در حالی که حمیدرضا عراقی معاون وزیر نفت خبر از منتفی شدن راه‌اندازی طرح ذخیره‌سازی گاز شوریجه خراسان داده که به معنی اتکای هرچه بیشتر مناطق شمال شرق ایران به گاز وارداتی از ترکمنستان در زمستان سال جاری است، روسیه با ذخایری کمتر از ایران، امپراتوری گازی خود به شرق و غرب را گسترده‌تر می‌کند.
به گزارش خبرگزاری مهر، عراقی سه‌شنبه هفته پیش درباره مخزن ذخیره شوریجه گفته است که راه‌اندازی این طرح ذخیره‌سازی گاز برای زمستان سال جاری منتفی شده است.
بر اساس آخرین برآورد اداره اطلاعات انرژِی آمریکا، تولید ناخالص گاز ایران در سال ۲۰۱۱ حدود ۲۲۴ میلیارد متر مکعب بود که از این مقدار تنها ۶۷ درصد، یعنی ۱۵۳میلیارد متر مکعب به گاز قابل مصرف تبدیل شده بود. ۱۶ درصد از این حجم گاز ناخالص دوباره به چاه‌های نفتی تزریق شده و تقریبا ۱۷ درصد آن در مشعل‌ها سوخته و به هدر رفته است.
شرکت بریتیش پترولیوم نیز در آخرین گزارش سالانه خود می‌گوید که تولید گاز قابل مصرف در ایران طی سال گذشته ۱۶۰٫۵ میلیارد متر مکعب بوده است.
در جمع‌بندی نهایی تولید روزانه گاز قابل مصرف به همراه گاز تزریقی به چاه‌های نفتی ایران حداکثر ۵۷۰ میلیون متر مکعب است.
این در حالی است که به گزارش خبرگزاری مهر، برآوردهای وزارت نفت حاکی از آن است که برای زمستان سال جاری روزانه بیش از ۷۰۰ میلیون مترمکعب گاز نیاز است.
با توجه به مصرف پایین گاز ایران در ماه‌های گرم سال، ایران می‌توانست مقداری از گاز مازاد خود را به مخازن ذخیره گاز تزریق کند و در فصل زمستان استفاده کند، اما هم‌اکنون تنها مخزن سراجه قم با ظرفیت ۳٫۳ میلیارد متر مکعب که سال گذشته افتتاح شد، قادر به ذخیره گاز است که آن هم کفاف ۵ روز مصرف گاز کشور را می‌دهد.
ایران در سال ۹۰ حدود ۱۲ میلیارد متر مکعب گاز از ترکمنستان وارد کرده بود، اما این کشور صادرات گاز به ایران را در سال گذشته به ۴٫۵ میلیارد متر مکعب کاهش داد و این روند همچنان ادامه دارد، در حالی که ایران متعهد به صادرات سالانه ۱۰ میلیارد متر مکعب گاز به ترکیه است.
امپراتوری گازی روسیه
بر خلاف ایران که با در دست داشتن بزرگترین ذخایر گازی جهان به مقدار ۳۳٫۶ تریلیون متر مکعب، گاز مازادی برای صادرات ندارد، روسیه هم‌اکنون در حال گسترش سریع امپراطوری صادرات گازی خود به شرق و غرب است.
بر اساس گزارش بی پی، روسیه در سال گذشته با تولید ۵۹۲٫۳ میلیارد متر مکعب گاز، بعد از آمریکا (با تولید ۶۸۱٫۴ میلیارد متر مکعب) بزرگترین تولیدکننده گاز دنیا بود که از این مقدار بیش از ۱۷۰ میلیارد متر مکعب صادرات گاز داشته است. البته روسیه حدود ۳۰ میلیارد متر مکعب گاز از قزاقستان، ترکمنستان و آذربایجان نیز خریده و دوباره صادر می‌کند.
روسیه با خرید گاز از این کشورها عملا ابتکار عمل برای حفظ انحصار صادرات گازی به غرب را در دست خود نگه داشته است.
