این روزها که تقویت و توسعۀ حضور نظامی روسیه در سوریه در کانون توجه است، گروهی از فعالان روس که تاکنون توانسته‌اند از منابع عمومی موثق‌ترین اطلاعات پیرامون مداخلۀ نظامی روسیه در شرق اوکراین را جمع‌آوری کنند، به بررسی شواهد پیرامون تحرکات نظامی روسیه در سوریه پرداخته‌اند. روسلان لویف (Ruslan Leviev) فعال اجتماعی و مؤسس این گروه در گفت‌وگو با رادیو فردا، می‌گوید که تحرکات اخیر کرملین در سوریه هم شبیه ماجراجویی روسیه در اوکراین است و هم متفاوت:
روسلان لویف: «آنچه در سوریه شاهد هستیم واقعاً بی‌شباهت به رویدادهای شرق اوکراین نیست. ظاهراً در هر دو جا نقشه این بوده که مداخلۀ روسیه به حمایت مالی-نظامی محدود شود و نیروهای محلی برای منافع ما بجنگند. اما زمانی‌که این طرح در آستانۀ شکست قرار گرفت، نظامیان روس مستقیماً وارد عمل شدند. تنها تفاوت عمده این است که برخلاف اوکراین، سربازان روس در سوریه را نمی‌توان نیروی محلی جلوه داد و گفت که آنها هنگام مرخصی به میدان جنگ رفته و یا اصلاً راه خود را گم کرده‌اند. یک تفاوت اساسی نیز مربوط به کار ما یعنی پیگیری حرکت‌های نیروهای روس در سوریه است و آن این است که نظامیان ما در سوریه عمدتاً به اینترنت دسترسی ندارند، و کسانی‌که عکس‌های‌شان در سوریه را در شبکه‌های اجتماعی منتشر کرده‌اند - بدون اینکه مکان‌یاب جغرافیایی تلفن‌های همراه‌شان را خاموش کنند - اکثراً مسئولین روابط عمومی‌اند، در حالی‌که بیشتر گزارش‌های اینترنتی‌ای که از سوریه داریم، متعلق به نظامیانی‌ست که پس از انجام ماموریت و بازگشت به روسیه آن را منتشر می‌‌کنند. البته این مسئله جمع‌آوری شواهد را دشوار می‌کند و ناچاریم روش تحقیقی که در اوکراین تجربه کرده بودیم را تغییر دهیم.»
اگر درست توضیح‌تان را متوجه شده باشم، تعداد نظامیان روس در سوریه بسیار بیشتر است از آنچه که تاکنون نتوانسته‌اید از گزارش‌هایشان در شبکه‌های اجتماعی برآورد کنید؟
«به مراتب بیشتر. به‌تازگی به عکس‌هایی دست یافته‌ایم که نشان می‌دهد چگونه تفنگداران روس بر ناوهای نظامی‌ای سوار می‌شوند که بعداً این ناوها هنگام عبور از تنگۀ بسفر مشاهده شده. عکس‌های دیگری نیز که البته هنوز نمی‌توانیم صحت آن را تایید کنیم، نشان می‌دهد که کشتی‌های کشورهای ثالث نیز از بندرهای کریمه به مقصد سوریه در حرکت‌اند و آنها نیز در انتقال نظامیان روس نقش دارند. همۀ این اسناد دال بر آن است که ارسال تجهیزات روسی به سوریه قابل قیاس حتی با یک ماه پیش نیست و تعداد نظامیان نیز به مراتب بیشتر از آن است که با استناد به شبکه‌های اجتماعی می‌توانیم ثابت کنیم.»
