بالاخره بعد از گذشت حدود یک سال، تفاهم‌نامه خرید ایرباس تبدیل به قرار داد شد. اما این تفاهم‌نامه تا به قرار داد تبدیل شود چه تغییراتی کرده و مدل‌های نهایی چه خصوصیاتی دارند؟
قرارداد نهایی خرید ۱۰۰ فروند هواپیمای ایرباس توسط فرهاد پرورش مدیر عامل هما و فابریس برژیه مدیر شرکت هواپیماسازی ایرباس بالاخره در تاریخ دو دی ۱۳۹۵ امضا شد. این قرار داد با اینکه بعد از قرار داد با بوئینگ امضا شده است اما هم ارزش بالاتری دارد و هم هواپیماهای آن زود‌تر به ایران خواهند رسید.
پس از توافق هسته‌ای و امضای تفاهم‌نامه خرید هواپیما بین ایران ایر و شرکت ایرباس در بهمن ماه ۱۳۹۴ در پاریس و به دنبال انجام مذاکرات طولانی و فشرده تیم‌های کار‌شناسی هما با نمایندگان ایرباس و تعهد شرکت ایرباس به اخد مجوزهای لازم، سرانجام در روز دوم دی ماه سال جاری قرارداد خرید ۱۰۰ فروند هواپیمای ایرباس نهایی شد.
براساس این قرارداد، هواپیما‌ها از اوایل سال ۲۰۱۷ میلادی در یک پروسه زمانی ۱۰ ساله طبق مفاد قرارداد تحویل ایران ایر خواهند شد. اولین هواپیما هم یک ایرباس ۳۲۱ است که هم اکنون در آلمان رنگ آمیزی شده و نشان هما بر روی آن نقش بسته است. این هواپیما قرار است تا در اولین ماه سال میلادی و پیش از آغاز بکار دولت جدید ایالات متحده به ایران تحویل داده شود.
طبق قرار داد ایران ایر با ایرباس که بزرگ‌ترین قرار داد خرید صنعت هوایی ایران از آغاز تاکنون است ۱۰۰ فروند هواپیما شامل ۴۶ فروند هواپیما از خانواده اِی۳۲۰، ۳۸ فروند هواپیما از خانواده اِی۳۳۰، و ۱۶ فروند از خانواده اِی۳۵۰ به ایران ایر تحویل داده خواهد شد.
البته در تفاهم‌نامه اولیه ایران ایر قرار بود ۱۱۸ فروند هواپیما خریداری کند. در آن زمان ارزش قرار داد ۲۵ میلیارد دلار اعلام شده بود ولی با کسر ۱۸ فروند در قرارداد نهایی، ارزش قرارداد به ۲۰ میلیارد دلار رسید.
چه هواپیماهایی حذف شده‌اند؟
بر اساس اطلاعیه شرکت ایرباس در تفاهم‌نامه قرار بود ایران ایر ۴۵ فروند هواپیمای ۳۲۰، ۴۵ فروند هواپیمای ۳۳۰، ۱۶ فروند هواپیمای ۳۵۰ و ۱۲ فروند هواپیمای ۳۸۰ خریداری کند. اما در قرارداد نهایی ۱۲ فروند ایرباس ۳۸۰ حذف شده و یک فروند به تعداد هواپیماهای سری ۳۲۰ افزوده شده و تعداد هواپیماهای مدل ۳۳۰ از ۴۵ فروند به ۳۸ فروند کاهش یافته است.
لغو سفارش ایرباس ۳۸۰ به دلیل ایجاد جو سنگین بر ضد خرید این هواپیما‌ها در ایران رخ داد. برخی کار‌شناسان معتقد هستند این هواپیما تنها در چند فرودگاه ایران می‌تواند به زمین بنشیند و به دلیل ظرفیت ۸۰۰ نفری این هواپیما و با توجه به هزینه سوخت و تعمیر نگهداری بالا، خرید این مدل برای شرکت ایران ایر صرفه اقتصادی ندارد.