در مجموع دولت مسکو طی سال گذشته حدود ۱۳۰ میلیارد متر مکعب گاز از طریق خطوط لوله به کشورهای اروپایی و ۵۶ میلیارد متر مکعب به بلاروس و اوکراین و ارمنستان صادر کرده است. حجم صادرات گاز مایع این کشور نیز ۱۴٫۸ میلیارد متر مکعب بوده که عمدتا به چین، ژاپن و کره جنوبی صادر شده است.
روسیه با صادرات گاز به بیش از ۲۰ کشور عضو اتحادیه اروپا، ۲۵ درصد گاز اتحادیه اروپا را تامین می‌کند. این درحالی است که صادرات گاز روسیه به کشورهای شرق و مرکز اتحادیه اروپا در حال افزایش تدریجی است. به غیر از رومانی که ذخایر گاز خود را دارد، کشورهای اروپای مرکزی به طور متوسط ۷۰ درصد از نیازهای گازی خود را از روسیه تامین می‌کنند.
در همین زمینه اتحادیه اروپا در آخرین گزارش رسمی خود برای ۲۰۱۳، می‌گوید که واردات گاز روسیه در نیمه اول سال مالی جاری نسبت به دورمشابه سال گذشته تا ۱۰ درصد افزایش یافته است.
خطوط لوله روسیه به شرق و غرب
روسیه از طریق خطوط لوله «یامال» و «نورد استریم» (فاز ۱ و ۲) به اتحادیه اروپا و از طریق خط لوله «بلو استریم» به ترکیه گاز صادر می‌کند؛ البته اگر با جزئیات بیشتری خط لوله‌های انتقال گاز روسیه به اروپا را بررسی کنیم، شمار خطوط لوله ریز و درشت حامل گاز روسیه که از خاک بلاروس، اوکراین و خارج از این کشورها می‌گذرد به ۲۲ عدد در قالب ۱۳ پروژه می‌رسد.شرکت گازپروم انحصار صادرات گاز روسیه را در دست دارد.
بر اساس اطلاعاتی که شرکت گازپروم در سایت اینترنتی خود منتشر کرده است، کل ظرفیت انتقال گاز روسیه به اروپا هم‌اکنون افزون بر ۲۵۰ میلیارد متر مکعب در سال است، اما این کشور چند پروژه خط لوله جدید را نیز در دستور کار دارد، از جمله خط لوله جریان جنوبی که قرار است با گذشتن از دریای سیاه، گاز این کشور را به اروپای مرکزی برساند.
همچنین قرار است فاز ۳ و ۴ خط لوله نورد استریم (جریان شمالی) نیز راه‌اندازی شود که در صورت تکمیل این پروژه‌ها، ظرفیت صادرات گاز روسیه به اروپا به بیش از ۳۸۰ میلیارد متر مکعب خواهد رسید.
این کشور همچنین از سال ۲۰۰۷ شروع به طراحی خط لوله از منطقه سیبری به سمت کشورهای آسیای شرقی کرده است که تاکنون ۱۱۸۰ کیلومتر از این پروژه ۱۸۰۰ کیلومتری تکمیل شده است و گاز روسیه را به چین، کره جنوبی و کشورهای حوزه پاسیفیک منتقل خواهد کرد. قرار است فاز اول این پروژه با تکمیل ۱۳۵۰ کیلومتر، سالانه ۵ میلیارد متر مکعب گاز نقل کند و ظرفیت نهایی آن بعد از تکمیل پروژه به ۳۰ میلیارد متر مکعب خواهد رسید.
ذخایر گازی ایران با اینکه حتی بیشتر از روسیه است، نه تنها نتوانسته خط لوله‌ای به اتحادیه اروپا یا کشورهای شرقی داشته باشد، حتی در عمل به تعهدات گازی خود به ترکیه نیز موفق نشده است، به طوری که به جای ۱۰ میلیارد متر مکعب گاز، طی سال گذشته تنها توانسته است ۷٫۵ میلیارد متر مکعب گاز به ترکیه صادر کند.
