روز شنبه تظاهرات شماری از دانش‌آموزان بسیجی در مقابل سفارت عربستان و دفتر سازمان ملل در تهران تازه‌ترین پیامد تیره شدن مناسبات تهران و ریاض بود.
تظاهرات به رغم مخالفت وزارت خارجه ایران و استانداری تهران و تیرگی مناسبات بر اثر دو رویداد کم و بیش همزمان، یکی حمله نظامی عربستان به حوثی‌های یمن و دوم تعرض جنسی اخیر به دو نوجوان ایرانی در فرودگاه جده و اعلام توقف موقت سفرهای حج عمره تا محاکمه و مجازات ماموران خاطی.
در پایان هفته گذشته وعده ریاض درباره به مجازات رساندن سریع ماموران خاطی به اشد مجازات، آبی شد بر شعله برافروخته‌شده. اما اختلاف نظر دو کشور بر سر حمله به عربستان کماکان بر جای خود باقی است.
عربستان می‌گوید به دعوت رئیس جمهور برکنار شده و پناهنده به ریاض می‌کوشد مخالفت حوثی‌ها را مهار کند و ایران وحزب‌الله را متهم به تقویت شیعیان حوثی می‌کند.
از سویی دیگر ایران با ارایه یک طرح چهار مرحله‌ای خواستار توقف حمله نظامی عربستان به حوثی‌های یمن شده. طرحی شامل برقراری آتش‌بس، ارسال کمک‌های انساندوستانه، گفت‌وگو میان همه گروه‌های ذینفع یمن و تشکیل دولتی فراگیر برای پایان دادن به درگیری‌ها در این کشور.
اختلاف تازه میان ایران و عربستان در چه حد است؟ مناسبات تهران و ریاض به کدام سو می‌رود؟ سه میهمان این هفته برنامه دیدگاه‌ها از جمله به این پرسش‌ها پاسخ می‌گویند:
محسن میلانی، رئیس بخش علوم سیاسی و استاد روابط بین‌الملل در دانشگاه جنوب فلوریدای آمریکا، مهدی نوربخش استاد روابط بین‌الملل در دانشگاه هریزبرگ آمریکا و کوروش همایونپور، مفسر روابط بین‌الملل و مدیر مرکز آموزشی دانشگاه جورج واشینگتن.
آقای محسن میلانی، با تازه‌ترین خبرها درباره پیامدهای جدال لفظی میان تهران و ریاض شروع کنیم. تظاهرات دانش‌آموزان بسیجی در برابر سفارت عربستان و دفتر سازمان ملل در تهران در روز شنبه. اختلافات میان عربستان و ایران تا چه اندازه جدی شده؟
محسن میلانی: به نظرم اختلافات بین ایران و عربستان بعد از حمله نظامی عربستان سعودی علیه حوثی‌های یمن زیادتر شده. مخصوصا‌ً بعد از اینکه عربستان سعودی سعی کرده اتحاد ضدحوثی درست کند که به نظر من این اتحاد ضدحوثی در حقیقت اتحاد ضدایران است.
به خاطر اینکه عربستان از اینکه امکان دارد قرارداد اتمی بین ایران و شش کشور بزرگ جهان امضا شود، و بعد از آن هم یک طوری رابطه بین ایران و آمریکا بهتر شود، خیلی نگران است.
از اینکه آمریکا هم حاضر نیست همانطور که قبلا‌‌ً از همه سیاست‌های عربستان دفاع می‌کرد امروز دفاع کند، سعی کرده که خودش یک اتحاد عربی را با شرکت ترکیه بوجود بیاورد که این اتحاد به نظر من کاری نخواهد بود. حتی در رابطه با حوثی‌ها. به خاطر اینکه ترکیه اعلام کرده که خواستار آتش‌بس است. پاکستان هم که یک کشوری است که یک چیزی بالای یک میلیارد ونیم دلار هر ساله کمک از عربستان می‌گیرد آنها هم گفتند که حاضر نیستند سرباز بفرستند برای یمن.
