عبدالله گل، رييس جمهوری ترکيه، روز شنبه به عنوان رییس جمهوری اين کشور به ارمنستان مي رود تا شاهد مسابقه فوتبال بين تيم های دو کشور باشد.
آيا ديپلماسی فوتبالی يا فوتبال می تواند به برقراری پيوند دادن ميان دو کشور بينجامد؟ و آيا ابتکاری رو به جلو و آغاز ذوب شدن يخ ها يا سر باز کردن زخم قديمی کشتار ارامنه و تمامی جراحت های پيشين به شمار می رود؟
سرژ سرکيسيان، رييس جمهوری ارمنستان، از همتای خود در ترکيه دعوت کرده است که برای تماشای بازی بين تيم های فوتبال دو کشور در ايروان، که در قالب رقابت های مقدماتی جام جهانی انجام مي شود، به ارمنستان برود.
این در شرایطی است که از هنگام استقلال ارمنستان در سال ۱۹۹۱ ميلادی، ترکيه از برقراری روابط ديپلماتيک با ارمنستان خودداری کرده است.
ترکيه همواره برای برقراری روابط عادی ديپلماتيک با ارمنستان شرط هايی را مطرح کرده است.
عباس جوادی، از راديو اروپای آزاد/ راديوی آزادی و تحليلگر مسايل ترکيه، اين شرط ها را اين گونه خلاصه مي کند:« شرط نخست، قبول کردن و به رسميت شناختن مرزهای موجود و بين المللی بين ارمنستان و ترکيه است، زيرا در مدارک رسمی ارمنستان هنوز از شرق ترکيه به عنوان ارمنستان غربی ياد می شود. موضوعی که موجب ناراحتی و نگرانی ترک ها است.»
- « سفر آقای گل مشکلاتی موجود میان ترکیه و ارمنستان را حل نمی کند، ولی گامی است در جهت آغاز مذاکرات و ذوب شدن يخ ها در مناسبات دو کشور تا آنها بتوانند درباره مشکلات شان با هم صحبت کنند.»
وی شرط دوم ترکيه را خروج نيروهای نظامی ارمنستان از قره باغ و مناطق اشغال شده جمهوری آذربايجان دانست و اضافه کرد: « آنکارا در اين شرط همچنين خواستار راه حلی مسالمت آميز بين ارمنستان و جمهوری آذربايجان است.»
آقای جوادی افزود: « سومين شرط ترکيه آن است که ارمنستان از ادعای قطعی قتل عام ارمنی ها در سال ۱۹۱۵ ميلادی پرهيز کند و در عوض، کميسيونی از کارشناسان و سياستمداران در مورد آن تحقيق کند تا دو طرف به توافقی در اين خصوص دست يابند.»
اما ارمنستان مي گويد هيچ پيش شرطی را نمي پذيرد و بدون پيش شرط پای ميز مذاکره با ترکيه مي نشيند.
اکنون پرسش اينجاست که چه ضرورت هايی عبدالله گل، رييس جمهوری ترکيه، را به سوی برداشتن این گام در جهت ذوب کردن احتمالی يخ ها ترغيب کرده است؟
بارچين يينانچ، روزنامه نگار و عضو هيئت تحريريه روزنامه ترکيش ديلی نيوز به این پرسش این گونه پاسخ می دهد: « ابتدا، ترکيه فکر کرد اگر به اين دعوت پاسخ منفی بدهد، تصويری بسيار منفی از خود به دنيا نشان خواهد داد؛ اين تصوير که ترکيه تا آنجا از گفت وگو فراری است که حتی حاضر نيست در موضوعات انسانی هم شرکت کند.»
وی می افزوید:« اما مقام های ترکيه با ارزيابی دقيق تر سفر عبدالله گل به ايروان، متوجه شدند که چشم انداز بالقوه مثبت اين سفر بسيار است. اول اينکه ترکيه مايل است يخ های موجود در روابط بين دو کشور ذوب شود. بنابر اين نفس سفر و حضور در مسابقه فوتبال، پاسخی مثبت به دعوت ارمنستان بوده است. البته اين يک ژست در مقابل يک ژست ديگر نيست. ترکيه واقعا تمايل دارد روابط دو کشور عادی شود».
بارچين يينانچ البته مهمترين نکته اين سفر را زمان آن دانست؛ زمانی که به گفته او، خاکسترهای آتش درگيری ميان روسيه و گرجستان بر مناسبات سياسی منطقه سايه افکنده است.
اين روزنامه نگار اضافه می کند:« رويدادهای اخير در قفقاز نقش بسيار بسيار مهمی در اين تصميم ترکيه دارند. ترکيه سال ها سياست در انزوا قرار دادن ارمنستان را دنبال کرده است. زيرا ارمنستان به چيزی به نام قتل عام ارامنه باور دارد. به دليل همين سياست منزوی کردن، بود که ترکيه، ارمنستان را از بسياری پروژه های منطقه ای نظير باکو- تفليس- جيحان کنار گذاشت.»
اما خانم يينانچ عقيده دارد که « اين سياست ترکيه، رفته رفته ارمنستان را به سوی روسيه متمايل کرد. اما اکنون ترکيه به اين نتيجه رسيده که در بحران اخير در گرجستان، مغاير منافع ملی ترکيه است که با تنشی مواجه شود که يک سوی آن ارمنستان و روسيه قرار دارند و در سوی ديگر آن ترکيه، گرجستان و آذربايجان.»
وی می افزاید: « سياست منزوی کردن ارمنستان هر چه زودتر بايد مورد تجديد نظر قرار گيرد.»
به هر روی، سفر عبدالله گل نمايانگر گامی مهم به سوی پايان بخشيدن به حدود يک قرن خصومت بر سر قتل عام ارامنه در دوران امپراتوری عثمانی است. اما آيا تنها همين سفر قرار است بلافاصله مناسبات ديپلماتيک ترکيه و ارمنستان را عادی کند؟
با قبول اين دعوت از سوی آقای گل، جناح های مختلف سياسی ترکيه انتقادهای بسياری به اين سفر ابراز داشته اند.
عباس جوادی به اين پرسش این گونه پاسخ می دهد:« مخالفت در ترکيه و حتی در آذربايجان بر اين پايه است که تا زمانی که ارمنستان مناطقی از آذربايجان را در اشغال خود دارد، و هنوز مرزهای ارمنستان با ترکيه را به رسميت نشناخته است، حتی فکر و برنامه برقراری مناسبات ديپلماتيک بی جا است و اين سفر می تواند اشاره و اقدام نامناسبی و در وقتی نامناسب، به ارمنستان باشد و به نوعی، به معنای به رسميت شناخته شدن وضعيت فعلی به حساب آيد.»
وی می افزوید:« سفر آقای گل مشکلاتی را که مطرح شده اند، حل نمی کند، ولی گامی است در جهت آغاز مذاکرات و ذوب شدن يخ ها در مناسبات دو کشور تا آنها بتوانند درباره مشکلات شان با هم صحبت کنند.»
سوت مسابقه فوتبال بين دو تيم ترکيه و ارمنستان روز شنبه در ايروان به صدا درخواهد آمد.
بيترديد، سوت اين بازی نشانگر آغازی جديد در مناسبات ديپلماتيک دو کشور خواهد بود، که چه بسا پس از طی کردن گام هايی احتمالا طولانی، به عادی شدن روابط نيز بينجامد.