البته برخی دیگر انتقاد می‌کنند ایران ایر حداقل به چند فروند محدود هواپیما با ظرفیت ۵۰۰ نفری احتیاج دارد و لغو مدل ۷۴۷ سری ۸۰۰ در قرار داد بوئینگ کار غلطی بوده است. چرا که تجربه نشان داده هواپیمای ۷۴۷ در خطوط هوایی ایران ایر هم دارای صرفه اقتصادی بوده و هم طی ۴۰ سال اخیر بار مسافری پرواز‌های پر تعداد را بر دوش کشیده است.
از طرفی بنظر می‌رسد کاهش ۷ فروندی مدل ایرباس ۳۳۰ هم چندان درست نبوده باشد چرا که این هواپیما بهترین انتخاب برای شرکت ایران ایر برای پرواز‌های خارجی است این هواپیما با توجه به برد و تعداد مسافر می‌توانست از مسیر‌های اروپایی تا مسیر‌های آسیایی در شرق دور را بخوبی پوشش دهد.
اگر قیمت را در کنار عواملی مانند برد، تعداد صندلی و آشنایی خطوط هوایی ایران با ایرباس قرار دهیم، بهترین گزینه برای خرید در کلاس هواپیماهای پهن‌پیکر در ایران، ایرباس اِی۳۳۰ است.
ایرباس ۳۳۰ قادر به حمل ۳۰۰ مسافر در دو کلاس پروازی است و قیمت ۲۱۱ میلیون یورویی دارد؛ این مدل از نظر برد پروازی ۱۱ هزار کیلومتر برد دارد.
مدل نئو جدید‌ترین مدل ایرباس ۳۳۰ است که تولید آن از سال ۲۰۱۵ آغاز شده است. قیمت سری ۹۰۰ نئو ۲۳۹ میلیون یورو است. این هواپیما قادر به حمل ۴۰۰ مسافر است و ۱۲ هزار کیلومتر برد پروازی دارد.
اما بیشترین تعداد خرید ایران از ایرباس به ایرباس سری ۳۲۰ تعلق دارد. این سری شامل چهار مدل ۳۱۸، ۳۱۹، ۳۲۰ و ۳۲۱ است. فعلا دقیقا مشخص نشده ایران ایر سفارش کدام یک از این مدل‌ها را داده است تنها مشخص است اولین هواپیمایی که ایران ایر در اولین ماه سال ۲۱۷ میلادی تحویل خواهد گرفت مدل ۳۲۱ است.
ایرباس ۳۱۸ تعداد ۱۰۷، ایرباس ۳۱۹ تعداد ۱۲۴، ایرباس ۳۲۰ تعداد ۱۵۰ و ایرباس ۳۲۱ تعداد ۱۸۵ نفر در دو کلاس پروازی ظرفیت دارند. برد عملیاتی هر سه این هواپیما‌ها تا شش هزار کیلومتر است و با این برد می‌توانند مسیر‌های کم مسافر در اروپا و مسیر‌های داخلی ایران را پوشش دهند. از این نظر این سری هواپیما قابلیت انعطاف زیادی به ایران ایرمی دهد چرا که می‌تواند بخش زیادی از نیاز داخلی، پرواز‌های کشور‌های اطراف ایران و پرواز‌های کم مسافر اروپایی را با این مدل پوشش داد. طول این هواپیما‌ها هم در ۳۱۸ حدود ۳۱ متر در ۳۱۹ حدود ۳۳ متر در ۳۲۰ حدود ۳۷ متر و در ۳۲۱ حدود ۴۴ متر است. با توجه به این ابعاد و اندازه، مدل ۳۲۱ یکی از بزرگ‌ترین هواپیماهای تک راهرو جهان است و هواپیمایی بین پهن پیکر و باریک پیکر محسوب می‌شود.
سری ۳۲۰ با توجه به این تنوع پرتقاضا‌ترین هواپیمای ایرباس در جهان است و ایرباس تاکنون برای این مدل حدود ۱۳ هزار تقاصا از شرکت‌های مختلف دریافت کرده است.
مدل سومی که شرکت ایران ایر به ایرباس سفارش داده پیشرفته‌ترین مدل ایرباس در جهان یعنی سری ۳۵۰ است.
