ترافیک سنگین تهران یکی از دلایل آلودگی محیط زیست پایتخت ایران است. یک پژوهشگر حمل‌و نقل در دانشگاه کرنل نیویورک در این زمینه نظر می‌دهد.
نابودی جنگل‌های بلوط ایران به ۱۱ استان کشور رسیده و زنگ پایان زندگی جنگل‌های بلوط زاگرس نزدیک است. جیمز لوتز، استاد دانشگاه ایالتی یوتای آمریکا در مورد دلایل و ضرورت حفظ جنگل‌ها می‌گوید.
این دو موضوع هفدهمین برنامه یک خانه، یک زمین مجله محیط زیست رادیو فرداست:
ترافیک کلمه‌ای است که سال‌هاست بلافاصله بعد از نام پایتخت ایران می‌آید. ترافیک سنگین تهران که در آلودگی هوا هم سهم زیادی دارد.
موضوعی که به گفته رئیس کمیته محیط زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران، در رأس مشکلات پایتخت ایران قرار گرفته است.
یکی از اعضای کمیسیون عمران و حمل و نقل شورای شهر تهران هم تاکید کرده با شرایط امروز ترافیک، شهر تهران به ۷۰۰ کیلومتر خط مترو نیاز دارد.
مسئولان میگویند، ۲۲ میلیون جابجایی با وسایل نقلیه موتوری در تهران انجام می‌شود. مردم بیشتر ترجیح می‌دهند با خودروهای شخصی در سطح شهر تهران با خیابان‌هایی که عریض نشده‌اند و گنجایش این همه تولید ماشین را ندارند، رفت و آمد کنند.
ترافیک تهران
امید روحانی، پژوهشگر در زمینه حملونقل در دانشکده عمران دانشگاه کرنل در نیویورک از دلایل ریشه‌ای شکل‌گیری ترافیک می‌گوید: «اقتصاددان‌ها تراکم ترافیک را معلول استفاده رایگان از جاده‌ها می دانند. پولی بابت این سرویس پرداخت نمی‌شود. به طور خاص وقتی تقاضای استفاده از جاده‌ها بالا می‌رود، استفاده‌کنندگان قیمت بالاتری را نمی‌پردازند. این چیزی است که اقتصاددان‌ها به آن «تراژدی منابع عمومی» میگویند.»
او دلایل دیگری را هم ذکر میکند که در تراکم ترافیک نقش مهمی دارند و اضافه میکند:«جایگزین استفاده از اتومبیل شخصی شامل شرایط وسایل حمل و نقل عمومی، وضعیت پیاده‌روها و امکانات استفاده از دوچرخه هم از دلایل به وجود آمدن ترافیک است. علاوه بر این‌ها قیمت شاخص‌های حمل و نقل مثل قیمت بنزین هم می‌توانند نقش مهمی داشته باشند.»
به گفته او گنجایش جاده‌ها هم نقش اساسی در این موضوع دارند؛ افزایش گنجایش شبکه جاده‌ای یک تصمیم بلند مدت است و زمان می‌برد تا جاده‌های جدید ساخته شوند.
تاثیر ترافیک بر محیط زیست
اثرات منفی ترافیک فقط زمان از دست‌رفته و فشارهای عصبی بر آدم‌ها، نیست. ترافیک بر محیط زیست هم تاثیر زیادی می‌گذارد؛ افزایش مصرف سوخت و تولید آلاینده‌‌های بیشتر، از مهم‌ترین نمودهای این اثرگذاری است. امید روحانی که مدرک دکترای مهندسی حملونقل را از دانشگاه کالیفرنیا دردیویس گرفته، از این زیان‌ها می‌گوید: «ایست و حرکت ناشی از صف‌های ترافیک، آلاینده های تولیدی مثل دی اکسید کربن، ذرات معلق، اکسیدهای نیتروژن و سرب را بالا می‌برد. به علاوه تراکم ترافیک در معرض آلایند‌ه‌ها قرار گرفتن را افزایش می‌دهد. همه این مشکلات، اثرات منفی زیان‌باری برای سلامت در پی دارند.
به گفته این پژوهشگر، تراکم ترافیک می‌تواند در بعضی مواقع مفید باشد و مردم را به تغییر زمان سفر تشویق کند و حتی باعث کاهش شدت تصادف‌ها شود. او بر شرایط تهران تاکید دارد و می‌گوید:«تهران یکی از پرترافیک‌ترین و آلوده‌ترین شهرهای دنیاست. براساس تحقیق بانک جهانی تنها ضرر آلودگی هوای تهران در سال ۸۵ خورشیدی، هفت میلیارد دلار بوده است، چیزی حدود پنج درصد تولید ناخالص ملی آن زمان. از سوی دیگر، آلودگی هوا به عنوان عامل مرگ ومیر هم اعلام شده است.»
