بسیاری از پناهجویانی که از جنگ‌های خاورمیانه فرار کرده‌اند، از فیس‌بوک به عنوان واسطه‌ای برای یافتن قاچاقچیان استفاده‌کرده‌اند، با این امید که این افراد آنها را به مکانی امن در اروپا برای زندگی بهتر از زادگاهشان برسانند.
در سال‌های گذشته، فیس‌بوک و دیگر شبکه‌های اجتماعی، به منظور بسیج مردم برای تظاهرات اعتراض‌آمیز در کشورهای عربی، به کار گرفته می‌شد؛ تظاهراتی که شماری از نظام‌های حاکم در منطقه را برانداخت و به «بهار عربی» شهرت یافت.
اکنون اما با بحرانی شدن اوضاع در برخی از این کشورها به ویژه در سوریه و عراق، فیس‌بوک واسطه‌ای شده است تا فراری‌ها از جنگ‌های کشورهایشان و دیگر تنش‌ها را به قاچاقچیان برساند تا آنها هم راهی برای رسیدن به «جایی امن» پیش رویشان بگذارند.
برخی از صحفات در فیس‌بوک، تمام اطلاعات لازم را در اختیار پناهجویان قرار می‌دهند؛ از قیمتی که باید برای سوار شدن بر مرکبی چه در دریا و چه در خشکی بپردازند تا رشوه‌ای که باید در این سفر پر خطر بدهند؛ خطرهایی که از غرق شدن در دریا تا خفه‌شدن در کانتینر را شامل می‌شود.
علاوه بر اینها، اپلیکیشن‌هایی همچون «واتس‌اپ» و «وایبر»، راه را برای تماس با قاچاقچیان، هموار می‌کند. همچنین نقشه‌های اینترنتی به آنها کمک می‌کند تا راه را در مسیر پر خطر خود بیابند.
بسیاری از صفحات به زبان عربی در فیس‌بوک وجود دارد که شماره‌های قاچاقچیان در آنها نوشته شده است. قاچاقچیان نیز پیشنهادهای متعددی برای پناهجویان مطرح می‌کنند؛ از انتقال از سواحل ترکیه گفته تا رسیدن مستقیم به اروپا.
به نظر می‌رسد این صفحات پاسخ بسیاری از پرسش‌های کسانی را می‌دهد که می‌خواهند سوار بر قایقی از ترکیه به یونان برسند. برخی صفحات جزییات بهتری نیز درباره چگونگی عبور از مرزهای صربستان-مجارستان در اختیار مراجعه‌کنندگان قرار می‌دهد. صفحاتی هم هستند که مدعی‌اند می‌توانند پناهجویان را به طور مستقیم به آلمان برسانند.
به طور مثال یکی از صفحات نوشته است: «یونان دریایی ۷۵۰ دلار، آلمان زمینی ۲۵۰۰ یورو، آلمان هوایی ۳۰۰۰ یورو، آلمان هوایی بدون اثر انگشت تضمینی ۵۵۰۰ یورو، اتریش زمینی بدون اثر انگشت ۳۵۰۰ یورو، سوییس و دانمارک هوایی ۵۵۰۰ یورو.»
یکی دیگر از تبلیغاتی که اخیرا منتشر شده، نوشته است: «قایق از ازمیر ترکیه به نقطه عبور اصلی پناهجویان به یونان، نفری ۱۲۰۰ دلار. سفر تضمینی است و جلیقه نجات رایگان در اختیارتان قرار داده خواهد شد.»
تبلیغی دیگر می‌گوید که سفر از سواحل ترکیه تا یونان، به وسیله «کشتی‌های گردشگری» مجهز انجام می‌شود. این تبلیغ قیمت انتقال هر نفر را ۲۵۰۰ یورو اعلام کرده است.
بسیاری از تبلیغات از پناهجویان می‌خواهد به منطقه بسمان که پایگاه غیر رسمی قاچاقچیان در ترکیه به شمار می‌آید، بروند.
ناامیدی و سپس فرار
شبکه‌های اجتماعی نقش بسیار مهمی را در حرکات اعتراضی سال‌های اخیر در برخی کشورهای عربی ایفا کرد. فعالان در کشورهایی همچون تونس، مصر، لیبی و حتی خود سوریه موفق شدند با استفاده از شبکه‌های اجتماعی از جمله فیس‌بوک، مردم را برای تظاهرات در خیابان‌ها و میدان‌ها فرا بخوانند. صفحات فیس‌بوک در سال‌های پیش مملو شده بود از اخبار انقلاب‌ها، برنامه‌ریزی برای حرکات اعتراضی، اخبار سرکوب‌ها و... .
در سفر به کشورهای اروپایی، همچنان پناهجویان سعی می‌کنند از شبکه‌های اجتماعی برای یافتن راهی به منظور رسیدن به این کشورها آغاز کنند.