مسئله یمن خیلی جدی است. برای اینکه این دومین بار است که عربستان سعودی در این چهار سال اخیر به یکی از همسایگانش حمله کرده. اول در بحرین دخالت نظامی کرد. سرباز فرستاد، تانک فرستاد؛ شیعیان را در آنجا کشت.
الان هم دارد حمله می‌کند به حوثی‌ها که به گفته عربستان سعودی عروسک‌های جمهوری اسلامی ایران هستند که به نظر من حرف کاملا‌ً اشتباهی است. حوثی‌ها رابطه خوبی با جمهوری اسلامی دارند. جمهوری اسلامی هم کمک‌های مالی ممکن است به آنها کرده باشد. صددرصد کمک‌های سیاسی کرده.
اما حوثی‌ها یک جنبشی هم هستند که الان بیش از ۲۰ سال است در حقیقت دارند داخل یمن کار می‌کنند و متعلق به زیدی‌هایی هستند که بیش از یک هزار سال در یمن حکومت کردند.
آقای نوربخش، ابراز احساسات علیه عربستان در دو هفته گذشته محدود به جمع بسیجی‌ها نبوده و چه در خیابان‌های واقعی و چه در شبکه‌های اجتماعی مجازی در کنار بروز احساسات ملی و میهنی از سویی و از سویی حتی دامنه‌اش به طیف‌هایی کشیده شده که سنخیت فرهنگی با جمهوری اسلامی ندارند. تاحدی که پای دشنام به عرب و تحقیر عرب‌ها به میان آمده. به ویژه در ارتباط با واکنش به دو نمونه تعرض جنسی اخیر. آیا حکومت ایران تحت تاثیر معترضان متفاوت‌الغرض است یا اینکه حکومت از خشم معترضان بهره می‌برد؟
مهدی نوربخش: کل ماجرای جسارت به دو تا زائر در آن حدی که در ایران بسیجی‌ها دارند سعی می‌کنند از آن سوء استفاده کنند نیست. رئیس سازمان حج اعلام کرد که در آن حد اصلا‌ً نیست. دولت آقای روحانی نمی‌خواهد به هیچ‌وجه این مسئله با مشکلاتی که در خاورمیانه با عربستان سعودی دارند در درون کشور تشدید شود. ولی یک گروهی دارند بهره‌برداری می‌کنند و متاسفانه ناسیونالیسم کور، ناسیونالیسمی که بسیاری از مردم ما نسبت به عرب و دنیای عرب برداشت، خوبی ندارند...
متاسفانه همه اینها دست به دست هم داده و یک ماجرایی درون کشور درست کرده که هیچ به نفع مملکت نیست. از آن طرف من تایید کنم حرف آقای میلانی را که عربستان سعودی درست همان کاری که در بحرین کرد در یمن هم دارد انجام می‌دهد.
خود عربستان سعودی بعد از تمام آن شلوغی‌ها و بحث‌ها که الوفاق و گروه‌های شیعه در بحرین از نفوذ ایران دارند بهره می‌گیرند، اما خود دولت بحرین ارزیابی کرد و هیچ چیز نتوانستند پیدا کند.
الان عربستان سعودی به خاطر اینکه موقعیت استراتژیکی‌اش را در منطقه دارد از دست می‌دهد، مانند نفت و دلایل مختلف، دنبال ایجاد یک تنش است. اصلا‌ً کشورهای اروپایی در ادعای عربستان سعودی شک دارند که ایران در چه حد می‌تواند در آنجا دخیل باشد.
حوثی‌ها گروهی هستند که در طول سال‌هایی که آنجا زندگی می‌کردند بارها تحت فشار دولت قرار گرفتند و اصلا‌ً گروه جنگنده نبوده‌اند. گروهی نبود که اسلحه به دست بگیرد. این اولین بار است که حوثی‌ها اسلحه به دست می‌گیرند.
