همزمان با هفته جهانی منع خشونت علیه زنان شاهد آغاز به کار تلویزیون زنان بودیم. تلویزیون اینترنتی زنان با این عنوان به میدان آمده تا ادامه دهنده راه سایت های خبری در مورد مسایل زنان باشد و محلی باشد برای تعامل و گفت و گوی بیشتر فعالان جنبش زنان در مورد مسایل زنان تا از میان این گفت و گوها نقد و راهکارهایی برای برطرف کردن مشکلاتی که فراروی زنان ایرانی وجود دارد یافت شود. در برنامه صدای دیگر، میزگردی با حضور سوده راد، فعال مسایل زنان ساکن پاریس و امید معماریان کارشناس رسانه در نیویورک به بررسی مشکلات و راهکارهای فراروی تلویزیون زنان می پردازیم.
خانم راد، در حال حاضر چه کاستی هایی در جنبش زنان ایران وجود دارد که فعالیت یک تلویزیون اینترنتی بتواند به آن کمک کند؟
سوده راد: همانطور که خودتان اشاره کردید ما این طرف جنبش زنان داریم و آن طرف یک تلویزیونی که خودش را تلویزیون زنان نامیده است. برای این که جنبش به حیات خودش ادامه دهد یک اصل اصلی را باید رعایت کند و آن هم ارتباطات و حفظ اصل گفت و گو بین اعضای آن جنبش، کنشگران آن و همینطور با مخاطبان خودش است.
در واقع این جنبش وقتی فراگیر می شود که هر چقدر بیشتر بشود با مخاطب های دیگر و افرادی که عضو آن جنبش نیستند حرف زد و آنها را متقاعد کرد که آن چیزی که نیاز اصلی جامعه است هدف این جنبش است و ما باید همه با همدیگر حرکت کنیم. تلویزیون که به هر حال یک وسیله ارتباطی بوده و هست و خواهد بود و الان با گسترش فناوری های مختلف مخصوصا اینترنت دیدیم که بارها و بارها به عنوان بهترین وسیله ارتباطی این روزها ازآن یاد شده. به هر حال تلویزیون زنان می تواند این خلاء گفت و گوی بین فعالان جنبش زنان را چه آنها که داخل ایران اند و چه آنها که سالهاست خارج از ایران هستند و آنهایی که بعد از انتخابات مجبور شدند ایران را ترک کنند پوشش بدهد.
علاوه بر این می تواند اتفاقاتی را که در سایر نقاط دنیا می گذرد، بازتاب نه فقط صدای ایرانیان برای ایرانیان، بلکه صدای زنان باشد برای کسانی که فارسی صحبت می کنند. هر جای دنیا که هستند و باشند.
خانم عباسقلی زاده در ویدیویی که به عنوان ویدیوی افتتاحیه زنان تی وی منتشر کردند این طور گفتند که « زنان تی وی دنباله روی وب سایت های جنبش زنان است. این وب سایت ها از سایت زنان ایران و تریبون فمنیستی شروع شد و در سال های بعد رسید به سایت تغییر برای برابری؛ میدان زنان؛ مدرسه فمنیستی و اخیرا سایت تا قانون خانواده برابر. این وب سایت ها در واقع پایگاه و فضایی آلترناتیو بوده اند برای ایجاد کنش های مختلف زنان؛ رشد گفتارهای فمنیستی و در عین حال این سایت ها توانسته اند تاثیر زیادی بر جنبش دمکراسی خواهی ایران بگذارند.
زنان تی وی از این نظر دنباله روی این سایت هاست چون خودش را بخشی از جنبش زنان می داند و امیدوار است به عنوان یک رسانه تصویری؛ فضایی را برای تقویت گفتارهای موجود جنبش زنان ایجاد کرده و زمینه های مشترک بین گفتارهای موجود جنبش زنان و جنبش دمکراسی خواهی را گسترش دهد و در عین حال بتواند بین جنبش های فراملیتی مثل جنبش ضد سرمایه داری اشغال وال استریت و جنبش های دمکراسی خواهی خاور میانه که بهار عرب نامیده می شود و جنبش های زنده داخل ایران ارتباط برقرار کند.»
