قانون ازدواج فرزندخوانده با سرپرست در ایران که هفته گذشته به تصویب رسید، بحث‌آفرین شده است. این طور که نمایندگان مردم در مجلس تصویب کرده‌اند، ازدواج سرپرست خانواده با کودکی که به عنوان فرزندخوانده به عضویت خانواده در می‌آید، از این پس و با رأی دادگاه امکان‌پذیر خواهد بود.
این ازدواج هم در زمان حضانت و هم پس از آن ممکن است و به گفته کمیسیون اجتماعی مجلس ایران، تصمیمی است که قرار است سوءاستفاده از کودکان را از بین ببرد.
اما در سوی دیگر این ماجرا، بخش بزرگی از فعالان حقوق کودک، حقوق‌دان‌ها، و فعالان و ناظران اجتماعی ایستاده‌اند که به تصویب چنین قانونی در مجلس ایران اعتراض دارند. بسیاری معتقدند این قانون حتی با ساختار نهاد خانواده هم در تضاد است و سلامت خانواده را هم زیر سؤال می‌برد.
شهلا اعزازی، جامعه‌شناس در ایران می‌گوید، اصولاً رفتار تربیتی والدین با تصویب چنین قوانینی غیرطبیعی خواهد شد.
با این حال و با وجود طرح نقدهای فراوان امیرحسین قاضی‌زاده، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس، به خبرگزاری مهر گفته است که چنین ازدواج‌هایی در گذشته هم انجام می‌شده، اما بدون هیچ شرط و محدودیت و صلاحدیدی. ولی به گفته این نماینده مجلس بر اساس ماده ۲۷ لایحه جدید حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست یا بدسرپرست، ازدواج فرزندخوانده از این پس بر اساس صلاحدید دادگاه است که امکان‌پذیر می‌شود و دقیقاً به همین دلیل قانونی شدن موضوع، دیگر امکان سوءاستفاده از کودکان را سلب خواهد کرد.
او تأکید کرده است که به هر حال و به لحاظ شرعی نمی‌توان این شکل از ازدواج را در ایران ممنوع کرد. از شیرین عبادی، حقوقدان و برنده جایزه صلح نوبل، بشنویم:
پیش از این و در سال ۱۳۹۱، بدون تبصره نظر دادگاه، قانون ممنوعیت ازدواج فرزنده خوانده و سرپرست خانواده را به شورای نگهبان فرستاده بود. قانونی که البته شورای نگهبان به آن اشکال وارد کرد و حالا مجلس با اضافه کردن تبصره نظر دادگاه، قانون را مجدداً تصویب کرده و به شورای نگهبان فرستاده است. شورای نگهبان هنوز نظر درباره قانون جدید نداده است.
این ازدواج هم در زمان حضانت و هم پس از آن ممکن است و به گفته کمیسیون اجتماعی مجلس ایران، تصمیمی است که قرار است سوءاستفاده از کودکان را از بین ببرد.
اما در سوی دیگر این ماجرا، بخش بزرگی از فعالان حقوق کودک، حقوق‌دان‌ها، و فعالان و ناظران اجتماعی ایستاده‌اند که به تصویب چنین قانونی در مجلس ایران اعتراض دارند. بسیاری معتقدند این قانون حتی با ساختار نهاد خانواده هم در تضاد است و سلامت خانواده را هم زیر سؤال می‌برد.
شهلا اعزازی، جامعه‌شناس در ایران می‌گوید، اصولاً رفتار تربیتی والدین با تصویب چنین قوانینی غیرطبیعی خواهد شد.
«معمولاً برای نهاد خانواده، تعریفی سنتی که هنوز هم ادامه دارد این است که در برگیرنده پدر و مادر و کودکان است. در مورد فرزندخواندگی وقتی که کودکی را به فرزندخواندگی قبول می‌کنند، دقیقاً این تصور به وجود می‌آید و فکر می‌کنم که واقعیت هم این است که به فرزندخوانده هم عیناً مثل فرزند خود نگاه می‌کنند. حالا این قانونی که به وجود آمده که ازدواج سرپرست را با کودک مجاز می‌کند، و اصلاً من نمی‌دانم ضرورت چنین تبصره‌ای یا ماده‌ای چه بوده، چون اصلاً فکر نمی‌کنیم صورت بگیرد، حالتی را به وجود می‌آورد که در تربیت اعضای خانواده با کودک مؤثر است. یعنی اگر مرد گمان برد که در آینده‌ای با این دختر بچه که به فرزندی پذیرفته می‌تواند ازدواج کند، اصولاً رفتار تربیتی و برخوردهایش با این کودک، متفاوت با برخورد با کودک طبیعی خواهد بود. می‌توانیم در نظر بگیریم که احتمالاً ممانعت‌ها و بایدها و نبایدهایی را بر کودک اعمال کند، که بیشتر در حد یک همسر باشد و نه در حد یک فرزند. این مشکلی است که اصولاً حضور افراد را با یکدیگر در یک خانواده مشکل‌ساز می‌کند.»
با این حال و با وجود طرح نقدهای فراوان امیرحسین قاضی‌زاده، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس، به خبرگزاری مهر گفته است که چنین ازدواج‌هایی در گذشته هم انجام می‌شده، اما بدون هیچ شرط و محدودیت و صلاحدیدی. ولی به گفته این نماینده مجلس بر اساس ماده ۲۷ لایحه جدید حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست یا بدسرپرست، ازدواج فرزندخوانده از این پس بر اساس صلاحدید دادگاه است که امکان‌پذیر می‌شود و دقیقاً به همین دلیل قانونی شدن موضوع، دیگر امکان سوءاستفاده از کودکان را سلب خواهد کرد.
او تأکید کرده است که به هر حال و به لحاظ شرعی نمی‌توان این شکل از ازدواج را در ایران ممنوع کرد. از شیرین عبادی، حقوقدان و برنده جایزه صلح نوبل، بشنویم:
«در بسیاری از کشورهایی که قانون حکم‌فرمایی می‌کند، ازدواج استادان دانشگاه و دبیران با شاگردان‌شان و همچنین روان‌پزشکان با بیماران، و وکلا با موکلان‌شان ممنوع است. زیرا معتقدند این سه گروه به خاطر نفوذ معنوی‌ای که دارند، نباید رابطه عاطفی با کسی که با آنها کار می‌کند، برقرار کنند. ازدواج با فرزندخوانده، حتی اگر این ازدواج مبتنی بر یک رابطه عاشقانه از سوی فرزندخوانده باشد، از همین قسم ممنوعیت است. زیرا پدرخوانده یا مادرخوانده با سوءاستفاده از نفوذ معنوی خود، گاه می‌توانند علاقه کاذبی ایجاد کنند، و اساساً این فکر کثیف باعث می‌شود که فرزندخواندگی از یک حالت معنوی و اخلاقی خارج شود.»
پیش از این و در سال ۱۳۹۱، بدون تبصره نظر دادگاه، قانون ممنوعیت ازدواج فرزنده خوانده و سرپرست خانواده را به شورای نگهبان فرستاده بود. قانونی که البته شورای نگهبان به آن اشکال وارد کرد و حالا مجلس با اضافه کردن تبصره نظر دادگاه، قانون را مجدداً تصویب کرده و به شورای نگهبان فرستاده است. شورای نگهبان هنوز نظر درباره قانون جدید نداده است.
