جشنواره توکیو که از ۲۲ اکتبر آغاز به کار کرده، در میان استقبال ژاپنی‌ها کماکان به نمایش فیلم، برپایی کنفرانس و جشن‌های سینمایی می‌پردازد.
این جشنواره که غالباً بر سینمای آسیا متمرکز شده، طی سال‌های مختلف به سینمای ایران هم توجه خاصی داشته است. سال گذشته فیلم «عرق سگی» ساخته حسین کشاورز که به صورت مخفی در ایران ساخته شده بود، مهمان جشنواره توکیو بود و امسال فیلم «سوگ» ساخته مرتضی فرشباف در یکی از بخش‌های مسابقه‌ای این جشنواره به نام «بادهای آسیا- خاورمیانه» شرکت دارد و نامزد دریافت جایزه بهترین فیلم آسیایی است با جایزه نقدی ۱۰ هزار دلاری.
«سوگ» به عنوان تنها نماینده رسمی سینمای ایران در جشنواره توکیو، اولین فیلم بلند یک فیلمساز جوان محسوب می‌شود. مرتضی فرشباف که کار خود را ساخت فیلم کوتاه آغاز کرده، در کلاس‌های عباس کیارستمی شرکت کرده و در این فیلم شدیداً تحت تأثیر او به نظر می‌رسد. در عین حال فیلمساز این جسارت را دارد که شخصیت‌های اصلی‌اش ناشنوا و لال باشند و از ابتدا با یک چالش بزرگ برای جذب تماشاگر روبه‌رو شود. با این حال تماشاگر با دنبال کردن زیرنویس‌ها به درون شخصیت‌ها راه می‌یابد و تصاویر عمدتاً حساب شده و استفاده درست از صدا، بر جذابیت فیلم می‌افزاید.
اما فیلم تازه مرجان ساتراپی هم در جشنواره توکیو حضور دارد. پس از موفقیت پرسپولیس، ساتراپی و همکار کارگردانش ونسان پارانو، با برخوردهای متفاوتی درباره فیلم تازه‌شان، «مرغ و خورش آلو» روبه‌رو شدند؛ تا آنجا که جشنواره کن امسال فیلم را در هیچ یک از بخش‌های خود نپذیرفت.
اما شرکت فیلم در بخش مسابقه جشنواره ونیز در ماه سپتامبر، درها را به روی فیلم باز کرد و پس از آن، فیلم در جشنواره های تورنتو و لندن هم به نمایش در آمد و سپس جایزه صدهزار دلاری جشنواره ابوظبی را از آن خود کرد و روز دوشنبه، اولین نمایش خود را در ژاپن در جشنواره توکیو تجربه کرد، هرچند این بار فیلم در بخش مسابقه نیست و بخت بردن یکی دیگر از بزرگترین جوایز نقدی جشنواره‌های جهان (به مبلغ ۵۰ هزار دلار) را ندارد. فیلم در بخش «سینمای جهان» که به نمایش فیلم‌های موفق در جشنواره‌های دیگر اختصاص دارد، به نمایش در می‌آید.
«مرغ و خورش آلو» که به مانند «پرسپولیس» از روی کتاب مصور ساخته شده، قصه ناصرعلی خان ویولون‌نواز ایرانی در دهه سی را باز می‌گوید که روزی همسرش ویولون او را می‌شکند و ناصر علی که از یافتن ویولونی درخور عاجز می‌شود، تصمیم می‌گیرد در اتاقش کز کند تا بمیرد، در حالی که در روزهای مختلف خاطراتش را به یاد می‌آورد، از جمله عشقش به دختری به نام ایران که گلشیفته فراهانی نقش او را بازی می‌کند.
کار ساتراپی به عنوان اولین تجربه در کارگردانی غیر انیمیشن، تجربه موفقی است که می‌تواند دنیای فانتزی را با واقعیت ترکیب کند و جهان خاص خود را خلق کند، اما نوعی نمادپردازی آزارنده فیلم را از موفقیت کامل باز می‌دارد. برای مثال دختری که ناصر علی عاشقش است، ایران نامگذاری شده که این خود باری اضافی را بر فیلم وارد می‌کند که با دنیای فانتزی و قصه‌گوی آن در تناقض است.