آقای معماریان، آیا اساسا رسانه ای مثل تلویزیون می تواند خودش را بخشی از یک جنبش خطاب کند و آیا این رسانه می تواند با توجه به محدودیت هایی که از نظر پخش آن در ایران با توجه به سرعت پایین اینترنت در ایران و عدم دسترسی به منابع واقعی در ایران وجود دارد خودش را مرکزی برای ایجاد گفت و گو و تعامل بین جنبش زنان در سراسر دنیا بداند؟
امید معماریان: به هر حال برای این که چنین نقشی را بخواهد ایفا کند عوامل مختلفی باید دست به دست هم بدهند و قسمتی هم بر می گردد به توان و امکانات و نیرویی که مجموعه این افراد می توانند عرضه کنند. ولی به طور کلی دو مساله هست که یکی اش را خانم راد هم مطرح کردند که ایجاد ارتباط و صدا بودن برای جنبش زنان به نظر من مساله ای هست که مورد نظر افرادی که تلویزیون درست کردند بوده است.
با توجه به سابقه افرادی که این مجمع را درست کرده اند از جمله خانم عباسقلی زاده که نگاه خیلی عمیق دارند به موضوع ظرفیت سازی به نظر من یکی از نقاطی که تمرکز این تلویزیون خواهد بود همین موضوع حرکت سازی خواهد بود. هر جنبشی به نظر من نیازمند ظرفیت سازی مداوم هست با توجه به این که داخل کشور فرصت های ظرفیت سازی را از خیلی از مجموعه ها گرفته اند، از افراد گرفته اند، به نظر من امکاناتی از این طریق می تواند کمک شایانی کند.
مضافا این که مسایل روز زنان را رویش بحث کنند و مطرح کنند و از تجربیات مختلف که در کشورهای مختلف داشتند صحبت کنند و یک جوری رابطه برقرار کنند جنبش زنان داخل و خارج کشور. به نظر من این از مزایایی است که این شبکه می تواند از آنها به خوبی استفاده کند.
خانم راد، نکته ای که در ویدیوی افتتاحیه زنان تی وی به آن اشاره شده این است که سایت های زیادی در حال حاضر مسایل زنان ایرانی را پیگیری می کنند و در مورد آنها اطلاع رسانی می کنند. به نظر شما آیا جنبش زنان ایران بهتر نبود به جای این که تلاش کند تا رسانه های خودش را گسترش دهد تلاش خودش را روی حوزه های دیگری برای گسترش حدود حوزه های اختیاراتی اش و حدود افرادی که در این جنبش دارند فعالیت می کنند صرف کند؟ فکر نمی کنید آیا همین رسانه هایی که در حال حاضر وجود دارد می تواند برای اطلاع رسانی درباره جنبشی که بعضی معتقدان معتقدند که اساسا دیگر در ایران وجود ندارد کفایت کند؟
خوب البته من فکر می کنم این جنبش همچنان در ایران وجود دارد. همان کسانی که این سایت ها را می خوانند اعضای این جنبش هستند. در واقع نیاز به برابری جنسیتی کافی است برای این که ما بگوییم این جنبش همچنان وجود دارد. حالا می تواند ساکن تر شده باشد یا حرکتش کندتر شده باشد. به هر حال سایتی تا به حال وجود نداشته که به صورت مولتی میدیا باشد. سایتی وجود نداشته که تصویر کسی را که دارد صحبت می کند ما ببینیم. بیشتر بر پایه نوشته بوده و به هر حال می دانیم وقتی کسی وارد سایت های مختلف فمینیستی می شود یک پیش زمینه ای دارد برای این که می آید سراغ آن سایت ها.
ما هر سایتی را که بگوییم که به طور خاص مخصوص زنان بوده همه به صورت متنی ارایه می شدند و خواننده های خاص خودشان را داشتند. من فکر می کنم تلویزیون برای این که به صورت مولتی میدیا و به صورت مستندهای ویژه پخش شود باز مخاطبان دیگری را جذب خودش می کند. مخاطب هایی که دلیل ندارد حتما خواننده مقالات باشند. می تواند بیننده و شنونده یک فایل توی یوتیوب و این طرف و آن طرف باشند که بیاید توی زنان تی وی و یک مدتی از وقت روزانه اش را اختصاص بدهد به جنبش زنان یا راجع به مطالبات زنان برای برابری در جاهای مختلف دنیا چیزی ببیند و یاد بگیرد و آشنا شود با چهره ها و روش سخن گفتن ها و دیدارها و همینطور راجع به محیط هایی که فعالان جنبش زنان دارند کار می کنند. به هر حال واقعیت این است ما هرچقدر هم این سایت ها را بیشتر کنیم بازهم عقبیم.