ابو محمد، پناهجوی سوری از ادلب، که اخیرا به همراه همسر و سه کودکش به ازمیر ترکیه رفته است، به رادیو فردا می‌گوید که مدت‌ها بود که به دنبال راهی برای رساندن خانواده خود به مکانی امن در اروپا می‌گشت تا بتواند آینده فرزندانش را تضمین کند.
ابو محمد که مدتی را در لبنان سپری کرد، دلیل ترک این کشور را فشارهایی عنوان کرد که مقام‌های لبنانی بر روی سوری‌ها اعمال می‌کنند، چرا که مدتی است اتباع سوریه در لبنان اجازه کار ندارند؛ از سویی خود لبنان با بحران‌های شدید اقتصادی و سیاسی دست به گریبان است.
این پناهجوی سوری می‌گوید که به صفحات زیادی در فیس‌بوک حاوی اطلاعات قاچاقچیان و قیمت‌هایی که از پناهجویان می‌خواهند دریافت کنند، مراجعه کرده بود و در نهایت تصمیم گرفت برای مذاکره با قاچاقچیان و گرفتن کمک از برخی از آشنایان، به ترکیه برود.
او که همچنان در ترکیه است می‌افزاید: «من برای خانواده‌ام از حوادث احتمالی و غرق شدن می‌ترسم، از این رو به دنبال وسیله‌ای غیر از قایق‌های کوچک و قایق‌های بادی هستم. حوادث واژگونی قایق‌ها و لنج‌ها زیاد است. حتی حاضر شدم پول بیشتری پرداخت کنم تا با وسیله‌ای مطمئن به سمت یونان برویم. دو بار هم توافق شد و به سمت ساحل رفتیم اما هر بار مواجه شدیم که می‌خواهند سرمان را کلاه بگذارند و قایق کوچک یا قایق بادی آوردند. یک بارش که از سوار شدن امتناع کردیم، درگیری پیش آمد و به سمت ما اسلحه کشیدند. در آخر هم من را با خانواده در جنگلی رها کردند که تا رسیدن به شهر تقریبا ۱۲ ساعت راه رفتیم. نزدیک بود بچه‌هایم را از دست بدهم.»
ترکیه از حدود دو میلیون پناهجوی سوری که از جنگ در کشورشان فرار کرده‌اند، میزبانی می‌کند؛ جنگی که تاکنون هیچ افقی برای پایان آن دیده نمی‌شود. بسیاری از آنها ترکیه را ایستگاه اول برای رسیدن به اروپا یا حتی آمریکا و کانادا مد نظر قرار می‌دهند.
کمیساریای عالی امور پناهندگان سازمان ملل متحد، نام بیش از ۴ میلیون سوری را در مناطق مختلفی از خاورمیانه ثبت کرده است. هفت میلیون آواره هم در داخل سوریه حضور دارند که مجبور شده‌اند از منطقه‌ای به منطقه دیگر فرار کنند.
کاربران فیس‌بوک تازه‌ترین اخبار مرتبط با بحران پناهجویان به اروپا را رد و بدل می‌کنند؛ خبرهایی منفی از جمله غرق شدن‌ها یا ممانعت برخی کشورها از ورود پناهجویان از راه مرز تا اخبار مثبت از جمله در دست گرفتن پرچم‌هایی در خودشامد‌گویی به پناهجویان توسط تماشاگران فوتبال در آلمان یا اقدام نخست‌وزیر فنلاند در قرار دادن خانه خود در اختیار پناهجویان.
یکی از تبلیغات در فیس‌بوک نوشته است: «با ۶۰۰۰ یورو به آلمان برسید. مسیر سفر از ترکیه سپس یونان سپس مقدونیه سپس صربستان، سپس مجارستان و در نهایت آلمان است. تنها یک ساعت باید راه بروید، بقیه سفر با قایق و ماشین است.»
عبدالله از لاذقیه که هم‌اکنون در یونان به سر می‌برد، به رادیو فردا می‌گوید که سه ماه در فیس‌بوک جستجو می‌کرده تا تصمیم به سفر بگیرد.
او ادامه می‌دهد که تمام اطلاعات از جمله مسیر، قیمت، رشوه‌هایی که باید پرداخت شوند و شماره تلفن‌های واسطه‌ها را از فیس‌بوک دریافت کرده است. او در عین حال ادامه می‌دهد با وجود تضمینی به نظر رسیدن راه‌ها، از به خاطر شمار زیاد مهاجران، اکنون عبور بسیار دشوار شده و بسیاری از قاچاقچیان هم اقدام به سوء استفاده از پناهجویان می‌کنند به گونه‌ای که خدماتی که که قول داده بودند، ارائه نمی‌دهند یا در میانه راه، مهاجران را رها می‌کنند.