اما نکته عجیب درباره جشنواره توکیو امسال، عدم نمایش فیلم تازه امیر نادری است. این فیلم که «کات» نام دارد در ژاپن و با عوامل ژاپنی ساخته شده و به عنوان افتتاحیه بخش افق‌های جشنواره ونیز به نمایش درآمد؛ اما دست اندرکاران جشنواره توکیو یا فیلم را نپسندیده‌اند یا با تهیه‌کننده آن به توافق نرسیده‌اند.
افتتاحیه سبز
افتتاحیه جشنواره توکیو بر روی فرش‌های سبز- به‌جای فرش‌های قرمز- با تأکید بر حفظ محیط زیست برپا شد. در این مراسم نخست‌وزیر ژاپن و وزیر اقتصاد این کشور بر اهمیت سینما و نقش آن در بازسازی ژاپن پس از حادثه فوکوشیما تأکید داشتند.
یوشیهیکو نودا، نخست وزیر ژاپن که در کنار جکی جان که با فیلم تازه‌اش، ۱۹۱۱ در جشنواره حضور دارد بر روی صحنه ظاهر شد، گفت در جوانی با تماشای فیلمی از فرانک کاپرا که او آن را «آقای اسمیت به شهر می‌رود» خواند (در حالی که کاپرا دو فیلم مختلف به نام‌های «آقای اسمیت به واشنگتن می‌رود» و «آقای دیدز به شهر می‌رود» در کارنامه دارد) مسیر زندگی خود را انتخاب کرده و با جدیت در سیاست به راه خود ادامه داده است.
اما این فقط سیاستمدارها نبودند که در افتتاحیه جشنواره خودی نشان دادند. خانم میلا یووویچ، ستاره زیبای سینمای آمریکا و اروپا و همسر سابق لوک بسون فیلمساز مطرح فرانسوی، با اداها و عشوه های خاص خود سعی داشت حضوری به یادماندنی از خود به یادگار بگذارد.
خانم یووویچ در واقع ستاره فیلم افتتاحیه بود: «سه تفنگدار» ساخته شوهر فعلی‌اش پل دبلیو. اس. اندرسون که به صورت سه بعدی به نمایش گذاشته شد؛ یک فیلم تجاری که سعی دارد با جلوه‌های ویژه و چاشنی زیبایی بازیگرانش تماشاگران عام را به خود جلب کند و به نظر می‌رسد با تأکید بر وجه داستان‌گویی و نوجوان نشان دادن دارتانیان و در عین حال پرهیز از صحنه‌های سکسی رایج این نوع فیلم‌ها، سعی دارد نوجوانان را مخاطب خود قرار دهد، و در نهایت از همین حد هم فراتر نمی‌رود.
مسابقه دلاری!
یکی از جذابیت‌های جشنواره توکیو برای دست اندرکاران سینما، جوایز نقدی چند ده هزار دلاری آن است که همه فیلمسازان و تهیه‌کنندگان را وسوسه می‌کند.
جایزه بخش اصلی جشنواره، ۵۰ هزار دلار است که به بهترین فیلم این بخش اهدا می‌شود. ۱۵ فیلم برای به دست آوردن این مبلغ طلایی که یکی از بزرگترین ارقام جایزه نقدی در جشنواره‌های جهانی محسوب می‌شود، با هم رقابت خواهند کرد؛ از جمله مایکل وینترباتم، فیلمساز شناخته شده انگلیسی با فیلم «تریشنا» و سدریک کن با فیلم فرانسوی «زندگی بهتر».
جایزه هیئت داوران این بخش، ۲۰ هزار دلار است، و بهترین بازیگر مرد و زن و بهترین کارگردان هم هر کدام پنج هزار دلار جایزه نقدی نصیب خواهند برد.