من فکر می کنم حتی تا همین امروز هم زنان تی وی در ایران سانسور شده و فیلتر شده. هرچقدر که بیشتر کار کنیم به تعداد ما مخاطبان و انواع مخاطبان اضافه می شود و این خیلی خوب است. من این را گام خیلی موثری می دانم و هنوز هم خیلی راه داریم تا بگوییم خوب بس است. بهتر است همین چیزهایی را که داریم قوی تر کنیم. به خاطر این که اصل گفت و گو را بخواهیم رعایت کنیم باید هر چه بیشتر صداها را آزاد کنیم و بتواند هر کسی با هر روشی که دلش می خواهد حرف بزند. چرا از فردا نباید یک سایتی نداشته باشیم که برای زنان کاریکاتور کار کند ؟ چرا نباید روادیو زنان داشته باشیم؟ ما هر قدر در این زمینه پیش برویم بازهم فکر می کنم هنوز خیلی راه داریم تا جایی که بگوییم دیگر صبر کنیم و متوقف شویم.
آقای معماریان، به نظر شما یک تلویزیون اینترنتی چه کارهایی را باید انجام دهد و چه سرفصل هایی را باید مدنظر خودش قرار دهد تا بتواند به عنوان سخنگو و تریبون جنبشی پراکنده مانند جنبش زنان ایران در بیاید؟
به نظر من یکی از مهمترین کارهایی که می شود کرد این است که روایت های اصلی را که در جامعه در خصوص زنان وجود دارد شناسایی کنند و بر ضد روایت هایی که در این زمینه وجود دارد کار کنند، از جمله قوانین مدنی، رسانه ها و هر جا که حضور زنان در جامعه منشاء اثر می شود. روی این ضدروایت ها کار کنند و یک جوری روایت رسمی را که دولت جمهوری اسلامی ارایه می کند به چالش بکشند. آن کاری که سازمانهای مختلف انجام می دادند.
به نظر من این کار مهمی است که چون در ایران سانسور زیادی هست کمک می کند که افراد دید دقیق تری نسبت به آن چیزی که در جامعه اتفاق می افتد داشته باشند. دوما این که مساله ای که الان با آن مواجه هستیم انزوای کشور از دنیای خارج است و ما در خارج از کشور در دهه های گذشته و همین الان می بینیم که مبارزه زنان در کشورهای مختلف از جمله آمربکا مثلا یا اروپا یک مبارزه دایمی و خستگی ناپذیر است که هر روز دارد اتفاق می افتد و تجربه های خیلی عمیق و منحصر به فردی اینها داشتند.
و به نظر من اینکه زنان ایرانی در معرض چنین تجربه هایی قرار دهند و نزدیکتر شوند به فرمت و شکلی که برایشان قابل لمس تر است می تواند کمک خیلی جدی کند از جهت این که این گسست و شکافی که ایجاد شده به لحاظ ارتباطی جبران شود.
خانم راد، در حال حاضر چه کاستی هایی در جنبش زنان ایران وجود دارد که فعالیت یک تلویزیون اینترنتی بتواند به آن کمک کند؟
سوده راد: همانطور که خودتان اشاره کردید ما این طرف جنبش زنان داریم و آن طرف یک تلویزیونی که خودش را تلویزیون زنان نامیده است. برای این که جنبش به حیات خودش ادامه دهد یک اصل اصلی را باید رعایت کند و آن هم ارتباطات و حفظ اصل گفت و گو بین اعضای آن جنبش، کنشگران آن و همینطور با مخاطبان خودش است.
در واقع این جنبش وقتی فراگیر می شود که هر چقدر بیشتر بشود با مخاطب های دیگر و افرادی که عضو آن جنبش نیستند حرف زد و آنها را متقاعد کرد که آن چیزی که نیاز اصلی جامعه است هدف این جنبش است و ما باید همه با همدیگر حرکت کنیم. تلویزیون که به هر حال یک وسیله ارتباطی بوده و هست و خواهد بود و الان با گسترش فناوری های مختلف مخصوصا اینترنت دیدیم که بارها و بارها به عنوان بهترین وسیله ارتباطی این روزها ازآن یاد شده. به هر حال تلویزیون زنان می تواند این خلاء گفت و گوی بین فعالان جنبش زنان را چه آنها که داخل ایران اند و چه آنها که سالهاست خارج از ایران هستند و آنهایی که بعد از انتخابات مجبور شدند ایران را ترک کنند پوشش بدهد.
علاوه بر این می تواند اتفاقاتی را که در سایر نقاط دنیا می گذرد، بازتاب نه فقط صدای ایرانیان برای ایرانیان، بلکه صدای زنان باشد برای کسانی که فارسی صحبت می کنند. هر جای دنیا که هستند و باشند.