البته، طی سال‌های اخیر اروپا نیز برای شکستن انحصار گازی روسیه اقداماتی کرده است، از جمله امضای قرارداد ساخت خط لوله «ترانس آدریاتیک» که به خط لوله «تاناپ» ترکیه وصل خواهد شد و قرار است گاز حوزه خزر و خاورمیانه را منتقل کند. ایران از این پروژه نیز به خاطر تحریم‌ها کنار گذاشته شده است.
همچنین در نقاط مختلف اروپا ترمینال‌های گاز مایع ساخته شده است تا گاز مایع کشورهای خاورمیانه و آفریقا را دریافت و بعد از تبدیل دوباره به گاز طبیعی به شبکه گاز اروپا وصل کند.
برخی از این ترمینال‌ها در کشورهایی مانند لیتوانی و لهستان هم‌اکنون مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌اند، اما تمام پروژه‌های تولید گاز مایع (ال ان جی) ایران چندین سال است که به خاطر تحریم‌ها تعلیق شده‌اند و عملا ایران از این فرصت هم نمی‌تواند استفاده کند.
این در حالی است که سومین دارنده بزرگ ذخایر گازی جهان، قطر، که شریک گازی ایران در پارس جنوبی است، هم‌اکنون سالانه علاوه بر صادرات ۱۹٫۲ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی، با صادرات ۱۰۵٫۴ میلیارد متر مکعب گاز مایع، بزرگترین صادرکننده «ال ان جی» در جهان است.
بر اساس گزارش بی پی، قطر سالانه بیش از ۳۱ میلیارد متر مکعب گاز مایع به اروپا صادر می‌کند و ۶۶ میلیارد متر مکعب نیز به کشورهای آسیای شرقی ارسال می‌شود.
در سال گذشته حجم صادرات گاز طبیعی و مایع در جهان روی هم‌رفته به ۱۰۳۳ میلیارد متر مکعب رسید، در حالی که ایران با داشتن ۱۸ درصد از کل ذخایر گازی جهان زمستان سال جاری را با امید به گاز ترکمنستان به سر خواهد کرد.
به گزارش خبرگزاری مهر، عراقی سه‌شنبه هفته پیش درباره مخزن ذخیره شوریجه گفته است که راه‌اندازی این طرح ذخیره‌سازی گاز برای زمستان سال جاری منتفی شده است.
بر اساس آخرین برآورد اداره اطلاعات انرژِی آمریکا، تولید ناخالص گاز ایران در سال ۲۰۱۱ حدود ۲۲۴ میلیارد متر مکعب بود که از این مقدار تنها ۶۷ درصد، یعنی ۱۵۳میلیارد متر مکعب به گاز قابل مصرف تبدیل شده بود. ۱۶ درصد از این حجم گاز ناخالص دوباره به چاه‌های نفتی تزریق شده و تقریبا ۱۷ درصد آن در مشعل‌ها سوخته و به هدر رفته است.
شرکت بریتیش پترولیوم نیز در آخرین گزارش سالانه خود می‌گوید که تولید گاز قابل مصرف در ایران طی سال گذشته ۱۶۰٫۵ میلیارد متر مکعب بوده است.
در جمع‌بندی نهایی تولید روزانه گاز قابل مصرف به همراه گاز تزریقی به چاه‌های نفتی ایران حداکثر ۵۷۰ میلیون متر مکعب است.
این در حالی است که به گزارش خبرگزاری مهر، برآوردهای وزارت نفت حاکی از آن است که برای زمستان سال جاری روزانه بیش از ۷۰۰ میلیون مترمکعب گاز نیاز است.