عربستان سعودی دارد از اوضاع و احوال سوء استفاده می‌کند. به نظر من هرچه دولت ایران بتواند در ماجرا اوضاع و احوال را آرام‌تر کند، و موقعیتی که ایران دارد و ترکیه هم اعلام کرده، من فکر می‌کنم بهتر است و امیدوارهم هستم که در طول کار آتش‌بس مورد قبول قرار گیرد.
آقای همایونپور، دانش‌آموزان بسیجی در روز شنبه بر پلاکارت‌های اعتراضی نوشته بودند جنایت عربستان جنایت آمریکا است. تلویحا‌ً حمله عربستان به یمن را انعکاس سیاست خارجی آمریکا دانستند. همزمان با حمله نظامی عربستان به یمن هم جان کری وزیر خارجه آمریکا اعلام کرد که آمریکا پروازهای مختلف از ایران به یمن را زیر نظر داشته. آمریکا در اختلاف نظر میان عربستان و ایران چه سیاستی را دنبال می‌کند؟
کوروش همایونپور: به نظر من آمریکا در این جریان یک مقداری خودش هم مانده؛ در مورد سیاستی که در خاورمیانه و به طور کلی و به طور اخص در قبال ایران و عربستان دارد؛ به خاطر درگیری‌های گوناگون و اتحادها و ائتلاف‌های موقتی و کاملا‌ً در حال تغییر در هرکدام از کشورهای خاورمیانه.
به طور مثال نگاه کنید در عراق، آمریکا و ایران دارند از دولت بغداد بر ضدنیروهای داعش حمایت می‌کنند و عملا‌ً کمک نظامی می‌کنند. در یمن آمریکا با عربستان سعودی به یک معنا بر ضدایران در حال مبارزه است.
در حالی که در یمن، منافع آمریکا و ایران با هم منطبق می‌شود بر ضد شبکه القاعده در شبه‌جزیره عربستان که در یمن حضور دارند و یکی از گروه‌های داخل یمن هستند. در سوریه دوباره ایران و آمریکا در مقابل هم قرار می‌گیرند و عربستان هم در جهت آمریکا است.
مجموعه همه این کشورها، در بحرین که اشاره شد، در لبنان هم این طور... الان دولت عربستان وعده کمک دو میلیارد دلاری به ارتش لبنان کرده، در حالی که می‌دانیم ایران حامی حزب‌الله است.
به نظر من از آن طرف مسئله مذاکرات اتمی ایران و آمریکا برای آمریکا اهمیت خیلی زیادی دارد و نمی‌خواهد هیچکدام این مسائل آن را تحت‌الشعاع قرار دهد. بنابراین به نظر من آمریکا یک مقدار مانده این وسط. نمی‌داند درست چه کار کند. هم مجبور است یک مقدار از عربستان حمایت کند و هم به خاطر مذاکرات اتمی و بقیه مسائل منافع مشترک با ایران دارد و سعی می‌کند این وسط مثل شعبده بازها که چهارتا پنج تا توپ را در هوا می‌اندازند و می‌گردانند، این قضیه را ادامه دهد.
آقای میلانی، تا آنجا که به تعرض جنسی مربوط می‌شود، همانطور که آقای نوربخش گفتند روز جمعه وزیر خارجه عربستان در دیدار با سفیر ایران در ریاض اعلام کرد ریاض ماموران خاطی فرودگاه جده را سریع و قاطعانه به اشد مجازات خواهد رسانید. اما مسئولان ریاض همچنان بر درست بودن حمله به مواضع شیعیان حوثی در یمن به دعوت رئیس جمهور برکنار شده و پناهنده به ریاض تاکید دارند. تفکیک میان این دو موضوع در نگاه عربستان سعودی حاکی از چیست؟
محسن میلانی: به نظر حاکی از این است که آنها می‌دانند این اتفاقی که افتاده این تعرض جنسی یک اشتباه بوده است. تا آنجا که من مطالعه کردم فکر می‌کنم صحبتی که آقای دکتر نوربخش کردند درست است. این مسئله آن طور که در ایران می‌گویند به این شدت نبوده است.