خانم عباسقلی زاده در ویدیویی که به عنوان ویدیوی افتتاحیه زنان تی وی منتشر کردند این طور گفتند که « زنان تی وی دنباله روی وب سایت های جنبش زنان است. این وب سایت ها از سایت زنان ایران و تریبون فمنیستی شروع شد و در سال های بعد رسید به سایت تغییر برای برابری؛ میدان زنان؛ مدرسه فمنیستی و اخیرا سایت تا قانون خانواده برابر. این وب سایت ها در واقع پایگاه و فضایی آلترناتیو بوده اند برای ایجاد کنش های مختلف زنان؛ رشد گفتارهای فمنیستی و در عین حال این سایت ها توانسته اند تاثیر زیادی بر جنبش دمکراسی خواهی ایران بگذارند.
زنان تی وی از این نظر دنباله روی این سایت هاست چون خودش را بخشی از جنبش زنان می داند و امیدوار است به عنوان یک رسانه تصویری؛ فضایی را برای تقویت گفتارهای موجود جنبش زنان ایجاد کرده و زمینه های مشترک بین گفتارهای موجود جنبش زنان و جنبش دمکراسی خواهی را گسترش دهد و در عین حال بتواند بین جنبش های فراملیتی مثل جنبش ضد سرمایه داری اشغال وال استریت و جنبش های دمکراسی خواهی خاور میانه که بهار عرب نامیده می شود و جنبش های زنده داخل ایران ارتباط برقرار کند.»
آقای معماریان، آیا اساسا رسانه ای مثل تلویزیون می تواند خودش را بخشی از یک جنبش خطاب کند و آیا این رسانه می تواند با توجه به محدودیت هایی که از نظر پخش آن در ایران با توجه به سرعت پایین اینترنت در ایران و عدم دسترسی به منابع واقعی در ایران وجود دارد خودش را مرکزی برای ایجاد گفت و گو و تعامل بین جنبش زنان در سراسر دنیا بداند؟
امید معماریان: به هر حال برای این که چنین نقشی را بخواهد ایفا کند عوامل مختلفی باید دست به دست هم بدهند و قسمتی هم بر می گردد به توان و امکانات و نیرویی که مجموعه این افراد می توانند عرضه کنند. ولی به طور کلی دو مساله هست که یکی اش را خانم راد هم مطرح کردند که ایجاد ارتباط و صدا بودن برای جنبش زنان به نظر من مساله ای هست که مورد نظر افرادی که تلویزیون درست کردند بوده است.
با توجه به سابقه افرادی که این مجمع را درست کرده اند از جمله خانم عباسقلی زاده که نگاه خیلی عمیق دارند به موضوع ظرفیت سازی به نظر من یکی از نقاطی که تمرکز این تلویزیون خواهد بود همین موضوع حرکت سازی خواهد بود. هر جنبشی به نظر من نیازمند ظرفیت سازی مداوم هست با توجه به این که داخل کشور فرصت های ظرفیت سازی را از خیلی از مجموعه ها گرفته اند، از افراد گرفته اند، به نظر من امکاناتی از این طریق می تواند کمک شایانی کند.
مضافا این که مسایل روز زنان را رویش بحث کنند و مطرح کنند و از تجربیات مختلف که در کشورهای مختلف داشتند صحبت کنند و یک جوری رابطه برقرار کنند جنبش زنان داخل و خارج کشور. به نظر من این از مزایایی است که این شبکه می تواند از آنها به خوبی استفاده کند.
خانم راد، نکته ای که در ویدیوی افتتاحیه زنان تی وی به آن اشاره شده این است که سایت های زیادی در حال حاضر مسایل زنان ایرانی را پیگیری می کنند و در مورد آنها اطلاع رسانی می کنند. به نظر شما آیا جنبش زنان ایران بهتر نبود به جای این که تلاش کند تا رسانه های خودش را گسترش دهد تلاش خودش را روی حوزه های دیگری برای گسترش حدود حوزه های اختیاراتی اش و حدود افرادی که در این جنبش دارند فعالیت می کنند صرف کند؟ فکر نمی کنید آیا همین رسانه هایی که در حال حاضر وجود دارد می تواند برای اطلاع رسانی درباره جنبشی که بعضی معتقدان معتقدند که اساسا دیگر در ایران وجود ندارد کفایت کند؟
خوب البته من فکر می کنم این جنبش همچنان در ایران وجود دارد. همان کسانی که این سایت ها را می خوانند اعضای این جنبش هستند. در واقع نیاز به برابری جنسیتی کافی است برای این که ما بگوییم این جنبش همچنان وجود دارد. حالا می تواند ساکن تر شده باشد یا حرکتش کندتر شده باشد. به هر حال سایتی تا به حال وجود نداشته که به صورت مولتی میدیا باشد. سایتی وجود نداشته که تصویر کسی را که دارد صحبت می کند ما ببینیم. بیشتر بر پایه نوشته بوده و به هر حال می دانیم وقتی کسی وارد سایت های مختلف فمینیستی می شود یک پیش زمینه ای دارد برای این که می آید سراغ آن سایت ها.