با توجه به مصرف پایین گاز ایران در ماه‌های گرم سال، ایران می‌توانست مقداری از گاز مازاد خود را به مخازن ذخیره گاز تزریق کند و در فصل زمستان استفاده کند، اما هم‌اکنون تنها مخزن سراجه قم با ظرفیت ۳٫۳ میلیارد متر مکعب که سال گذشته افتتاح شد، قادر به ذخیره گاز است که آن هم کفاف ۵ روز مصرف گاز کشور را می‌دهد.
ایران در سال ۹۰ حدود ۱۲ میلیارد متر مکعب گاز از ترکمنستان وارد کرده بود، اما این کشور صادرات گاز به ایران را در سال گذشته به ۴٫۵ میلیارد متر مکعب کاهش داد و این روند همچنان ادامه دارد، در حالی که ایران متعهد به صادرات سالانه ۱۰ میلیارد متر مکعب گاز به ترکیه است.
امپراتوری گازی روسیه
بر خلاف ایران که با در دست داشتن بزرگترین ذخایر گازی جهان به مقدار ۳۳٫۶ تریلیون متر مکعب، گاز مازادی برای صادرات ندارد، روسیه هم‌اکنون در حال گسترش سریع امپراطوری صادرات گازی خود به شرق و غرب است.
بر اساس گزارش بی پی، روسیه در سال گذشته با تولید ۵۹۲٫۳ میلیارد متر مکعب گاز، بعد از آمریکا (با تولید ۶۸۱٫۴ میلیارد متر مکعب) بزرگترین تولیدکننده گاز دنیا بود که از این مقدار بیش از ۱۷۰ میلیارد متر مکعب صادرات گاز داشته است. البته روسیه حدود ۳۰ میلیارد متر مکعب گاز از قزاقستان، ترکمنستان و آذربایجان نیز خریده و دوباره صادر می‌کند.
روسیه با خرید گاز از این کشورها عملا ابتکار عمل برای حفظ انحصار صادرات گازی به غرب را در دست خود نگه داشته است.
در مجموع دولت مسکو طی سال گذشته حدود ۱۳۰ میلیارد متر مکعب گاز از طریق خطوط لوله به کشورهای اروپایی و ۵۶ میلیارد متر مکعب به بلاروس و اوکراین و ارمنستان صادر کرده است. حجم صادرات گاز مایع این کشور نیز ۱۴٫۸ میلیارد متر مکعب بوده که عمدتا به چین، ژاپن و کره جنوبی صادر شده است.
روسیه با صادرات گاز به بیش از ۲۰ کشور عضو اتحادیه اروپا، ۲۵ درصد گاز اتحادیه اروپا را تامین می‌کند. این درحالی است که صادرات گاز روسیه به کشورهای شرق و مرکز اتحادیه اروپا در حال افزایش تدریجی است. به غیر از رومانی که ذخایر گاز خود را دارد، کشورهای اروپای مرکزی به طور متوسط ۷۰ درصد از نیازهای گازی خود را از روسیه تامین می‌کنند.
در همین زمینه اتحادیه اروپا در آخرین گزارش رسمی خود برای ۲۰۱۳، می‌گوید که واردات گاز روسیه در نیمه اول سال مالی جاری نسبت به دورمشابه سال گذشته تا ۱۰ درصد افزایش یافته است.
خطوط لوله روسیه به شرق و غرب
روسیه از طریق خطوط لوله «یامال» و «نورد استریم» (فاز ۱ و ۲) به اتحادیه اروپا و از طریق خط لوله «بلو استریم» به ترکیه گاز صادر می‌کند؛ البته اگر با جزئیات بیشتری خط لوله‌های انتقال گاز روسیه به اروپا را بررسی کنیم، شمار خطوط لوله ریز و درشت حامل گاز روسیه که از خاک بلاروس، اوکراین و خارج از این کشورها می‌گذرد به ۲۲ عدد در قالب ۱۳ پروژه می‌رسد.شرکت گازپروم انحصار صادرات گاز روسیه را در دست دارد.
