عبدالقدیر خان، بنیان‌گذار برنامه تسلیحات هسته‌ای پاکستان که متهم به قاچاق فناوری به ایران، کره شمالی و لیبی بود، روز یکشنبه ۱۸ مهر در ۸۵ سالگی درگذشت.
به گزارش رسانه‌های پاکستان، این دانشمند اتمی که آخرین سال‌های زندگی خود را تحت محافظت شدید گذراند، در ماه اوت به دلیل ابتلا به ویروس کووید-۱۹ در بیمارستان دولتی پی‌تی‌وی پایتخت پاکستان بستری شده بود و چند هفته پیش اجازه بازگشت به خانه پیدا کرد. در روزهای اخیر اما بار دیگر به بیمارستان منتقل شد و روز یکشنبه به دلیل مشکلات ریوی درگذشت.
عبدالقدیر خان به دلیل نقش اساسی‌اش در تبدیل کردن پاکستان به اولین قدرت هسته‌ای در میان کشورهای اسلامی و تقویت جایگاه پاکستان در برابر رقیب هسته‌ای خود یعنی هند، به‌عنوان قهرمان ملی شناخته می‌شود.
او اما از سوی غرب به خاطر به‌اشتراک‌گذاری فناوری اتمی با کشورهای مخالف غرب، ازجمله ایران، به عنوان یک «چهره خطرناک» شناخته می‌شد.
عبدالقدیرخان در سال ۱۹۷۶ بعد از مدتی کار در تأسیسات غنی‌سازی هلند به پاکستان بازگشت تا با برنامه ملی اتمی پاکستان کار کند. وی درآن موقع ۴۰ سال داشت و خیلی سریع تأثیر خود را بر برنامه اتمی پاکستان نشان داد.
او در اوخر دهه ۱۹۸۰ در تولید و آزمایش اولین بمب اتمی پاکستان نقش مستقیم داشت. علاوه بر آن از اواسط همان دهه «فروشگاه اتمی» خود را به راه انداخت که از طریق آن اطلاعات و دانش فنیِ طرح‌های تولید اورانیوم غنی شده را به هر کسی که حاضر بود بهای آن را بپردازد واگذار می‌کرد.
ظاهراً یکی از شعب این «فروشگاه اتمی» در آزمایشگاه‌های اتمی پاکستان بود که به غیر از عبدالقدیرخان، چهار تا شش متخصص دیگر هم در آن کار می‌کردند و گویا اطلاعی از معاملات پشت پرده بین او و دنیای خارج نداشتند. حلقه اتصال در امارات متحده عربی قرار داشت و گفته می‌شود برخی از سوداگران صنایع اروپایی نیز با آن همکاری داشتند.
پس از کشف و افشای شبکه، صدور فناوری و دانش فنی و برخی تجهیزات به دو مقصد مشخص شد: یکی به کره شمالی و دیگری به ایران.
حلقه تجارت اتمی قاچاق عبدالقدیر خان و همراهی دولت شبه‌نظامی وقت پاکستان، زمینه اعزام علی‌اکبر ولایتی، وزیر خارجه وقت ایران، به کشور همسایه شرقی و انتقال نخستین نمونه سانتریفیوژهای موسوم به پی-۱ (پاکستان-یک) را به تهران فراهم کرد.
کره شمالی نیز در مظان این اتهام است که به برنامه هسته‌ای ایران کمک کرده و از جمله عبدالقدیر خان حلقه ارتباطی تهران و پیونگ یانگ برای کمک کره شمالی به برنامه اتمی مخفیانه ایران، تا پیش از کشف این برنامه، بود.
عبدالقدیر خان در سال ۲۰۰۴ به این اقدامات خود اعتراف کرد اما از سوی پرویز مشرف، حاکم نظامی کشور، از مجازات سنگین عفو شد و در عوض به مدت پنج سال در حبس خانگی قرار گرفت.
پس از لغو حبس خانگی، به او آزادی جابه‌جایی در اطراف پایتخت پاکستان داده شد، اما تحت نظارت و محافظت شدید.
عِمران خان، نخست‌وزیر پاکستان، روز یکشنبه در توئیتی نوشت که «عمیقاً از مرگ دکتر عبدالقدیر خان ناراحت شدم» و تأکید کرد که «او برای مردم پاکستان یک نماد ملی بود.»