ما هر سایتی را که بگوییم که به طور خاص مخصوص زنان بوده همه به صورت متنی ارایه می شدند و خواننده های خاص خودشان را داشتند. من فکر می کنم تلویزیون برای این که به صورت مولتی میدیا و به صورت مستندهای ویژه پخش شود باز مخاطبان دیگری را جذب خودش می کند. مخاطب هایی که دلیل ندارد حتما خواننده مقالات باشند. می تواند بیننده و شنونده یک فایل توی یوتیوب و این طرف و آن طرف باشند که بیاید توی زنان تی وی و یک مدتی از وقت روزانه اش را اختصاص بدهد به جنبش زنان یا راجع به مطالبات زنان برای برابری در جاهای مختلف دنیا چیزی ببیند و یاد بگیرد و آشنا شود با چهره ها و روش سخن گفتن ها و دیدارها و همینطور راجع به محیط هایی که فعالان جنبش زنان دارند کار می کنند. به هر حال واقعیت این است ما هرچقدر هم این سایت ها را بیشتر کنیم بازهم عقبیم.
من فکر می کنم حتی تا همین امروز هم زنان تی وی در ایران سانسور شده و فیلتر شده. هرچقدر که بیشتر کار کنیم به تعداد ما مخاطبان و انواع مخاطبان اضافه می شود و این خیلی خوب است. من این را گام خیلی موثری می دانم و هنوز هم خیلی راه داریم تا بگوییم خوب بس است. بهتر است همین چیزهایی را که داریم قوی تر کنیم. به خاطر این که اصل گفت و گو را بخواهیم رعایت کنیم باید هر چه بیشتر صداها را آزاد کنیم و بتواند هر کسی با هر روشی که دلش می خواهد حرف بزند. چرا از فردا نباید یک سایتی نداشته باشیم که برای زنان کاریکاتور کار کند ؟ چرا نباید روادیو زنان داشته باشیم؟ ما هر قدر در این زمینه پیش برویم بازهم فکر می کنم هنوز خیلی راه داریم تا جایی که بگوییم دیگر صبر کنیم و متوقف شویم.
آقای معماریان، به نظر شما یک تلویزیون اینترنتی چه کارهایی را باید انجام دهد و چه سرفصل هایی را باید مدنظر خودش قرار دهد تا بتواند به عنوان سخنگو و تریبون جنبشی پراکنده مانند جنبش زنان ایران در بیاید؟
به نظر من یکی از مهمترین کارهایی که می شود کرد این است که روایت های اصلی را که در جامعه در خصوص زنان وجود دارد شناسایی کنند و بر ضد روایت هایی که در این زمینه وجود دارد کار کنند، از جمله قوانین مدنی، رسانه ها و هر جا که حضور زنان در جامعه منشاء اثر می شود. روی این ضدروایت ها کار کنند و یک جوری روایت رسمی را که دولت جمهوری اسلامی ارایه می کند به چالش بکشند. آن کاری که سازمانهای مختلف انجام می دادند.
به نظر من این کار مهمی است که چون در ایران سانسور زیادی هست کمک می کند که افراد دید دقیق تری نسبت به آن چیزی که در جامعه اتفاق می افتد داشته باشند. دوما این که مساله ای که الان با آن مواجه هستیم انزوای کشور از دنیای خارج است و ما در خارج از کشور در دهه های گذشته و همین الان می بینیم که مبارزه زنان در کشورهای مختلف از جمله آمربکا مثلا یا اروپا یک مبارزه دایمی و خستگی ناپذیر است که هر روز دارد اتفاق می افتد و تجربه های خیلی عمیق و منحصر به فردی اینها داشتند.
و به نظر من اینکه زنان ایرانی در معرض چنین تجربه هایی قرار دهند و نزدیکتر شوند به فرمت و شکلی که برایشان قابل لمس تر است می تواند کمک خیلی جدی کند از جهت این که این گسست و شکافی که ایجاد شده به لحاظ ارتباطی جبران شود.
