روند توسعه راه آهن ایران در دو سال اخیر شدت گرفته و با افتتاح خط ریلی به همدان این شهر هم وارد شبکه ریلی ایران شده است. قرار است با سرمایه گذاری شرکت های آلمانی ، فرانسوی، ایتالیایی و کره ای توسعه خطوط ریلی ایران سرعت بیشتری بگیرد.
در این ارتباط، ایران قرار است با کمک شرکت های خارجی بیش از ۱۵ میلیارد دلار در خطوط ریلی و حمل نقل ریلی ایران سرمایه گذاری کند.
برای توسعه خطوط ریلی ایران در فاز نخست، رساندن خط ریلی به همدان، رشت، کرمانشاه، ارومیه و خط دوم تبریز در دستور کار قرار گرفته بود؛ پروژه‌هایی که برای تکمیل آنها به بیش از ۸۰۰ کیلومتر ریل گذاری جدید نیاز بود و البته با توجه به قرار گرفتن آنها در مناطق کوهستانی و سردسیر، کار بر روی آنها بسیار دشوار بود.
با وجود گذشت نزدیک به ۱۰۰ سال از رسیدن قطار به ایران، هنوز حدود ۱۰ استان ایران فاقد شبکه ریلی هستند. یکی از استان ها، همدان است که سرانجام پس از ۱۰۰ سال، شاهد افتتاح خط آهن در روز ۱۸ اردیبهشت سال جاری بود. این خط راه آهن ۲۶۷ کیلومتر طول دارد و با افتتاح آن، زمان سفر بین تهران و همدان به دو ساعت رسیده است .
در این میان، راه آهن ۱۵۰ کیلومتری همدان - سنندج هم در حال ساخت است و این خط جدید باعث خواهد شد که کردستان همانند همدان به زودی و پس از ۱۰۰ سال به شبکه ریلی ایران ملحق شود .
خط آهن تهران – همدان با اعتباری نزدیک به ۲۵۰ میلیون دلار به بهره برداری رسیده است.
در این میان، خط راه آهن ملایر – فیروزان و ایستگاه فیروزان نیز همزمان با افتتاح خط راه آهن به همدان افتتاح شده است .
البته مسیر همدان - سنندج به دلایل کوهستانی بودن، پیچیده و پرخرج تر از خط راه آهن تهران - همدان است و برای ساخت آن حدود یک میلیارد دلار سرمایه گذاری در نظر گرفته شده است . افتتاح راه آهن به کردستان می توانند سبب رونق گردشگری در این منطقه از ایران شود .
در این حال، پروژه راه آهن کرمانشاه از دیگر پروژه های غربی راه آهن ایران است .
خیرالله خادمی، مدیرعامل شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌ونقل ایران، گفته است:« پس از رسیدن ریل به همدان، طبق پیش‌بینی ها، تا پایان خرداد ماه، ریل به کرمانشاه خواهد رسید.»
وی افزوده است:«در حال حاضر حدود ۶۰ کیلومتر از ریل‌گذاری این پروژه باقی مانده و با توجه به اینکه ما روزانه ۱۵۰۰ متر ریل‌گذاری انجام می‌دهیم، طبق برآوردهای صورت گرفته، خط آهن کرمانشاه در خردادماه تکمیل خواهد شد.»
به گفته آقای خادمی، با برآوردهای صورت گرفته، کار بر روی خط ریلی ارومیه در تیرماه امسال به پایان می‌رسد و تا آخر مردادماه نیز خط آهن رشت تکمیل خواهد شد.
یکی از مشکلات فعلی توسعه راه آهن در ایران کمبود ریل است . البته وزارت راه اعلام کرده که شرکت ذوب آهن در تلاش برای ساخت ریل است اما تا زمانی که ریل مورد نیاز تامین نشود، ریل های مورد نیاز برای توسعه خطوط ریلی ایران از خارج وارد خواهد شد .
پروژه ریلی آستارا، اردبیل و و بوشهر از دیگر پروژهای راه آهن ایران برای توسعه خطوط ریلی است .
پیچیده ترین خط ریلی در حال ساخت
راه آهن ۱۶۵ کیلومتری قزوین - رشت یکی دیگر از خطوط در حال کار در ایران است. از این خط به عنوان پیچیده ترین خط ریلی در حال ساخت طی ۴۰ سال اخیر در ایران نام برده شده است.
عباس آخوندی، وزیر راه و شهرسازی، در این باره گفته است:« تاکنون در این پروژه ۲۵۰۰ میلیارد تومان سرمایه‌گذاری صورت گرفته است. این مسیر ریلی که یکی از اصلی‌ترین حلقه‌های مفقوده شبکه ریلی کشور به حساب می‌آید به عنوان یکی از اصلی‌ترین اولویت‌ها در دستور کار قرار گرفته و در حال حاضر رشدی ۹۱ درصدی را به ثبت رسانده است.»