مترو بهترین راه‌حل برای کاهش ترافیک
به گفته مسئولان، در سال ۹۲ بیش از ۷۰۰ میلیون مسافر از طریق متروی تهران جابه‌جا شده‌اند. برخی مسئولان میگویند، مترو، مهم‌ترین راهکار مشکل راهبندان و آلودگی هواست و سرمایه‌گذاری برای توسعه مترو می‌تواند نوعی صرفه‌جویی باشد. امید روحانی که سال‌ها در زمینه حمل‌و نقل در کشورهای مختلف تحقیق کرده، با این موضوع موافق است: « تخمین‌ها نشان می‌دهد، شبکه موجود تهران گنجایش کمتر از یک میلیون ماشین را دارد در حالیکه بالای چهار میلیون ماشین در تهران بزرگ موجود است. تهران بزرگ‌ترین شبکه مترو در خاورمیانه و چهارمین شبکه را از لحاظ طول در آسیا دارد. اما تعداد سفر روزانه در تهران از ۱۴.۶ میلیون در سال ۸۳ خورشیدی به ۱۷ میلیون در سال ۱۳۹۰ افزایش پیدا کرده است.»
او تاکید میکند :«از این تعداد سفر، سهم وسایل نقلیه شخصی حدود ۴۰ درصد، اتوبوس ۲۰ درصد، تاکسی ۲۰ درصد، و مترو ۱۰ درصد بوده و سهم موتورها فقط ۶ درصد در سال ۱۳۹۰ بوده است. جالب این است که موتور سیکلت ها و وانت‌ها باعث ۵۰ درصد آلودگی هوای ناشی از ترافیک هستند.»
معاون ترافیک شهردار تهران در آغاز سال جدید درباره سیاست‌ها‌ی کلی برنامه پنج ساله شهرداری تهران در زمینه توسعه حمل و نقل شهری، توسعه پارکینگهای مکانیزه در سطح تهران و ایجاد زیرساخت‌های مناسب برای ورود اتوبوسهای برقی و هیبریدی وعده‌های شهرداری را مطرح کرد. وعده‌هایی که باید دید تا پایان سال ۹۳ چند درصدش عملی می‌شود.
زاگرس بدون بلوط ایران
دشت برم، جنگل بلوط زاگرس
منطقه زاگرس ایران به درختان بلوط معروف بود. درختانی که انسان در کاشت‌شان نقش پررنگی ندارد و طبیعت به رشد دانه و نهال‌شان کمک میکند. جنگل‌های بلوط زاگرس ایران که روزگاری از بزرگ‌ترین‌ها در نوع خودشان در دنیا بودند، حال خوشی ندارند.
خبرگزاری ایسنا می‌گوید، نابودی جنگل‌های بلوط به ۱۱ استان کشور رسیده است.
سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور هم میزان آلودگی جنگل‌های بلوط غرب کشور از جمله استان‌های لرستان، چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد، فارس، کرمانشاه و کردستان را ۳۳ درصد اعلام کرده است. در استان ایلام، ۳۰ درصد جنگل‌ها در معرض خشک شدن تدریجی و از بین رفتن کامل قرار گرفته‌اند.
نگهداری از جنگل‌ها چه اهمیتی دارد؟ چرا سازمان حفاظت محیط زیست می‌گوید تلاشش را برای بقای این منطقه شروع کرده؟
جیمز لوتز، استاد دانشگاه ایالتی یوتای آمریکا در رشته اکولوژی جنگل به مجله محیط زیست رادیو فردا، می‌گوید در مورد جنگل‌های بلوط تحقیق نکرده اما اهمیت وجود جنگل برای زندگی انسان‌ها و حیوانات در همه‌جا یکسان است: «درسته که جنگل‌ها، منبع تولید چوب برای انسان‌ها هستند اما با جذب و ذخیره کربن به بهترشدن کیفیت هوا کمک می‌کنند. همینطور کمک می‌کنند که آب پاکیزه بماند و برای بسیاری از جانوارن هم غذا و پناه فراهم می‌کنند.»
درختان بزرگ باید به هر قیمتی حفظ شوند
جیمز لوتز، استاد دانشگاه ایالتی یوتای آمریکا در رشته اکولوژی جنگل
به گفته جیمز لوتز، وجود جنگل در همه جای دنیا از جمله به این دلایل مهم است. او به یکی از مهم‌ترین بخش‌های جنگل، اشاره میکند: «درختان خیلی بزرگ، یکی از اجزای مهم جنگل‌ها هستند که می‌توانند شرایط محیط زیست را کنترل کنند. درختان بزرگ اغلب مولفه‌هایی از جنگل‌ها هستند که بیشترین دانه و بذر را با درصد موفقیت بالا تولید می‌کنند و باعث به وجود آمدن درختان سالم در جنگل می‌شوند.»