گزارش رادیویی محمد عبدی منتقد فیلم از آغاز جشنواره توکیو
این جشنواره که غالباً بر سینمای آسیا متمرکز شده، طی سال‌های مختلف به سینمای ایران هم توجه خاصی داشته است. سال گذشته فیلم «عرق سگی» ساخته حسین کشاورز که به صورت مخفی در ایران ساخته شده بود، مهمان جشنواره توکیو بود و امسال فیلم «سوگ» ساخته مرتضی فرشباف در یکی از بخش‌های مسابقه‌ای این جشنواره به نام «بادهای آسیا- خاورمیانه» شرکت دارد و نامزد دریافت جایزه بهترین فیلم آسیایی است با جایزه نقدی ۱۰ هزار دلاری.
گزارش رادیویی محمد عبدی منتقد فیلم درباره فیلم های ایرانی در جشنواره توکیو
«سوگ» به عنوان تنها نماینده رسمی سینمای ایران در جشنواره توکیو، اولین فیلم بلند یک فیلمساز جوان محسوب می‌شود. مرتضی فرشباف که کار خود را ساخت فیلم کوتاه آغاز کرده، در کلاس‌های عباس کیارستمی شرکت کرده و در این فیلم شدیداً تحت تأثیر او به نظر می‌رسد. در عین حال فیلمساز این جسارت را دارد که شخصیت‌های اصلی‌اش ناشنوا و لال باشند و از ابتدا با یک چالش بزرگ برای جذب تماشاگر روبه‌رو شود. با این حال تماشاگر با دنبال کردن زیرنویس‌ها به درون شخصیت‌ها راه می‌یابد و تصاویر عمدتاً حساب شده و استفاده درست از صدا، بر جذابیت فیلم می‌افزاید.
اما فیلم تازه مرجان ساتراپی هم در جشنواره توکیو حضور دارد. پس از موفقیت پرسپولیس، ساتراپی و همکار کارگردانش ونسان پارانو، با برخوردهای متفاوتی درباره فیلم تازه‌شان، «مرغ و خورش آلو» روبه‌رو شدند؛ تا آنجا که جشنواره کن امسال فیلم را در هیچ یک از بخش‌های خود نپذیرفت.
اما شرکت فیلم در بخش مسابقه جشنواره ونیز در ماه سپتامبر، درها را به روی فیلم باز کرد و پس از آن، فیلم در جشنواره های تورنتو و لندن هم به نمایش در آمد و سپس جایزه صدهزار دلاری جشنواره ابوظبی را از آن خود کرد و روز دوشنبه، اولین نمایش خود را در ژاپن در جشنواره توکیو تجربه کرد، هرچند این بار فیلم در بخش مسابقه نیست و بخت بردن یکی دیگر از بزرگترین جوایز نقدی جشنواره‌های جهان (به مبلغ ۵۰ هزار دلار) را ندارد. فیلم در بخش «سینمای جهان» که به نمایش فیلم‌های موفق در جشنواره‌های دیگر اختصاص دارد، به نمایش در می‌آید.
«مرغ و خورش آلو» که به مانند «پرسپولیس» از روی کتاب مصور ساخته شده، قصه ناصرعلی خان ویولون‌نواز ایرانی در دهه سی را باز می‌گوید که روزی همسرش ویولون او را می‌شکند و ناصر علی که از یافتن ویولونی درخور عاجز می‌شود، تصمیم می‌گیرد در اتاقش کز کند تا بمیرد، در حالی که در روزهای مختلف خاطراتش را به یاد می‌آورد، از جمله عشقش به دختری به نام ایران که گلشیفته فراهانی نقش او را بازی می‌کند.
کار ساتراپی به عنوان اولین تجربه در کارگردانی غیر انیمیشن، تجربه موفقی است که می‌تواند دنیای فانتزی را با واقعیت ترکیب کند و جهان خاص خود را خلق کند، اما نوعی نمادپردازی آزارنده فیلم را از موفقیت کامل باز می‌دارد. برای مثال دختری که ناصر علی عاشقش است، ایران نامگذاری شده که این خود باری اضافی را بر فیلم وارد می‌کند که با دنیای فانتزی و قصه‌گوی آن در تناقض است.
