حمله به عراق از سوی آمریکا و متحدان برای سرنگونی صدام، چهارمین سال خود را هم پشت سر گذاشت و وارد پنجمین سال شد.
سالی که گذشت را می توان از پرحادثه ترین سال ها دانست؛ چرا که علاوه بر افزایش آمار تلفات و کشته ها، دیکتاتور عراق، صدام حسین نیز در همین سال اعدام شد.
حضور نظامی نیروهای ائتلاف به رهبری آمریکا در عراق اما، فقط مسئله این کشور نبود و نه تنها بر سياست های منطقه ای منطقه ای و بين المللی بلکه بر سياست داخلی کشورهايی که به نحوی درگير اين بحران بوده اند، تاثير گذاشت.
شايد بتوان گفت دامنه و ميزان اين تاثير گذاری در آمريکا، محسوس تر و با اهميت تر بوده است. در سال های اخير، اگر در عراق موفقیتی به دست آمده، همان موفقیت در تمامی کاخ سفید و آمریکا امتداد پیدا کرده و در مواردی به محبوبیت بیشتر جرج بوش، رییس جمهوری آمریکا منتهی شده است.
این سکه روی دیگری هم دارد، اگر شرایط در عراق به سمت نامساعد، ناامن و پیچیده ترشدن برود، آن زمان، انتقادها از جرج بوش شدیدتر شده و هزینه های آن نیز برای کاخ سفید سنگین تر می شود. نمونه بارز چنين وضعيتی، انتخابات اخیر کنگره بود که دموکرات ها با نقد عملکرد آمریکا در عراق، توانستند اکثریت را هم در مجلس نمایندگان و هم سنا به دست آورند.
در چهار سالی که از حمله به عراق می گذرد، نکات مثبتی در روند شکل گیری عراق پس از صدام وجود داشته، چند انتخابات برگزار شده و دولت های موفقی هم شکل گرفته اند؛ اما از طرف دیگر، در سمت منفی قضیه، ناامنی بیشتر و شدیدتر شده و شرایط به آنچه برخی آن را جنگ داخلی خوانده اند نزدیک تر شده است؛ و این همان نکته ای است که کار را به مراتب دشوار تر می کند.
در اوضاع فعلی عراق، مهلک ترین کار ممکن جنگ های فرقه ای و میان گروهی است. این تعرض ها و درگیری ها، از هر طرف باشد، بدون پاسخ نمی ماند و به اشکال مختلف ادامه می يابد.
آمريکا، متحدانش و نيز دولت عراق تاکيد می کنند که با اين وضعيت باید بدون اتلاف وقت و در هر مقطعی که باشد، مقابله شود. با اين همه، درگيری ها و خشونت ها همچنان ادامه دارد.
سیاستمدارانی در پی تغییر
عدنان الدلیمی، از سیاستمداران سنی عراق و رهبر گروه پارلمانی سنی های عراق، بارها اعلام کرده که هرگونه تغییر در وضعیت میان اقلیت های عراق، برای آینده سیاسی این کشور تعیین کننده است و اگر وضعیت آن به سمت دشواری رود، برگرداندن آن به مرحله قبلی و برقراری دوباره ثبات کار مراتب کار سخت تری است.
به گزارش رويترز، آقای الدلیمی می گوید:«هرگونه امید برای اصلاح و بهبود اوضاع، کار سختی است چرا که هنوز نتوانسته ایم جلوی خشونت ها را بگیریم.»
وی بر این باور است که باید تعادل سیاسی در عراق را دچار یک تحول جدی کرد تا به تبع آن بتوان رضایت تمامی گروه ها را به دست آورد.
عدنان الدلیمی گفت:«باید در تمامی سطوح و به ویژه در وزارتخانه هایی چون وزارت کشور و وزارت دفاع، این اتفاق بیفتد تا بتوان شبه نظامیان شیعه را کنترل کرد. اگر دولت عراق بتواند این کار را انجام دهد، آن زمان دیگر مشکل حل شده است و نگرانی ها هم تمام می شود.»
بدتر و وخیم تر
توبی دادج، کارشناس مسایل عراق در دانشگاه لندن، باور دارد که دولت عراق در عملکرد، دولتی شکست خورده است که اختلافات درونی را از سطح دولت به بیرون کشانده و اکنون در خیابان ها، محله ها و کوچه ها، سهم خواهی های سیاسی دنبال می شود.
به گزارش رويترز وی می گوید:«در شکافی که در حل مسایل امنیتی عراق به وجود آمده، تعداد زیادی شبه نظامی و قانون شکن نفوذ کرده اند و همين امر دردسر بزرگی درست کرده است.»