ولی اصلا‌ً به نظر من دعوای جمهوری اسلامی و عربستان سعودی ربطی به این مسئله ندارد. این را بعضی‌ها دارند در داخل ایران بهانه می‌کنند که بیایند این مخالفت‌هایی را که با عربستان دارند، رو کنند و این را ربط دهند به مسائل سیاست خارجی آمریکا که جلوی امضای قرارداد اتمی باشد.
اختلافات میان ایران و عربستان سعودی جدی است. همانطور که گفتم سر مسئله بحرین. اینها با هم اختلاف جدی پیدا کردند. این خیلی مهم است که من به آن اشاره کنم که نه آمریکا و نه ایران در یمن منافع جدی راهبردی ندارند. تنها علاقه‌ای که آمریکا در یمن دارد بیشتر علاقه‌اش در رابطه با مبارزه با سازمان القاعده در شبه جزیره یمن است.
ایران هم در آنجا به صورت تاریخی هیچ موقع دخالتی نمی‌کرده. در دوران شاه موقعی که جنگ داخلی شد شاه از محمدالبدر طرفداری کرد که مخالفانش ایشان را انداخته بودند. مخالفان کودتا کردند و از طرف اتحاد جماهیر شوروی و مصر حمایت می‌شدند.
بنابراین مسئله ایران و عربستان همانطور که آقای همایونپور گفتند دعواهایی است که ایران دارد با عربستان سر مسائلی که از یمن و لبنان شروع می‌شود، سوریه و عراق و بعد الان آمده یمن و حتی در رابطه با افغانستان.
شما در نظر داشته باشید که قبل از اینکه آمریکا وارد عراق شود، دو تا از بزرگترین دشمنان ایران، دشمنان جمهوری اسلامی، کسانی بودند که رابطه بسیار بسیار نزدیکی با عربستان داشتند. یعنی صدام حسین و طالبان. خب امروز اگر شما وضع عربستان سعودی را نگاه کنید می‌بینید در عراق شیعیان قدرت دارند و این برای عربستان سعودی به نظر من بزرگترین شکست راهبردی بوده که بعد از جنگ جهانی دوم داشته.
یک ذره پایین‌تر که می‌آیید می‌بینید که در بحرین ۸۰ درصد جمعیت شیعه هستند و این شیعیان آماده‌اند که حکومت را تغییر دهند یا بیاندازند. بعد پایین‌تر که بیایید می‌بینید که در یمن هم امروز حوثی‌ها به جایی رسیده‌اند که دیگر نمی‌شود آنها را از بین برد. یعنی حمله نظامی‌ای که کرده عربستان، دیگر امکان‌پذیر نیست. حوثی‌ها آمده‌اند و تبدیل شدند به قسمتی از پابلیک جامعه سیاسی یمن و از بین بردن اینها غیرممکن است.
بنابراین اگر شما نگاه کنید به نقشه می‌بینید که عربستان سعودی احساس می‌کند که دوروبرش نیروهایی هستند که یا طرفدار ایران‌اند یا نیروهایی هستند که می‌توانند باعث این شوند، که شیعیان خود عربستان سعودی که بین ۱۵ تا ۲۰ درصد جمعیت هستند، وارد معرکه سیاسی شوند. بنابراین این حمله را کردند که دیگر اجازه ندهند حداقل در یمن نیرویی باشد که یا شیعه باشد یا حتی طرفدار جمهوری اسلامی.