اما نکته عجیب درباره جشنواره توکیو امسال، عدم نمایش فیلم تازه امیر نادری است. این فیلم که «کات» نام دارد در ژاپن و با عوامل ژاپنی ساخته شده و به عنوان افتتاحیه بخش افق‌های جشنواره ونیز به نمایش درآمد؛ اما دست اندرکاران جشنواره توکیو یا فیلم را نپسندیده‌اند یا با تهیه‌کننده آن به توافق نرسیده‌اند.
افتتاحیه سبز
افتتاحیه جشنواره توکیو بر روی فرش‌های سبز- به‌جای فرش‌های قرمز- با تأکید بر حفظ محیط زیست برپا شد. در این مراسم نخست‌وزیر ژاپن و وزیر اقتصاد این کشور بر اهمیت سینما و نقش آن در بازسازی ژاپن پس از حادثه فوکوشیما تأکید داشتند.
یوشیهیکو نودا، نخست وزیر ژاپن که در کنار جکی جان که با فیلم تازه‌اش، ۱۹۱۱ در جشنواره حضور دارد بر روی صحنه ظاهر شد، گفت در جوانی با تماشای فیلمی از فرانک کاپرا که او آن را «آقای اسمیت به شهر می‌رود» خواند (در حالی که کاپرا دو فیلم مختلف به نام‌های «آقای اسمیت به واشنگتن می‌رود» و «آقای دیدز به شهر می‌رود» در کارنامه دارد) مسیر زندگی خود را انتخاب کرده و با جدیت در سیاست به راه خود ادامه داده است.
اما این فقط سیاستمدارها نبودند که در افتتاحیه جشنواره خودی نشان دادند. خانم میلا یووویچ، ستاره زیبای سینمای آمریکا و اروپا و همسر سابق لوک بسون فیلمساز مطرح فرانسوی، با اداها و عشوه های خاص خود سعی داشت حضوری به یادماندنی از خود به یادگار بگذارد.
خانم یووویچ در واقع ستاره فیلم افتتاحیه بود: «سه تفنگدار» ساخته شوهر فعلی‌اش پل دبلیو. اس. اندرسون که به صورت سه بعدی به نمایش گذاشته شد؛ یک فیلم تجاری که سعی دارد با جلوه‌های ویژه و چاشنی زیبایی بازیگرانش تماشاگران عام را به خود جلب کند و به نظر می‌رسد با تأکید بر وجه داستان‌گویی و نوجوان نشان دادن دارتانیان و در عین حال پرهیز از صحنه‌های سکسی رایج این نوع فیلم‌ها، سعی دارد نوجوانان را مخاطب خود قرار دهد، و در نهایت از همین حد هم فراتر نمی‌رود.
مسابقه دلاری!
یکی از جذابیت‌های جشنواره توکیو برای دست اندرکاران سینما، جوایز نقدی چند ده هزار دلاری آن است که همه فیلمسازان و تهیه‌کنندگان را وسوسه می‌کند.
جایزه بخش اصلی جشنواره، ۵۰ هزار دلار است که به بهترین فیلم این بخش اهدا می‌شود. ۱۵ فیلم برای به دست آوردن این مبلغ طلایی که یکی از بزرگترین ارقام جایزه نقدی در جشنواره‌های جهانی محسوب می‌شود، با هم رقابت خواهند کرد؛ از جمله مایکل وینترباتم، فیلمساز شناخته شده انگلیسی با فیلم «تریشنا» و سدریک کن با فیلم فرانسوی «زندگی بهتر».
جایزه هیئت داوران این بخش، ۲۰ هزار دلار است، و بهترین بازیگر مرد و زن و بهترین کارگردان هم هر کدام پنج هزار دلار جایزه نقدی نصیب خواهند برد.
