روز از میان برد.
اضافه کردن غذای تازه و برگ‌های سبز٬ دادن شربت‌های تقويتی و نيز افزایش دمای آب ماهی‌ها به ۱۶ تا ۱۸ درجه سانتیگراد شرایط زندگی را برای آنها بهتر می‌کند.
ماهی‌ها اکثرا به دلیل فقر تغذيه، تجمع بيش از حد آب کثيف و تغييرات دما به بیماری مبتلا می‌شوند. فضله دنباله‌دار (آويزان) دلالت بر يبوست دارد که اغلب اوقات در نتيجه تغذيه‌ای که منحصر به غذای خشک است ايجاد می شود.
اضافه کردن غذای تازه و برگ‌های سبز و همچنين دادن شربت‌های تقويتی و نيز چنانچه آب سرد است، افزايش دما به ۱۶ تا ۱۸ درجه٬ موثر است. درمان پوسيدگی باله‌ها و دم هم زمانی امکان‌پذير است که شرايط و وضعيت زندگی اصلاح شود. درمان با حمام نمک نيز اغلب اوقات مفيد است.
نبود تعادل ممکن است به علت نقص در بادکنک شنا باشد که درمانی ندارد ولی يبوست، سوءهاضمه ، تغييرات دما همه با علامت از دست دادن تعادل همراه است که با درمان يبوست ، جابجا کردن ماهی به آب کم عمق برای چندين رزو يا ثابت نگه‌داشتن دمای محيط قابل برگشت است.
بيرنگ شدن يا کمرنگ شدن رنگ بدن ممکن است اولين نشانه کسالت و يا ناشی از وجود کلر در آب باشد. نوزادان ماهی در دوران هشت تا ۱۲ ماهگی، رنگ ماهی بالغ به خود نمی‌گيرند و در بعضی از آنها نيز هيچوقت رنگ خوبی پدیدار نمی‌شود.
توصيه می‌شود به جای نگهداری ماهی در تنگ و ظروف کوچک ، آکواريومی تهيه و با ايجاد شرايط مناسب در آن از ماهی‌ها نگهداری شود. در اين حالت٬ نگهداری از ماهی آسانتر و طول عمر آن بيشتر خواهد بود.
توليد مثل:
فصل تخم‌ريزی در تمام تابستان دوام دارد و شروع آن ارديبهشت و خرداد است. در سن حدود يک سالگی ، ماهی قرمز سالم ، هر ماه از فصل قادر به تخم‌ريزی است . در دوران توليد مثل تشخيص جنس‌ها ساده است، نرها برآمدگی سفيد رنگ (دگمه مانند) روی باله‌های سينه‌ای و پشت سر دارند. ماده نيز حالت تورم و بادکردگی در ناحيه تخمدان‌ها دارد.
تخمدان‌ها حاوی هزاران تخم هستند و يک نر قادر به بارور کردن تخم‌های بسياری است. در رفتار توليد مثلی ، نرها تمام روز ماده‌ها را دنبال می کنند و به داخل گرم‌ترين و کم‌عمق‌ترين قسمت حوض هدایت می‌کنند.ا ين دنبال کردن باعث سهولت تخم‌ريزی در ماده‌ها می‌شود و بلافاصله تخمک‌ها توسط اسپرم ماهی نر بارور می‌شود و به گياهان داخل آب می‌پيوندند.
در حرارت ۲۱ درجه سانتيگراد تخم‌ها در مدت چهار روز به نوزاد تبديل می‌شوند و در ۱۰ درجه سانتيگراد اين امر تا ۱۴ روز طول می‌کشد.
بچه ماهی آزادانه شنا می‌کنند و غذای طبيعی آنها موجودات ميکروسکوپی هستند. با این‌حال درون مخزن آب يا حوض مخصوص ماهی قرمز می‌توان غذای ویژه مخصوص بچه ماهی‌ها را قرار داد. تغذیه ماهی قرمزدر يک ماهگی مانند ماهی‌های بالغ می‌شود و در سه ماهگی نیز ماهی قرمز آماده است تا در کنار سایر ماه‌های قرار بگیرد.