آقای نوربخش دفاع تهران از حوثی‌ها که حتی در شعائر و باورهای دینیچه نظراز درجه اعتقاد به خلفا تا شیوه وضو گرفتن و نماز گزاردن تشابه به اهل سنت دارند، و تقویت آنها تا چه حد بر اساس توازن قوای سیاسی قابل درک است و تا چه حد در چارچوب رقابت‌های فرقه‌ای؟
مهدی نوربخش: ایران کاملا‌ً با عربستان سعودی در یک جنگ سرد است. ما یک اشتباه بسیار بزرگ در خاورمیانه کردیم. اشتباه ما در سوریه بود. ولیکن در بحرین در یمن الان ایران کاملا‌ً خارج از آن محدوده است. یک مثال بزنم. این دولت هادی یعنی رئیس جمهور یمن برای دو سال در یک موقعیتی بود که قانون اساسی نوشته شود و پارلمان انتخاب شود. دیگر بعد از آن باید یک کاری در آنجا می‌شد.
حالا بحث این است که دولت نتوانست کاری کند و بماند. ولیکن مهم این است که این دولت به شدت مورد تنفر مردم یمن است و عربستان سعودی همان کاری که در بحرین کرد آنجا هم دارد می‌کند. یعنی یک دولتی را که هیچ محبوبیتی درون یمن ندارد، می‌خواهد به هر شکلی که شده به مردم قالب کند.
همه این بحث‌ها دنبال صحبت دوستان بر می‌گردد به جنگ سرد خاورمیانه و اینکه عربستان سعودی دیگر آن موقعیت استراتژیک نفت و انرژی را در گذشته ندارد. بحث بسیار مهم دیگر که هست این است که این بحث را اسرائیل هم می‌کند، عربستان سعودی هم این بحث را می‌کند، که بعد از اینکه این قرارداد اتمی امضا شود، برداشتی است که بسیاری در غرب هم دارند، که ایران می‌تواند یک اقتصاد بسیار سالم و اقتصاد بزرگ در خاورمیانه درست کند و رقابت در یک شکل دیگر در خاورمیانه شروع خواهد شد.
این است که عربستان سعودی، اسرائیل و کشورهای دیگر نمی‌خواهند ایران قرارداد اتمی را امضا کند و اوضاع احوال درون خاورمیانه به شکلی بشود که ایران بهره‌وری فراوانی داشته باشد. همانطور که آقای میلانی گفتند نگاه کنید به دور و بر. عراق از دست عربستان سعودی کاملا‌ً بیرون است. در سوریه هیچ کاری نتوانستند بکنند. بحرین به این شکل است. یمن را توانستند با تانک و اسلحه به این شکل نگاه دارند. دایم در بحرین تنش هست. یعنی مشکلات حل نشده. این است که عربستان سعودی هیچ وضع سالمی در خاورمیانه الان ندارد. یعنی هیچ وضع باثباتی در خاورمیانه ندارد. متاسفانه سوء استفاده می‌کند از اوضاع و احوال که این جنگ سرد را به شکلی دنبال کند.
آقای همایونپور، محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، با ارائه راه حلی چهار مرحله‌ای برای پایان دادن به خونریزی در یمن خواستار توقف فوری عربستان به یمن شد. اما عربستان دخالت حزب‌الله لبنان و ایران در یمن را برجسته می‌کند و اینکه ایران یک طرف را تقویت می‌کند در صورتی که مرزی مشترک با این کشور ندارد. این اختلاف به چه صورت کاهش پیدا می‌کند و در چه صورت افزایش؟
کوروش همایونپور: همانطور که دوستان دیگر هم اشاره کردند نقش ایران در یمن خیلی کوچک است و حتی مفسرین غربی و دولت‌های غربی هم اذعان کردند که ایران کنترلی روی حوثی‌ها ندارد و فقط یک مقدار حمایت سیاسی و مالی از اینها کرده.