بر اساس اطلاعاتی که شرکت گازپروم در سایت اینترنتی خود منتشر کرده است، کل ظرفیت انتقال گاز روسیه به اروپا هم‌اکنون افزون بر ۲۵۰ میلیارد متر مکعب در سال است، اما این کشور چند پروژه خط لوله جدید را نیز در دستور کار دارد، از جمله خط لوله جریان جنوبی که قرار است با گذشتن از دریای سیاه، گاز این کشور را به اروپای مرکزی برساند.
همچنین قرار است فاز ۳ و ۴ خط لوله نورد استریم (جریان شمالی) نیز راه‌اندازی شود که در صورت تکمیل این پروژه‌ها، ظرفیت صادرات گاز روسیه به اروپا به بیش از ۳۸۰ میلیارد متر مکعب خواهد رسید.
این کشور همچنین از سال ۲۰۰۷ شروع به طراحی خط لوله از منطقه سیبری به سمت کشورهای آسیای شرقی کرده است که تاکنون ۱۱۸۰ کیلومتر از این پروژه ۱۸۰۰ کیلومتری تکمیل شده است و گاز روسیه را به چین، کره جنوبی و کشورهای حوزه پاسیفیک منتقل خواهد کرد. قرار است فاز اول این پروژه با تکمیل ۱۳۵۰ کیلومتر، سالانه ۵ میلیارد متر مکعب گاز نقل کند و ظرفیت نهایی آن بعد از تکمیل پروژه به ۳۰ میلیارد متر مکعب خواهد رسید.
ذخایر گازی ایران با اینکه حتی بیشتر از روسیه است، نه تنها نتوانسته خط لوله‌ای به اتحادیه اروپا یا کشورهای شرقی داشته باشد، حتی در عمل به تعهدات گازی خود به ترکیه نیز موفق نشده است، به طوری که به جای ۱۰ میلیارد متر مکعب گاز، طی سال گذشته تنها توانسته است ۷٫۵ میلیارد متر مکعب گاز به ترکیه صادر کند.
البته، طی سال‌های اخیر اروپا نیز برای شکستن انحصار گازی روسیه اقداماتی کرده است، از جمله امضای قرارداد ساخت خط لوله «ترانس آدریاتیک» که به خط لوله «تاناپ» ترکیه وصل خواهد شد و قرار است گاز حوزه خزر و خاورمیانه را منتقل کند. ایران از این پروژه نیز به خاطر تحریم‌ها کنار گذاشته شده است.
همچنین در نقاط مختلف اروپا ترمینال‌های گاز مایع ساخته شده است تا گاز مایع کشورهای خاورمیانه و آفریقا را دریافت و بعد از تبدیل دوباره به گاز طبیعی به شبکه گاز اروپا وصل کند.
برخی از این ترمینال‌ها در کشورهایی مانند لیتوانی و لهستان هم‌اکنون مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌اند، اما تمام پروژه‌های تولید گاز مایع (ال ان جی) ایران چندین سال است که به خاطر تحریم‌ها تعلیق شده‌اند و عملا ایران از این فرصت هم نمی‌تواند استفاده کند.
این در حالی است که سومین دارنده بزرگ ذخایر گازی جهان، قطر، که شریک گازی ایران در پارس جنوبی است، هم‌اکنون سالانه علاوه بر صادرات ۱۹٫۲ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی، با صادرات ۱۰۵٫۴ میلیارد متر مکعب گاز مایع، بزرگترین صادرکننده «ال ان جی» در جهان است.
بر اساس گزارش بی پی، قطر سالانه بیش از ۳۱ میلیارد متر مکعب گاز مایع به اروپا صادر می‌کند و ۶۶ میلیارد متر مکعب نیز به کشورهای آسیای شرقی ارسال می‌شود.
در سال گذشته حجم صادرات گاز طبیعی و مایع در جهان روی هم‌رفته به ۱۰۳۳ میلیارد متر مکعب رسید، در حالی که ایران با داشتن ۱۸ درصد از کل ذخایر گازی جهان زمستان سال جاری را با امید به گاز ترکمنستان به سر خواهد کرد.
