آموزش از راه دور، ابداع تازهای نيست. تلویزيون، راديو، و قبلتر از آن، مکاتبه با نامه از روشهای انتقال علم بودند، اما اينترنت، نه تنها آموزش از راه دور، بلکه کل نظام آموزشی را متحول کرده و میکند. اگر تا پيش از اين آموزش عالی، در دسترس عده خاصی بود، حالا اينترنت دنيا را به يک دانشگاه بزرگ تبديل کرده است. شما میتوانيد درجزيرهای در آسيايی شرقی باشيد و از سخنرانی همان استادی بهره ببريد که دانشجويان دانشگاه آکسفورد در انگلستان، به آن گوش میدهند. نه تنها بسياری از اين دروس به طور مجانی در اختيار همه قرار میگيرد که حالا ديگر میتوان از بسياری از اين دانشگاهها، مدرک تحصيلی هم دريافت کرد.
تقريبا همه دانشگاههای اروپايی و آمريکايی دروسی را به صورت کاملا آنلاين عرضه میکنند. اما شرکتهايی نوپايی هم هستند که خارج از چهارچوب اين دانشگاهها کلاسهايی را به طور مجزا در دسترس کاربران قرار میدهند. شما میتوانيد همزمان کلاسهايی را از دانشگاههای مختلف جهان انتخاب کنيد.
يکی از معروفترين اين پلتفورمها، کورسرا(Coursera) است؛ شرکت نوپايی در نزديکی سن خوزه در غرب آمريکا.
کورسرا در سال ۲۰۱۲ توسط يکی از اساتيد دانشگاه استنفورد تاسيس شد و در عرض سه سال توانست دوازده ميليون کاربر (دانشجو) از سراسر جهان را جذب کند که در بيش از ۱۰۰۰ کلاس از ۱۱۷ دانشگاه برتر جهان نامنويسی کرده بودند. شما با انتخاب و شرکت در کلاسهای يک دانشگاه، نمیتوانيد از آن دانشگاه فارغالتحصيل شويد، اما در صورتيکه همه تمرينهای کلاس را انجام دهيد و از پس امتحانهايش هم برآييد، از طرف کورسرا و آن دانشگاه به شما مدرکی دال بر قبولی در آن واحد خاص داده میشود. البته اگر بخواهيد اين مدرک را دريافت کنيد بايد مبلغی (که در مقابل مبلغشرکت در آن کلاس در خود دانشگاه بسيار ناچيز است) پرداخت کنيد. با آنکه اين پول يکی از منابع مالی شرکت کورسرا است، اما بودجه اصلی آن از طريق سرمايهگذارهای بزرگ در تکنولوژی و کارفرمايانی که استعدادهای خاص را در کلاسهای کورسرا کشف می کنند بدست میآيد.
برخلاف کورسرا که يک شرکت خصوصی است و در هر حال هدفش در کنار آموزش، بدست آوردن سرمايه است اد اکس (Edx) يک سازمان غيردولتی غيرخصوصی است که توسط دو غول دنيای آموزش يعنی دانشگاه هاروارد و دانشگاه فنآوری ماساچوست در سال ۲۰۱۲ تاسيس شد. اين سازمان از دانشجويان اين اجازه را میگيرد که مدل استفاده آنها از اين سايت را هم بررسی کند. در واقع از خود سايت به عنوان يک موضوع تحقيقی هم استفاده میکند. کار تازه ديگری که محققان اين سازمان انجام میدهند، برگزاری کلاسهای مخلوط درسی است. مخلوط به اين معنا که يک دانشگاه میتواند با کمک کلاسهای اد اکس، از دروس دانشگاههای ديگر هم استفاده کند. اين که يک روش تازه در آموزش است، تا به حال نتايج مفيدی داشته و به طور مثال دانشگاه سن خوزه گزارش کرده که ميزان حذف در يکی از کلاسهايی که به اين روش برگزار شده بود نزديک به سی درصد کاهش يافته. اداکس با غولهای دنيای اينترنت مثل مايکروسافت و گوگل همکاری میکند.
اما دانشگاه فنآوری ماساچوست(MIT) تنها به اين پروژه آموزش آنلاين بسنده نکرده است. اين دانشگاه که يکی از معروفترين دانشگاههای فنی دنياست در سال ۲۰۰۲ به طور آزمايشی آغاز به کار کرد، هر چند ايده آن در سال ۱۹۹۹ توسط يکی از اساتيد اين دانشگاه بيان شده بود. اين اقدام باعث شد که بيش از ۲۵۰ موسسه آموزشی معتبر در سراسر دنيا، حالا کلاسهايشان را به طور آنلاين و مجانی در اختيار همه دنيا قرار میدهند.
يوداسيتی شرکت خصوصی ديگری است که با آنکه در ابتدا به قصد ارائه درسهای دانشگاهی بنا شد، اما کمکم به سمت ارائه کلاسهای فنی/ حرفهای با هدف آماده کردن نيروی کار ماهر در مدت زمان کوتاه رفت و حالا يکی از موفقترين سازمانهای ارائهدهنده اينگونه کلاسهاست. کلاسهايی مثل کد نويسی، طراحی وبسايت، بررسی دادهها، و نوشتن اپليکشنهای موبايل از جمله کلاسهايی هستند که در کوتاهمدت مهارتهای لازم برای برخی کارهای تخصصی را به دانشجويان ياد میدهند.
اگر همه اين سايت ها برای جلب دانشجو فعاليت میکنند، سايت يودمی (Udemy) به متخصصان رشتههای مختلف اين امکان را میدهد که کلاسهای درسی ايجاد کنند و آن را به طور مجانی يا در ازای دريافت شهريه به دانشجويان متقاضی ارائه کنند. البته برای اينکه کلاسی را در يودمی ايجاد کنيد، بايد اول ثابت کنيد که توانايی و آگاهی کامل در خصوص آن کلاس را داريد. با آنکه هيچ کدام از کلاسهای يودمی هنوز توسط دانشگاههای معتبر به رسميت شناخته نشدهاند، اما اين موسسه اميدوار است بتواند از شرکتهای فنی برای آموزش دانشجويان در برخی کلاسهای مرتبط، جواز بدست آورد.
دست آخر، آکادمی خان (Khan Academy) است که توسط سلمان خان که اصليتی بنگلادشی دارد در سال ۲۰۰۶ تاسيس شد. هدف اين سازمان غير انتفاعی که از سازمانهايی مانند سازمان بيل و مليندا گيتس، گوگل و ياهو کمک مالی دريافت میکند، ارائه دروسی در سطح دانشگاههای معتبر دنيا، با کيفيت مناسب و در قالب ويدئوهايی مانند ويدئوهای يوتيوب است.
يکی از مشخصات خاص اين سازمان ارائه اين دروس به زبانهای مختلف است. برخی از اين دروس به فارسی هم دردسترس علاقهمندان است.