البته آقای کری اعلام کرده که هواپیما می‌نشیند. من نمی‌دانم ایران چندتا هواپیما می‌تواند بفرستد به یمن و چقدر در آن هواپیما‌ها می‌تواند اسحله بفرستد؛ اگر چنین کاری را کرده باشد.
ولی این بهانه‌ای است که عربستان سعودی مطرح کرده به خاطر موقعیت ضعیفش در کل منطقه و ترسشان این است که ایران قدرت بیشتری بگیرد. همانطور که گفتم اگراین قرارداد اتمی ایران و آمریکا امضا شود احتمال اینکه وضع اقتصادی ایران خوب شود خیلی زیاد است و برای ایران این امکان هست که جزو بیست اقتصاد بزرگ دنیا شود. اگر در داخل مملکت سیاست‌های اقتصادی درست اعمال کنند.
بنابراین احتمالا‌ً به نظر من این حرف آقای ظریف و پیشنهادش خیلی جالب است برای اینکه در راه کاهش تنش‌ها و تعدیل سیاست‌های خارجی دول همسایه در یمن است. ولی من بعید می‌دانم عربستان تن به این قضیه بدهد و در حال حاضر عزم کرده که هر طور شده کنترلش را تا آنجا که می‌تواند روی یمن حفظ کند.
آقای میلانی، تا پیش از بروز اختلافات میان تهران و ریاض اکبر هاشمی رفسنجانی، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام، داشت آماده سفر به عربستان می‌شد. احتمال این رویداد بیشتر در چشم‌انداز مناسبات تهران و ریاض دیده می‌شود یا احتمال ادامه تشدید اختلافات؟
محسن میلادی: آقای هاشمی رفسنجانی تصمیم گرفتند که این سفر را به عربستان سعودی انجام ندهند برای اینکه ایشان هم مخالف حمله‌های نظامی عربستان سعودی علیه حوثی‌ها بود. اما حقیقت امر این است که ایران و عربستان سعودی بعد از انقلاب اسلامی با هم در یک جنگ سرد بودند و هر دو طرف در این جنگ سرد تا جایی که امکان داشته منافع آن طرف را صدمه زده‌اند.
به نظر من این نیست که دست ایران تمیز است و دست عربستان سعودی تمیز نیست. نه. هر دو طرف در این جنگ سرد تا جایی که امکان داشت منافع طرف مقابل را پایمال کردند. اما حقیقت امر این است که اگر منطقه بخواهد ثبات پیدا کند ایران و عربستان سعودی باید با هم یک طوری مذاکره کنند.
یعنی من امیدوارم و اعتقاد دارم وقتی که مسئله اتمی ایران حل شود با کشورهای ۱+۵ رابطه بین ایران و عربستان سعودی بهتر خواهد شد؛ به خاطر اینکه اینها چاره‌ای ندارند. در هر صورت هر دو کشور کشور مسلمان هستند و بزرگترین نیروی خاورمیانه هستند و منافع هر دوی‌شان در این است که این جنگ و جدال را تمام کنند و رابطه حسنه‌ای را با هم آغاز کنند. من امیدوارم که این اتفاق بیافتد.
آقای نوربخش، در نخستین کنفرانس خبری حسن روحانی پس از تکیه زدن بر مسند ریاست جمهوری او گفت که خواستار بهبود مناسبات و دوستی با کشورهای همسایه است. گفته‌هایی که در آن زمان بیش از همه به خواست بهبود روابط با عربستان و کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس تعبیر شد. با اوضاع و شرایط فعلی در این دو ساله دولت روحانی تا چه حد به این خواست نزدیک شده؟
مهدی نوربخش: من فکر می‌کنم در طول این چند سال گذشته متاسفانه دولت آقای روحانی خیلی نتوانسته متمرکز شود بر سیاست خارجی ایران در خاورمیانه. آقای روحانی زودتر از اینکه بیاید سر کار یک راه حل بسیار مناسبی داشت برای سوریه که یک انتخابات آزاد درون سوریه گذاشته شود که به نظر من راه حل بود برای سوریه. متاسفانه دنبال نشد. یک مقدار مسائل و مشکلات که امروز داریم می‌بینیم مسائل و مشکلاتی است که در طول این چندین سال دولت احمدی‌نژاد در خاورمیانه پدید آمد و این کنش و واکنش‌ها از آنجاست. این است که بخواهیم اینها را رفع و رجوع کنیم و این روابط به هم ریخته را که بیشترش برمی‌گردد به زمان احمدی‌نژاد اگر بخواهیم اینها را ترمیم کنیم وقت و زمان می‌برد.