وی اضافه کرده است:«این پروژه که به دلیل قرار گرفتن در شرایط خاص جغرافیایی یکی از پیچیده‌ترین طرح‌های عمرانی به حساب می‌آید، در مرحله پایانی ریل‌گذاری قرار گرفته و ما امیدواریم تا تابستان امسال به بهره برداری نهایی برسد. برای این خط در کنار حدود ۵۰ تونل ساخته شده ۸.۷ کیلومتر پل نیز طراحی و ساخته شده است.»
خط راه آهن رشت به انزلی و رشت به آستارا از دیگر خطوط در حال ساخت در ایران است.
عباس آخوندی درباره این خطوط نیز گفته است:« برای رساندن ریل به انزلی نیاز به ساخت ۴۱ کیلومتر خط ریلی جدید وجود دارد که طبق برنامه‌ریزی‌ها، راه‌آهن در انزلی به بندر خواهد رسید تا هم برای بخش مسافری و هم باری امکان استفاده حداکثری از آن وجود داشته باشد»
به گفته وزیر راه و شهرسازی، «برای رساندن خط راه آهن به آستارا نیز به حدود ۳۰۰۰ میلیارد تومان منابع اعتباری نیاز است که برای رسیدن این منظور مذاکره با سرمایه‌گذارانی از چین و آذربایجان آغاز شده است.»
وی با اشاره به اینکه این مسیر با توجه به قرار گرفتن در منطقه کوهستانی و البته هزینه بالایی که تملیک اراضی نیاز دارد، یکی از پروژه‌های پیچیده است، افزود:«در صورتی که منابع مالی مورد نیاز برسد می‌توان انتظار داشت این پروژه ظرف سه سال به بهره‌برداری نهایی برسد.»
هم اکنون برای توسعه راه آهن ایران شرکت های آلمانی، ایتالیایی، فرانسوی، کره ای و چینی فعال شده اند .
در حال حاضر در ایران برنامه‌ریزی شده است تا راه‌آهن تهران- اصفهان و تهران- مشهد سریع‌السیر شود؛ که از این دو طرح، در حال حاضر نخستین قطار سریع‌السیر در مسیر تهران- قم- اصفهان به طول ۴۱۲ کیلومتر در حال اجراست و برنامه حرکت آن بر مبنای سرعت ۳۳۰ کیلومتر بر ساعت در نظر گرفته شده‌است.
برای توسعه خطوط سریع‌السیر در ایران شرکت‌های آلمانی هم سرمایه گذاری خواهند کرد. قرار شده است آلمانی‌ها شش پروژه از جمله افزایش سرعت قطار تهران ـ تبریز و همچنین حمل و نقل حومه‌ای تهران و تبریز را در ایران پیاده‌سازی کنند.
از سوی دیگر شرکت‌هایی از آلمان تفاهم‌نامه‌هایی در زمینه سیگنالینگ قطار اصفهان ـ شیراز و همچنین کرمان ـ زاهدان امضا کرده‌اند.
یکی از بزرگ‌ترین قراردادهای فعلی بین ایران و کره جنوبی مربوط به راه‌آهن اصفهان -اهواز است که اعتبار مورد نیاز برای اجرایی شدن آن ۴.۵ میلیارد یورو برآورد می‌شود. ساخت راه‌آهن اصفهان-اهواز به طول ۵۴۰ کیلومتر با کره‌ای‌ها انجام خواهد شد.
با اجرای این طرح، فاصله ریلی بین دو استان خوزستان و اصفهان ۴۵۰ کیلومتر کاهش خواهد یافت. در کنار این قرارداد، شرکت هیوندایی هم ۴۵۰ واگن جدید به راه آهن ایران خواهد فروخت.
در همین حال، چین نیز در راه آهن ایران فعال است. هم اکنون چین یکی از پیشتازان قطارهای پر سرعت در جهان است.
عباس نظری، مدیر کل امور بین‌الملل راه‌آهن ایران، گفته است: «برنامه‌ریزی‌های گسترده‌ای برای اتصال ریلی مستقیم به کشور چین انجام گرفته و در این زمینه نیز مذاکرات ابتدایی و مسائل سیاسی مدنظر حل شده و طرفین در حال مذاکره بر سر فاینانس هستند تا امکان اجرایی شدن این طرح فراهم شود.»
ایران به غیر از این خط در تدارک دو مسیر یکی از شمال به جنوب (برای اتصال روسیه به خلیج فارس) و دیگری خط جنوب شرقی به شمالی شرقی ایران است. این خط از طریق بندر چابهار، هند را از راه آبی - ریلی به کشورهای آسیای مرکزی و افغانستان وصل خواهد کرد.
ایران درصدد توسعه شبکه راه‌آهن خود به ۲۵ هزار کیلومتر از ۱۰ هزار کیلومتر فعلی است و ۷۵۰۰ کیلومتر آن در دست ساخت است.
