یکی از مواردی که در برنامه اقدام مشترک در آذر ماه سال ۹۲ مورد توافق ایران و شش قدرت جهانی قرار گرفت، موضوع ایجاد یک کانال مالی برای انجام مبادلات در زمینه صادرات دارو و اقلام بشردوستانه به ایران بود. اقلامی که در دوران تحریمهای سنگین جامعه بینالمللی علیه ایران، دسترسی به آن برای شهروندان ایرانی مشکل شد. اگرچه که شش ماه از اجرای توافق اولیه ژنو بر سر برنامه هستهای ایران گذشته و حال این توافق برای ۴ ماه دیگر تمدید شده اما اجرای این بند از توافق با مشکلات متعددی روبرو بوده است. حال روزنامه آمریکایی وال استریت جورنال در گزارشی مینویسد که آمریکا در تلاش است تا راه را برای این مبادلات و اجرای این بند از توافق ژنو تسهیل کند.
مقامهای ایرانی در ماههای منتهی به توافق ژنو، و همچنین پس از آن، بر روی یک موضوع بیشتر از سایرین تاکید میکردند و آن را دلیل بر غیر قانونی بودن تحریمها می دانستند. وزیر خارجه ایران در مصاحبههای متعددی، یادآور شده است که تحریمها دسترسی به دارو و اقلام بشردوستانه را برای مردم ایران دشوار کرده است. اگرچه که دارو و اقلام بشردوستانه هیچگاه شامل تحریمهای آمریکا و شورای امنیت سازمان ملل متحد نبودند. اما به دلیل تحریمهایی که بر سیستم بانکی ایران اعمال شده است، انجام نقل و انتقالات مالی برای وارد کردن این اقلام به ایران، کاری تقریبا غیرممکن شده بود. از همین رو یکی از مواردی که ایران در توافق ژنو درخواست کرد، ایجاد کانال مالیای بود که این مبادلات را تسهیل کند.
بحث بر سر اجرای توافق ژنو دو ماه طول کشید و از زمان اجرای آن در روز بیستم ژانویه، هم در طول شش ماه گذشته بارها گزارشهای متعددی درباره مشکلات ایران برای دستیابی به امتیازاتی که توافق ژنو به تهران می داد، منتشر شد. بر مبنای این توافق نه تنها کار دستیابی به دارو و اقلام بشردوستانه آسان نشده بود، بلکه دستیابی ایران به بخش اندکی از عایداتش از فروش نفت نیز با مشکل مواجه بود. حال آنطور که روزنامه آمریکایی وال استریت جورنال گزارش داده است، آمریکا در تلاش برای تسریع روند صادرات دارو و اقلام بشردوستانه به ایران است. این روزنامه در گزارش تحقیقی خود دراین باره آورده است که مقامهای آمریکایی در هفتههای اخیر با تعدادی از شرکتهای اروپایی از جمله بایر، زیمنس و گلاکسو اسمیت کلاین تماس گرفته و از آنها خواسته است که فروش دارو و تجهیزات پزشکی به ایران را تسریع کنند.
آنطور که وال استریت جورنال در گزارش خود آورده، شش ماه اولیه اجرای توافق ژنو و صدور مجوز برای انجام مبادلات با ایران، آسان نبوده است. بنا بر این گزارش اگرچه، شرکتهای زیادی تمایل به تجارت با ایران داشتهاند اما تعداد آنهایی که قدم در این راه برداشتند بسیار محدود بوده است. حتی تعداد شرکتهایی که در تلاش برای گرفتن مجوز تجارت با ایران بودند، از زمان پیش از توافق هم کمتر بوده است. در سه ماه اول سال ۲۰۱۴، تعداد شرکتهایی که از آمریکا مجوز انجام تبادلات بازرگانی با ایران را دریافت کردند ۲۳۰ شرکت بوده، در حالی که در سال پیش از آن و پیش از توافق، ۳۹۰ شرکت مجوز دریافت کردند.
حال بنا بر این گزارش آمریکا برای تسهیل این روند و تسریع آن قدم بر میدارد و در این راستا دو بانک در سوییس و ژاپن برای انجام نقل و انتقالات مالی تعیین شدهاند تا از محل درآمدهای صادرات نفت ایران، و «بیشتر از آنچه رفع تحریمها معین کرده» برای خرید دارو و اقلام بشردوستانه استفاده شود. اقدامی که یک مقام آمریکایی به وال استریت جورنال گفته است به این منظور انجام میشود که نشان دهد، «هدف غرب از تحریمها مردم عادی ایران نیست».
در ایران نیز یک بانک خصوصی و تازه تاسیس به نام خاورمیانه، با کسب مجوز از آمریکا، با توجه به اینکه تنها برای مبادلات اقلام بشردوستانه اقدام کند، ماموریت انجام نقل و انتقالات مالی را عهدهدار شده است.
حال ۴ ماه فرصت است تا چنین تسهیلاتی به روند صادرات دارو، اقلام پزشکی و اقلام بشردوستانه به ایران کمک کنند و همچنین به ایجاد فضای حسن نیت برای دستیابی به یک توافق جامع و نهایی بر سر برنامه هستهای ایران یاری رساند.