دولت های غربی و روسیه توافق کرده اند که برای جلوگیری از به کارگیری سلاح های هسته ای درجنگ داخلی سوریه بهترین راه از بین بردن زرادخانه شیمیایی این کشور است.
ولی آیا اجرای این طرح که گفته شده دستکم یک سال طول خواهد کشید و همکاری رژیم بشار اسد نیز بخشی از آن است باعث طولانی تر شدن عمر این رژیم نخواهد شد؟ دلیل اهمیت این سئوال در این است که عامل اصلی در موفقیت این طرح این است که رژیم حاکم بر سوریه در عمل زرادخانه شیمیایی خود را در اختیار نمایندگان و ناظران جامعه بین المللی قرار دهد.
تا زمانی که دستگاههای امنیتی و نیروهای مسلح سوریه به حیات خود ادامه دهند پیروزی مخالفان رژیم در جنگ داخلی احتمال بسیار کمی دارد.
به اعتقاد برخی از کارشناسان خلع سلاح بین المللی این طرح در دل خود یک تناقض عملی دارد . از یک سو بخشی از جامعه بین المللی رژیم بشار اسد را به خاطر به کارگیری سلاح های شیمیایی محکوم کرده و حتی قصد مجازات آن را دارد ولی از سوی دیگر با اجرای این طرح عملا بر عمر رژیم افزوده شده و به نوعی شکست ناپذیر خواهد شد.
برخی از صاحبنظران امور راهبردی و دفاعی نیز معتقدند که در مجموع اجرای این طرح باعث تقویت رژیم بشار اسد خواهد شد. دراین فضای جدید رژیم بشار اسد که همه از ضرورت سرنگونی آن صحبت می کردند به یک بازیگر مهم بدل شده و حکومتی که هیچکس حاضر نبود با آن گفت وگو و معامله کند اکنون به طرف مذاکره بدل شده و برای خود موقعیت و اعتباری کسب می کند.
نکته دیگر به ضرورت های اجرایی و عملی این طرح برمی گردد که اجرای دقیق و کامل آن به برقراری حدی از امنیت و ثبات در بخشی از خاک سوریه نیاز دارد. در یک چنین حالتی گروه های شورشی که مورد حمایت شماری از کشورهای عربی و غربی هستند تا چه حد به پیشبرد الزامات این طرح متعهد خواهند بود و حامیان آنها واقعا تا چه حد می توانند آنها را در این زمینه کنترل کنند.
در همین حال می بینیم در شرایطی که قدرت های غربی در تدارک تصویب قطعنامه ای جدید برای مجازات و انزوای بیشتر رژیم بشار اسد هستند پیشبرد طرح خلع سلاح به نوعی به این رژیم به عنوان حکومت سوریه مشروعیت می بخشد.
شاید هنوز برای پاسخ دادن به همه این پرسش ها زود باشد ولی تردیدی نیست که در مراحل بعدی و به خصوص زمان اجرای طرح خلع سلاح این پرسش ها به معضلات سیاسی مهمی بدل خواهند شد.
گروه هایی که برای اجرای خلع سلاح اعزام می شوند مجبور خواهند بود در شرایطی بسیار خطرناک و ناامن فعالیت کنند. به احتمال زیاد آنها برای انجام وظایف خود به یک نیروی حافظ صلح بین المللی تحت فرمان سازمان ملل متحد نیاز خواهند داشت.
ولی حتی اعزام نیروهای حافظ صلح به منطقه در صورت نبود همکاری نظام حاکم بر سوریه و گروه های شورشی برای تضمین امنیت این طرح کافی نخواهد بود . طبق توافقی که بین دولت های آمریکا و روسیه امضا شده است ماموریت خلع سلاح و نابودی زرادخانه شیمیایی سوریه باید تا اواسط سال ۲۰۱۴ به پایان برسد.
هر چند برخی از صاحبنظران می گویند که این طرح موجب تقویت رژیم بشار اسد خواهد شد ولی گروه دیگری از کارشناسان برا این باورند که اجرای این توافق می تواند راه را برای مذاکره و تفاهم طولانی مدت در مورد آینده سوریه بگشاید.
این کارشناسان معتقدند که پذیرش طرح خلع سلاح شیمیایی توسط بشار اسد در حقیقت نشان دهنده هراس این رژیم از حمله نظامی تنبیهی آمریکا و متحدانش بود. رژیم بشار اسد که سال های سال در برابر فشارهای غرب و جامعه بین المللی به یاغی گری و سرکشی خود ادامه می داد در برابر تهدید نظامی عقب نشینی کرده و این برای افکار عمومی در منطقه کاملا روشن است.
به باور این صاحبنظران پذیرش این طرح نشان داد که در رژیم بشار اسد اختلاف نظرهایی وجود دارد و این نشانه ای از نقطه ضعف این رژیم است. بنابراین می توان یک چنین احتمالی را هم در نظر گرفت که در ادامه همین روند اعمال فشار بر رژیم بخش های تندرو و از جمله خود بشار اسد از قدرت کناره گیری کرده و رهبران و جناح هایی به قدرت برسند که با حدی از نرمش و تفاهم با مخالفان بتوانند یکپارچگی ارتش و کشور سوریه را حفظ کنند.
در همین حال توافق مسکو و واشینگتن در مورد خلع سلاح شیمیایی سوریه این امیدواری را ایجاد کرده که شاید دو طرف بااعمال فشارهای لازم بر جناح های درگیر در جنگ داخلی بتوانند زمینه های لازم برای پایان دادن به جنگ را فراهم کنند.