در آخرین روزهای سال ۹۲ کارشناسان محیط زیست، از نابودی ۱۸ میلیون اصله درخت بلوط خبر دادند. در آذرماه ۹۲، یک میلیون و ۱۳۰ هزار هکتار از جنگل های زاگرس فارس به دلیل بیماری زغال بلوط و سوسک چوب‌خوار خشک شدند.
آفت فقط یکی از دلایل خشک شدن جنگل‌های بلوط زاگرس است. کارشناسان سن درختان، عوامل محیطی مانند رطوبت، و عوامل انسانی مثل جاده‌سازی و چرای دام‌ها در جنگل‌های بلوط را از مهم‌ترین دلایل بیماری و نابودی درختان در منطقه زاگرس می‌دانند.
فشارهای انسانی مهم‌ترین دلیل نابودی جنگل‌ها
جیمز لوتز، استاد دانشگاه ایالتی یوتا از فشارهایی می‌گوید که این روزها بر جنگل‌ها وارد می‌شود: «از منابع گوناگون سرچشمه می‌گیرد؛ انسان‌ها با درو و برداشت از محصولات درختان و همچنین با قطع درختان بر وضعیت جنگل‌ها تاثیر گذاشته‌اند. همچنین بیماری‌ها و حشرات زیادی وجود دارند که بر سلامت درختان تاثیر می‌گذارند. اما بسیاری از این بیماری‌ها، بخش طبیعی اکوسیستم جنگل‌هاست. تا زمانی‌که سطح این بیماری‌ها خیلی بالا نرفته، می‌توانیم انتظار داشته باشیم تعدادی از این درختان از بین بروند، اما اگر بیماری تازه‌ای به وجود بیاید یا درختان زیر فشار زیادی باشند، مرگ و نابودی درختان بیشتر می‌شود.»
او همچنین اضافه میکند: «هر جنگل در نوع خودش یگانه است. اما نگه‌داشتن درختان قدیمی در همه جنگل‌ها بسیار مهم است، چون آنها به شدت بر عملکرد جنگل مسلط هستند و از طرفی زمان بسیار زیادی طی شده تا رشد کنند.»
جیمز لوتز به ضررهای حذف درختان اشاره میکند:«گر همه درختان را ببُریم و حذف کنیم، مطمئنا همیشه می‌توانیم درختان بیشتری را خیلی سریع در مدت ۱۰ تا ۲۰ سال عمل بیاوریم، اما اگر بخواهیم درختان بزرگی را بکاریم که برای منطقه زیست جانوری یا گیاهی مناسب باشند و بذر و دانه فراوان تولید کنند، ممکن است ۲۰۰ تا ۳۰۰ سال طول بکشد. قطع‌کردن همه درختان، می‌تواند اشتباه باشد، چون اگر بعد بفهمیم این کار خطا بوده، باید مدت خیلی زیادی منتظر بمانیم تا جنگل دوباره بهبود پیدا کند.»
طرح زاگرس برای نجات درختان بلوط
«طرح زاگرس» طرحی است که به گفته مسئولان در سازمان حفاظت محیط زیست، با هدف حفاظت از جنگل‌ها در دست بررسی و پیاده‌شدن است.
بعضی کارشناسان میگویند، طرح احیای جنگل‌های زاگرس یک طرح عظیم بین المللی است و در منطقه‌ای به طول هزار کیلومتر پوشیده از درختان بلوط اجرا خواهد شد. شکست این طرح می‌تواند به تخریب جنگل‌های با ارزش زاگرس بیانجامد.
جیمز لوتز، از نابودی درختان در بقیه مناطق می‌گوید: «در همه جای دنیا، ما درختان زیادی را به خاطر عملکرد انسان‌ها یا بیماری‌های جدید و افزایش خشکسالی از دست می‌دهیم. باید هر کاری که می‌توانیم انجام دهیم تا درختان بزرگ را نگه داریم، چون عناصر بسیار مهمی برای جنگل‌ها و طبیعت هستند.»
کارشناسان میگویند برای نگهداری از این جنگل‌های عظیم وجلوگیری از ابتلا به بیماری، شاید حذف درختان ضعیف و در حال مرگ کارساز باشد و حمله قارچ‌ها و حشرات را کاهش دهد یا به تاخیر بیندازد. اما حالا که ۱۸ میلیون اصله درخت بلوط نابود و زغال شده و از جنگل‌های وسیع زاگرس خارج شده‌اند، چقدر می‌توان به احیای بلوط های زاگرس امیدوار بود؟