اما من اصولا‌ً به دولت آقای روحانی امیدوار هستم به خاطر اینکه علاوه بر خبرهایی که از داخل و خارج داشتیم ایشان مصر هست که روابط را با دنیای غرب بسیار نزدیکتر کند و اعلام هم کرده است.
به نظر من اگر ترکیه را هم بیاوریم در این جمع، این سه کشور اگر در خاورمیانه و خصوصا‌ً عربستان سعودی و ایران نتوانند در خاورمیانه به جمع‌بندی برسند منافع ملی هیچ کدامشان نیست. این روابط باید درست شود و امیدوار هستم دولت روحانی حواسش را در خاورمیانه در این رابطه متمرکز کند.
آقای همایونپور، علی‌رغم این امیدواری‌ها و پیش‌بینی‌های آقای نوربخش و آقای میلانی، آیا ممکن است که سرگرفتن یک توافق جامع احتمالی هسته‌ای میان ایران و۱+۵ برعکس عربستان را در شرایطی قرار دهد که احساس خطر کند و بخواهد که با ایران بیشتر رقابت کند و در نتیجه اختلافات میان تهران و ریاض حتی تشدید هم بشود؟
کوروش همایونپور: البته امکانش هست. ولی من هم با دوستان دیگر بیشتر موافقم و فکر می‌کنم اگر این قرارداد همه جانبه امضا شود امکان کاهش این تنش‌ها بین ایران و عربستان بالا می‌رود.
عربستان و ایران هر دو هیچکدام در موقعیتی نیستند که درگیر یک مخاصمه طولانی و جدی با هم شوند. دلیلش هم این است که هیچکدام نه بنیه اقتصادی‌اش دارند و نه بنیه نظامی‌اش را دارند. نه از نظر روابط بین‌الملل و دیپلماتیک قدرتش را دارند که ائتلاف‌ها و اتحادهای مختلفی را جور کنند بر ضد طرف دیگر.
اینها ناچارند اگر این جنگ هم ادامه پیدا کند بیشتر به صورت لفظی و غیرعملی خواهد بود. و خواه ناخواه همانطور که دوستان گفتند اصلا‌ً منافعشان ایجاب می‌کند که با همدیگر کنار بیایند در منطقه.
البته ما صحبت نیروهای مختلفی که درگیر هستند کردیم ولی صحبتی از اسرائیل و نیروهای طرفدار اسرائیل در داخل آمریکا که اینها هم تاثیرگذار هستند بر سیاست منطقه نشد. این را به نظر من نباید فراموش کرد.
همانطور که می‌دانیم دولت نتانیاهو و دولت لیکود در اسرائیل تمام سعی‌اش بر این است که این اختلافات بین این کشورها و در درون هریک از این کشورها ادامه پیدا کند و حتی تشدید شود و دولت نتانیاهو هم مثل عربستان نمی‌خواهد ایران از نظر اقتصادی و غیره بنیه بگیرد و پا بگیرد.
بنابراین آنها هم سعی‌شان را خواهند کرد و به خصوص با تاثیرگذاری‌ای که بر سیاست خارجی آمریکا دارند می‌توانند نقش مهمی را، از نظر من نقش منفی مهمی را، بازی کنند.