ولی آیا اجرای این طرح که گفته شده دستکم یک سال طول خواهد کشید و همکاری رژیم بشار اسد نیز بخشی از آن است باعث طولانی تر شدن عمر این رژیم نخواهد شد؟ دلیل اهمیت این سئوال در این است که عامل اصلی در موفقیت این طرح این است که رژیم حاکم بر سوریه در عمل زرادخانه شیمیایی خود را در اختیار نمایندگان و ناظران جامعه بین المللی قرار دهد.
تا زمانی که دستگاههای امنیتی و نیروهای مسلح سوریه به حیات خود ادامه دهند پیروزی مخالفان رژیم در جنگ داخلی احتمال بسیار کمی دارد.
به اعتقاد برخی از کارشناسان خلع سلاح بین المللی این طرح در دل خود یک تناقض عملی دارد . از یک سو بخشی از جامعه بین المللی رژیم بشار اسد را به خاطر به کارگیری سلاح های شیمیایی محکوم کرده و حتی قصد مجازات آن را دارد ولی از سوی دیگر با اجرای این طرح عملا بر عمر رژیم افزوده شده و به نوعی شکست ناپذیر خواهد شد.
برخی از صاحبنظران امور راهبردی و دفاعی نیز معتقدند که در مجموع اجرای این طرح باعث تقویت رژیم بشار اسد خواهد شد. دراین فضای جدید رژیم بشار اسد که همه از ضرورت سرنگونی آن صحبت می کردند به یک بازیگر مهم بدل شده و حکومتی که هیچکس حاضر نبود با آن گفت وگو و معامله کند اکنون به طرف مذاکره بدل شده و برای خود موقعیت و اعتباری کسب می کند.
نکته دیگر به ضرورت های اجرایی و عملی این طرح برمی گردد که اجرای دقیق و کامل آن به برقراری حدی از امنیت و ثبات در بخشی از خاک سوریه نیاز دارد. در یک چنین حالتی گروه های شورشی که مورد حمایت شماری از کشورهای عربی و غربی هستند تا چه حد به پیشبرد الزامات این طرح متعهد خواهند بود و حامیان آنها واقعا تا چه حد می توانند آنها را در این زمینه کنترل کنند.
در همین حال می بینیم در شرایطی که قدرت های غربی در تدارک تصویب قطعنامه ای جدید برای مجازات و انزوای بیشتر رژیم بشار اسد هستند پیشبرد طرح خلع سلاح به نوعی به این رژیم به عنوان حکومت سوریه مشروعیت می بخشد.
شاید هنوز برای پاسخ دادن به همه این پرسش ها زود باشد ولی تردیدی نیست که در مراحل بعدی و به خصوص زمان اجرای طرح خلع سلاح این پرسش ها به معضلات سیاسی مهمی بدل خواهند شد.
گروه هایی که برای اجرای خلع سلاح اعزام می شوند مجبور خواهند بود در شرایطی بسیار خطرناک و ناامن فعالیت کنند. به احتمال زیاد آنها برای انجام وظایف خود به یک نیروی حافظ صلح بین المللی تحت فرمان سازمان ملل متحد نیاز خواهند داشت.
ولی حتی اعزام نیروهای حافظ صلح به منطقه در صورت نبود همکاری نظام حاکم بر سوریه و گروه های شورشی برای تضمین امنیت این طرح کافی نخواهد بود . طبق توافقی که بین دولت های آمریکا و روسیه امضا شده است ماموریت خلع سلاح و نابودی زرادخانه شیمیایی سوریه باید تا اواسط سال ۲۰۱۴ به پایان برسد.
هر چند برخی از صاحبنظران می گویند که این طرح موجب تقویت رژیم بشار اسد خواهد شد ولی گروه دیگری از کارشناسان برا این باورند که اجرای این توافق می تواند راه را برای مذاکره و تفاهم طولانی مدت در مورد آینده سوریه بگشاید.
این کارشناسان معتقدند که پذیرش طرح خلع سلاح شیمیایی توسط بشار اسد در حقیقت نشان دهنده هراس این رژیم از حمله نظامی تنبیهی آمریکا و متحدانش بود. رژیم بشار اسد که سال های سال در برابر فشارهای غرب و جامعه بین المللی به یاغی گری و سرکشی خود ادامه می داد در برابر تهدید نظامی عقب نشینی کرده و این برای افکار عمومی در منطقه کاملا روشن است.
به باور این صاحبنظران پذیرش این طرح نشان داد که در رژیم بشار اسد اختلاف نظرهایی وجود دارد و این نشانه ای از نقطه ضعف این رژیم است. بنابراین می توان یک چنین احتمالی را هم در نظر گرفت که در ادامه همین روند اعمال فشار بر رژیم بخش های تندرو و از جمله خود بشار اسد از قدرت کناره گیری کرده و رهبران و جناح هایی به قدرت برسند که با حدی از نرمش و تفاهم با مخالفان بتوانند یکپارچگی ارتش و کشور سوریه را حفظ کنند.
در همین حال توافق مسکو و واشینگتن در مورد خلع سلاح شیمیایی سوریه این امیدواری را ایجاد کرده که شاید دو طرف بااعمال فشارهای لازم بر جناح های درگیر در جنگ داخلی بتوانند زمینه های لازم برای پایان دادن به جنگ را فراهم کنند.
