لینک‌های قابلیت دسترسی

خبر فوری
شنبه ۳ آذر ۱۴۰۳ تهران ۰۳:۱۵

پژواک جنگ اول خلیج فارس در خاورمیانه ادامه دارد


در جنگ اول خلیج فارس در سال ۱۹۹۱ نبرد زمینی بین ارتش آمریکا و عراق برای آزادسازی کویت فقط صد ساعت طول کشید ولی پژواک آن در منطقه خاورمیانه چند دهه ادامه دارد.

آسوشیتدپرس در گزارشی وضعیت منطقه را ۲۵ سال پس از جنگ اول خلیج فارس مرور کرده است.

در پی این جنگ، آمریکا پایگاه‌های نظامی خود در منطقه خلیج فارس و خاک عربستان سعودی را دایر کرد. این اقدام کینه‌توزی اسامه بن‌لادن و القاعده علیه آمریکا را تشدید کرد و زمینه را برای حملات ۱۱ سپتامبر ۲۰۱۱ به شهرهای آمریکا فراهم کرد.

جورج بوش پدر، رئيس‌جمهور وقت آمريکا، صدام حسین را بدتر از هیتلر خواند ولی دوران حکومت صدام حسین پس از پایان ریاست جمهوری او ادامه یافت تا اینکه جورج بوش پسر در سال ۲۰۰۳ با اشغال عراق صدام را سرنگون کرد.

۲۵ سال پس از اولین دخالت نظامی آمریکا، اکنون نظامیان آن کشور در گوشه و کنار عراق و سوریه با گروه «دولت اسلامی» که از دل القاعده سر برآورده است، می‌جنگند، و همزمان با تلاش‌های ایران برای گسترش نفوذ منطقه‌ای خود حکومت‌های عرب متحد آمریکا در جنگ اول خلیج فارس، در خاک خود و یا خارج از کشور مستقیم و یا غیرمستقیم درگیر جنگند.

در مجموع آمریکا در کلاف پیچیده‌ای گرفتار شده که در سال ۱۹۹۱ امیدوار بود بتواند از آن پرهیز کند.

ژنرال نرمن شوارتزکف، فرمانده عملیات آزادسازی کویت موسوم به طوفان صحرا، در خاطرات خود نوشت: «اگر تمام خاک عراق را تصرف می‌کردیم مثل یک دایناسور در گودال قیر گیر می‌کردیم. مجبور می‌شدیم سال‌ها آنجا بمانیم و به جای سازمان ملل متحد مجبور می‌شدیم هزینه اشغال عراق را بپردازیم».

صدام حسین کویت و امارات متحده عربی را متهم می‌کرد که با رعایت نکردن سهمیه‌بندی اوپک سالانه به عراق ۱۴ میلیارد دلار ضرر می‌زنند و ادعا می‌کرد کویت با استخراج از حوزه‌های نفتی مورد مناقشه دو کشور ۲.۴ میلیارد دلار از عراق ربوده است. در ازای این ادعاها از کویت می‌خواست بدهی ۱۵ میلیارد دلاری عراق به آن کشور را که در طول جنگ با ایران قرض گرفته بود، ببخشد.

دولت آمریکا که نگران بود صدام حسین پس از کویت ممکن است به عربستان سعودی حمله کند نیروهای خود را به منطقه اعزام کرد و پس از ماه‌ها مذاکره و هشدار بالاخره روز ۲۴ فوریه ۱۹۹۱ حمله به ارتش عراق را آغاز کرد.

از منظر سیاسی و نظامی جنگ اول خلیج فارس برای آمریکا یک پیروزی بزرگ بود. براساس آمارهای وزارت دفاع آمریکا از کل ۵۰۰ هزار نیروی آمریکایی که به منطقه اعزام شدند ۱۴۸ نفر کشته و ۴۶۷ نفر مجروح شدند.

آمریکا توانست نیرويی مرکب از ارتش کشورهای ائتلاف تشکیل دهد، سازمان ملل متحد با تصویب چند قطعنامه از عملیات آمریکا حمایت کرد و درست همزمان با پایان جنگ سرد و فروپاشی اتحاد شوروی قدرت خود را به عنوان تنها ابرقدرت جهان به نمایش گذاشت.