۳۵۰ در سه مدل مختلف ۸۰۰، ۹۰۰ و هزار تولید می‌شود که طبق اعلام شرکت ایران ایر مدل ۳۵۰ برای هما از سری هزار انتخاب شده است.
هواپیمای ایرباس ۳۵۰ سری هزار که به تازگی به پرواز در آمده است بزرگ‌ترین هواپیمای دو موتورهای است که ایرباس تاکنون تولید کرده است. این هواپیما با طول ۷۳ متر ظرفیت ۳۶۶ مسافر در دو کلاس پروازی را دارد.
ایرباس ۳۵۰ سری هزار با برد ۱۵ هزار کیلومتری‌اش، امکان پرواز بدون توقف بین قاره‌ای را فراهم می‌کند.
موتورهای این هواپیما توسط شرکت رولزرویس تولید شده و قرار است پس از یک سال آزمایش، خطوط هوایی قطر نخستین فروند از این هواپیما را سال آینده دریافت کند.
هواپیمای ۳۵۰ نخستین هواپیمای ایرباس است که در ساخت بدنهٔ آن به‌جای آلیاژهای آلومینیوم سبک رایج در صعنت هواپیمایی، از پلیمر تقویت شده با فیبر کربن استفاده شده است.
این هواپیما برای رقابت با هواپیماهای بوئینگ ۷۷۷ و بوئینگ ۷۸۷ طراحی شده است. ایران ایر البته به بوئینگ سفارش خرید ۱۵ فروند هواپیمای ۷۷۷ سریای‌آر و ۱۵ فروند ۷۷۷ سری ایکس را داده است. برد بوئینگ حدود دو هزار کیلومتر بیشتر از ایرباس ۳۵۰ سری هزار است.
ایران ایر با ایرباس مدل ۳۵۰ و با بوئینگ ۷۷۷ تمامی مسیر‌ها در کره زمین را می‌تواند تحت پوشش خود در آورد. با خرید این دو مدل ایران ایر در مجموع ۴۶ فروند هواپیمای فوق دور برد خواهد داشت.
وزارت راه و شهرسازی ایران اعلام کرده است که قصد دارد ایران ایر را به دوران شکوه خود بازگرداند و آن را به رقیب شرکت‌های قدرتمند هوایی در خاورمیانه تبدیل کند. احتمالا خرید ۴۶ فروند هواپیمای فوق دوربرد در همین راستا است. ایران ایر اگر بتواند با ورود این مدل‌ها، قیمت ارزان‌تری نسبت به شرکت‌های عربی ارائه دهد احتمالا می‌تواند بخشی از مسافران این شرکت‌ها را جذب کند و ایران را به یکی از کانون‌های ترانزیت مسافری در منطقه تبدیل کند. اما این اتفاق نیاز به اصلاح ساختار فروش بلیط ایران ایر و همچنین تبدیل فرودگاه امام خمینی به یک فرودگاه بزرگ با استاندارد بالا دارد. البته هم اکنون این فرودگاه فرسنگ‌ها با استاندارد‌های فرودگاهی در جهان فاصله دارد و حتی قادر به پوشش پرواز‌های کنونی خطوط هوایی به ایران هم نیست. شاید به همین دلیل ایران ایر برنامه تحویل مدل ۳۵۰ و ۷۷۷ را برای سال ۲۰۲۱ به بعد برنامه ریزی کرده است.
این شرکت قصد دارد در سال ۲۰۱۷ هشت مدل را از ایرباس دریافت کند. این هشت مدل احتمالا شامل ۵ فروند مدل ۳۳۰ و ۳ فروند ۳۲۱ است. با این خرید فعلا این شرکت پرواز‌های از دست رفته خود به شرق آسیا را احیا خواهد کرد و پرواز‌های اروپایی خود را هم توسعه خواهد داد.
هم اکنون ایرانی‌ها سالانه به طور متوسط بیش از سه میلیارد دلار را خرج خرید بلیط از شرکت‌های خارجی می‌کنند. ایران ایر سعی دارد در گام نخست بخشی از این پول را به چرخه اقتصاد ایران باز گرداند.