دود ناشی از انفجاری سنگین، شهر بغداد را تاریک کرده است. آقای دادج به آینده عراق بسیار بدبین است و با صراحت هم آن را عنوان می کند:«شکافی که به دست گروه های شبه نظامی افتاده، در دست آنان خواهد ماند و من پیش بینی می کنم در شش و یا هفت سال آینده، جنگ داخلی وجود داشته و حتی شدیدتر و اوضاع امنیتی وخیم تر شود.»
وی می افزايد:«جنگ داخلی در عراق به حدی شدید می شود که دیگر از دست آمریکا کاری ساخته نیست مگر این که ارتش خود را از عراق خارج کند. این کار توسط رییس جمهوری بعدی آمریکا انجام می شود و مقامات کاخ سفید مجبور می شوند قدرت خود را در همان محدوده منطقه سبز عراق استفاده کنند.»
توبی دادج باور دارد که عراق به جبهه جنگ برای تقسیم منافع میان دیگر کشورها و به ویژه کشورهای همسایه عراق تبدیل می شود.
اما هستند افرادی که هنوز به آینده عراق و ثبات امنیتی آن خوشبین هستند.
همه راه ها بسته نيست
عیاد جمال الدین، از نمایندگان شیعه سکولار در پارلمان عراق، تمامی راه ها را بسته نمی داند و راه هایی برای دستیابی به آینده ای روشن برای عراق را قابل تصور می داند.
وی می گوید:«عراق بدون صدام، خود بسیار ارزشمند است و آزادی هایی که می تواند در دست باشد، خیلی بیشتر شده و برای همین هم موقعیت نزدیک به هرج و مرج به وجود آمده است. ما در انتظار عراقی تازه هستیم که هنوز ساخت آن به پایان نرسیده است.»
اما حتی آقای جمال الدین هم باور دارد که شرایط بحرانی است و اوضاع فعلی را نزدیک به وقوع جنگ داخلی می داند و می گوید:«همه چیز در مرز فروپاشی و جنگ قومی و قبیله ای است و قوانینی که در این چهار سال وضع شده، به ناآرامی اوضاع دامن زده است.»
کردستان عراق؛ يک استثنا
در همهمه تمامی بمبگذاری ها و ناآرامی ها، یک منطقه اما آرامش نسبی خود را دارد: کردستان عراق، از همه مناطق و نواحی عراق آرام تر است وبه ندرت عملیات تروریستی در آن انجام می شود و تمامی مردم با دولت مرکزی راحت هستند به ویژه که پس از سال ها، رییس جمهوری عراق از کردهای عراقی است و کردها توانسته اند در دولت و پارلمان، نقی موثر ايفا کنند.
جوست هیلترمان، کارشناس عراق در گروه بین المللی بحران، آینده عراق را مرتبط با عوامل منطقه ای می داند و می گوید:«درست است که سناریو عراق شکست خورده، اما نگاهی به کردستان عراق بیندازید که اثری از هرج و مرج در آن نیست. به غیر از کردستان، همه گروه های سیاسی و غیر سیاسی و یاغی و خلافکار برای ثبت قلمرو و سهم خواهی به جان هم افتاده اند. این وضعیت پیچیده، دو راه را پیش رو می گذارد.»
وی می افزاید:«نخست اینکه امکان دارد بحران به حدی در عراق بالا گيرد که آمریکا مجبور شود هر چه می تواند نیرو در عراق پیاده کند و مرزها را ببندد تا هیچ دخالتی در اين کشور انجام نگيرد.»
جوست هيلترمان می گويد:«گزينه محتمل دوم آن است که جنگ داخلی به حدی جدی می شود که سرتاسر منطقه را در برگرفته و از مرزهای عراق به بیرون و کشورهای همسایه سرایت می کند.»
وی می افزايد:« پس از این اتفاق، عراق به زمین تسویه حساب بدل می شود و تمام منطقه با هم می جنگند. مشکل ایران و عربستان هم در صورت این اتفاق جدی تر و برخورد آنها آشکارتر می شود.»
هرچند نظرهای متفاوتی درباره عراق وجود دارد، اما وضعيت کنونی موجب شده که بدبينی ها بيش از خوش بينی ها باشد. دست کم، در اينکه آينده عراق مبهم است، کمتر ترديد می شود.
عدنان العبیدی، پژوهشگر عراقی، بر این باور است که گروه های شبه نظامی که تابه حال با هم جنگیده و این قدر هزینه داده اند، به دولت فدرالیست درعراق پایبند نخواهند بود، چرا که جنگ را تا حد باج خواهی افزایش داده اند.