طبق گزارش کنگره آمریکا هزینه این عملیات ۶۱ میلیارد دلار بود. عربستان سعودی و کویت هر یک ۱۶ و امارات متحده عربی ۴ میلیارد دلار پرداختند. ژاپن و آلمان هم روی هم رفته ۱۶ میلیارد دلار مشارکت کردند. در نتیجه آمریکا فقط باقیمانده هزینه را پرداخت کرد.

اما بازیگران اصلی جهان عرب که در آن زمان آمریکا به آنها تکیه کرد، مدت‌ها پیش از این جهان رفته‌اند.

ملک فهد پادشاه وقت عربستان سعودی در سال ۲۰۰۵ درگذشت. حافظ اسد یکی از دشمنان قدیمی آمریکا که با هدف بهبود مناسبات خود با غرب و دریافت میلیاردها دلار کمک مالی به ائتلاف علیه عراق پیوست، در سال ۲۰۰۰ گذشت. پسرش بشار اسد با وجود گذشت پنج سال از جنگ داخلی سوریه که بیش از ۲۵۰ هزار نفر تلفات و میلیون‌ها نفر آواره به جا گذاشته، هنوز به قدرت چسبیده است.

در اسرائیل خاطره شلیک موشک‌های اسکاد عراق به خاک این کشور باعث شد توسعه برنامه‌های ضد موشکی و از جمله سامانه دفاعی موسوم به گنبد آهنین با کمک آمریکا سرعت بگیرد. اسحاق شامیر، نخست‌وزیر وقت اسرائیل، به درخواست جورج بوش که نگران بود ممکن است حمایت اعراب از حمله به عراق را از دست بدهد، از تلافی کردن حمله موشکی عراق پرهیز کرد.

هر چند کمک‌های نظامی آمریکا به اسرائيل در سال‌های پس از جنگ اول خلیج فارس افزایش یافته و اکنون بیش از سه میلیارد دلار در سال است ولی مناسبات دو کشور به خاطر بن‌بست در مذاکره صلح با فلسطینیان و نحوه مدیریت بحران هسته‌ای ایران تا حدی آسیب دیده است.

صدام حسین با وجود شکست سنگین ارتش عراق در قدرت باقی ماند و شورش شیعیان و کردها درست پس از پایان جنگ را به شدت سرکوب کرد. در شمال و جنوب عراق مناطق ممنوع پرواز تشکیل شد و جنگنده‌های آمریکایی برای حفاظت از کردها در شمال و شیعیان در جنوب، گشت زنی در این دو محدوده را سال‌ها ادامه دادند. همزمان صدام حسین بیش از یک دهه مثل خارجی در سیاست آمریکا باقی ماند.

جورج بوش پدر در مصاحبه‌ای در سال ۱۹۹۵ گفت: «محاسبه من اشتباه بود. فکر می‌کردم که او سرنگون خواهد شد».

بالاخره در سال ۲۰۰۳ و با وجودی که عملیات نظامی آمریکا در افغانستان ادامه داشت، در دوران ریاست جمهوری بوش پسر عراق اشغال و صدام حسین سرنگون شد. اما در پی خروج نظامیان آمریکایی از عراق و متوقف شدن حمایت دولت مرکزی از قبایل سنی، گروه موسوم به «خلافت » اسلامی که از خاکستر به جا مانده از فروپاشی القاعده در عراق سربلند کرده است در سال ۲۰۱۴ حدود یک سوم از خاک عراق و سوریه را تصرف کرد.

امروز آمریکا در جنگ طولانی مدتی درگیر شده که در زمان جنگ اول خلیج فارس ژنرال شوارتزکف و سایر فرماندهان عملیات طوفان صحرا از آن بیم داشتند. بهای نفت که یکی از عوامل اصلی در تحریک صدام حسین به اشغال کویک بود، از سال گذشته که بالای صد دلار بود به زیر ۳۰ دلار سقوط کرده است.

یکی از دلایل عمده سقوط بهای نفت تولید افزوده توسط کشورهای اوپک است، همان موضوعی که صدام حسین به خاطر آن تهاجم به خاورمیانه دچار تفرقه و بحران را شروع کرد.

XS
SM
MD
LG