مقام‌های رسمی روسیه که در ابتدا حضور نظامیان روس در سوریه را تکذیب می‌کردند، اکنون می‌گویند که این نظامیان مستشاران و پرسنل پایگاه نظامی طرطوس‌اند که همواره در سوریه حضور داشته‌اند. آیا شواهدی که شما در دست دارید از همین موضوع حکایت دارد؟
«بسیاری به اشتباه طرطوس را پایگاه نظامی دریایی روسیه می‌دانند، در حالی‌که روسیه صرفاً در آنجا تاسیسات کوچک سوختگیری و پشتیبانی را از سال ۱۹۷۱ اجاره می‌کند. به عبارت دیگر، این یک پمپ بنزین است که تا سال ۲۰۱۳ چهار نظامی و چند غیرنظامی در آن کار می‌کردند. به‌علاوه در سال ۲۰۱۳، روسیه تصمیم گرفت کارمندان نظامی و غیرنظامی این پایگاه را خارج کند و همان زمان میخائیل بوگدانوف نمایندۀ رئیس‌جمهور روسیه در خاورمیانه اعلام کرد که هرچند مسکو این پایگاه را تعطیل نخواهد کرد اما ارزش نظامی-راهبردی آن به اندازه‌ای نیست که جان شهروندان روس در خطر باشد.
اما در بهار گذشته وضعیت دگرگون شد. جالب توجه است که در آن روزها بشار اسد در مصاحبه‌ای با شبکۀ تلویزیونی وزارت دفاع روسیه که مورد توجه سایر رسانه‌ها قرار نگرفت، گفت که ممکن است در حوالی لاذقیه پایگاه نظامی روسی احداث شود. از همان تاریخ ارسال نیرو و ادوات نظامی روسیه به سوریه - اول از راه دریا و اکنون همچنین از طریق هوایی - شدت یافته، به طوری که اکنون هر روز دست‌کم دو هواپیمای ترابری در فرودگاه لاذقیه فرود می‌آید و احتمالاً حاوی محموله‌های بشردوستانه‌ای از همان نوع است که کامیون‌های روسی برای کمک به شبه‌نظامیان شرق اوکراین می‌بردند. به برآورد ما، اکنون حدود یک هزار نظامی روس در لاذقیه و طرطوس حضور دارند.»
با توجه به افزایش تحرکات نظامی روسیه در سوریه، به نظرتان کرملین درصدد عملیات نظامی تمام‌عیار است؟
به نظر من، این بازی سیاسی و اهرم فشار کرملین به غرب است. اما پیش از اینکه این طرح بلندپروازانه به ثمر بنشیند، وظیفۀ بسیار فوری، نجات فیزیکی اسد است که کنترل خود را بر بیشتر سوریه از دست داده. ما در برخی گزارش‌ها خوانده‌ایم که در سطوح امنیتی روسیه این نظریه وجود داشته که غرب می‌خواست در پاییز عملیات گستردۀ نظامی در سوریه را آغاز کند. راست یا دروغ اما ممکن است چنین شایعاتی بر فوریت تصمیمگیری کرملین بی‌تاثیر نبود.
به نظر می‌رسد فعلاً حضور نظامی روسیه در سوریه به اندازه‌ای‌ست که لاذقیه و طرطوس تسخیر نشود و اگر لازم باشد، تعداد این نیروها افزایش نیز خواهد یافت. اما فعلاً عمدتاً تجهیزات نظامی به منطقه ارسال می‌شود و نیروهای پیاده‌نظام هنوز وارد نبرد نشده‌اند.
برخی گزارش‌ها حاکی است که تحرکات اخیر روسیه در سوریه در هماهنگی با ایران انجام می‌شود و بخشی از طرحی است که گویا هنگام سفر پنهانی قاسم سلیمانی فرمانده نیروهای قدس سپاه پاسداران به مسکو در ماه گذشته هماهنگ شد. آیا شما هیچ اطلاعی در این رابطه دارید؟
به آن دلیل که ما تاکنون بر جنگ روسیه در شرق اوکراین تمرکز داشتیم و موضوع سوریه برای ما جدید است، همین اواخر توانسته‌ایم ارتباطات با فعالان محلی برقرار کنیم و اکنون تصاویر و گزارش‌های عینی از لبنان، ترکیه و چند کشور دیگر دریافت می‌کنیم.
