پا به پای انقلاب
نگاهی دوباره به صحنههای انقلاب پرتلاطم ۱۹۱۷ روسیه
عکسها و متن از آموس چپل
تولید دیجیتالی – وُیتک گرویتس
رویدادهای سال ۱۹۱۷ مسیر تاریخ روسیه و حتی جهان را تغییر داد؛ ولی همانطور که این تصاویر جالب توجه مربوط به دیروز و امروز نشان میدهند، اماکن دو شهر بزرگ روسیه در طول یک قرن انقلاب و ظهور و سقوط امپراطوری تغییرات کمی بهخود دیدهاند.
سنت پترزبورگ
کاخ زمستانی
تزار نیکلاس دوم در ۲۰ ژوئیه ۱۹۱۴ سخنرانی عمومی داشت. چند روز بعد، تزار نیروهای روسیه را برای دفاع از «برادران کوچکتر اسلاو» که در صربستان زیر آتش مداوم توپخانه اتریش قرار داشتند، بسیج کرد. این نزاع به سرعت گسترش یافته و به شکل جنگ جهانی اول درآمد.
آن روز تابستانی جمعیتی در پای ساختمان برای سخنان تزار نیکلاس دوم هورا میکشید، غافل از اینکه تزارشان بر لبه پرتگاه ایستاده است.
1914 Photo: Beinecke Rare Book and Manuscript Library, Yale University
روسیه برای جنگ علیه اتحادی به رهبری آلمان صنعتی آمادگی نداشت. تا سال ۱۹۱۷ جنگ جهانی اول جان حدود یک میلیون روس را در جبهههای خود گرفت. اکثر آنها روستاییان و کارگرانی بودند که لباس سربازی بهتن داشتند، افرادی که اگر جنگ نبود میتوانستند غذا و نیازمندی شهرهای روسیه را تأمین کنند. قحطی و گرسنگی در روسیه دوران جنگ به امری عادی تبدیل شد.
در کشوری که زندگی پرتجمل طبقات صاحب امتیاز همواره موجب خشم طبقات فرودست بود جنگ باعث شد این طبقات در کارخانهها و خیابانها زبان به اعتراض بگشایند. بخش اعظم این خصومت متوجه الکساندرا فئودوروونا، تزارینای متولد آلمان بود که بسیاری او را جاسوس آلمان میدانستند.
روسیه برای جنگ علیه اتحادی به رهبری آلمان صنعتی آمادگی نداشت. تا سال ۱۹۱۷ جنگ جهانی اول جان حدود یک میلیون روس را در جبهههای خود گرفت. اکثر آنها روستاییان و کارگرانی بودند که لباس سربازی بهتن داشتند، افرادی که اگر جنگ نبود میتوانستند غذا و نیازمندی شهرهای روسیه را تأمین کنند. قحطی و گرسنگی در روسیه دوران جنگ به امری عادی تبدیل شد.
در کشوری که زندگی پرتجمل طبقات صاحب امتیاز همواره موجب خشم طبقات فرودست بود جنگ باعث شد این طبقات در کارخانهها و خیابانها زبان به اعتراض بگشایند. بخش اعظم این خصومت متوجه الکساندرا فئودوروونا، تزارینای متولد آلمان بود که بسیاری او را جاسوس آلمان میدانستند.
Wدر شرایطی که تزار نیکلاس در خط مقدم، عملیات جنگی روسیه را رهبری میکرد، پایتخت، یعنی سنپترزبورگ (که در آن زمان پتروگراد نامیده میشد) در اختیار تزارینا الکساندرا قرار داشت. «مشاور معنوی» او روستاییزادهای صوفیمسلک و اهل سیبری به نام گریگوری راسپوتین بود که علاقه وافرش به روسپیان و محافل پرسروصدای مینوشی حیثیت تزارینا و در نتیجه تزار روسیه را لکهدار کرده بود.
در فوریه ۱۹۱۷ هزاران قطار باربری که قرار بود آرد، چوب و ذغال سنگ به شهر سنت پترزبورگ منتقل کننند به خاطر شرایط بد هوا از کار افتادند. این حادثه عامل نهایی در به راه افتادن طوفان خشم و نارضایتی علیه تزار و خانواده او بود.
روز ۲۲ فوریه (تقویم قدیمی) تظاهرکنندگان گرسنه با درخواست نان به خیابانها ریختند. با افزایش تعداد معترضان شعار «مرگ بر استبداد، مرگ بر جنگ» در خیابانهای عریض سنپترزبورگ طنین انداخت.
تزار نیکلاس که در قطار سلطنتی خود به سمت جبههها میرفت در ارزیابی عمق احساسات مردم پایتخت به راهی اشتباه رفت و به نیروهای خود دستور داد به هر وسیلهای معترضان را از خیابانهای شهر بیرون کنند. انبوه گلولههای پلیس پیکر تظاهرکنندگان را شکافت اما مقدار خونی که نیروهای تزار حاضر به ریختنش بودند هم حد و مرزی داشت. یک سرباز که به او دستور شلیک به سوی جمعیت داده شده بود به خوبی ذهنیت بسیاری از نیروهای تزار را بیان کرد: «پدران، مادران، برادران و خواهران ما دارند برای نان التماس میکنند. باید آنها را بکشیم؟»
سنپترزبورگ
میدانگاه مارس
تشییع جنازه قربانیان انقلاب
1917 Photo: Shutterstock
سنپترزبورگ
میدانگاه مارس
تشییع جنازه قربانیان انقلاب
1917 Photo: Shutterstock
مسکو
میدان سرخ
انقلاب به سرعت به سراسر روسیه گسترش یافت. این عکس مربوط به یک سخنرانی سیاسی است که در اولین روزهای انقلاب فوریه در مسکو انجام شد.
1917 Photo: Alamy
در سنپترزبورگ شورش و سرپیچی در میان سربازان به سرعت اوج گرفت و برای تزار که معتقد بود «با بداقبالی زاده شده» گزینههای چندانی باقی نماند. در حالی که نشانها و نمادهای حکومت تزاری تخریب و یا آتش زده میشدند، قطار سلطنتی تزار، تنها و مخفیانه، از طریق یک خط آهن فرعی به محلی امن برده شد. در واگن تزار پس از آنکه مشاورانش به او «التماس کردند» تا از قدرت کنارهگیری کند نیکلاس تاج و تخت را واگذار کرد و چیزی نگذشت که به همراه خانوادهاش بازداشت شد. با این کار، بیش از ۳۰۰ سال سلطنت خاندان رومانف در روسیه به پایان رسید.
در سنپترزبورگ شورش و سرپیچی در میان سربازان به سرعت اوج گرفت و برای تزار که معتقد بود «با بداقبالی زاده شده» گزینههای چندانی باقی نماند. در حالی که نشانها و نمادهای حکومت تزاری تخریب و یا آتش زده میشدند، قطار سلطنتی تزار، تنها و مخفیانه، از طریق یک خط آهن فرعی به محلی امن برده شد. در واگن تزار پس از آنکه مشاورانش به او «التماس کردند» تا از قدرت کنارهگیری کند نیکلاس تاج و تخت را واگذار کرد و چیزی نگذشت که به همراه خانوادهاش بازداشت شد. با این کار، بیش از ۳۰۰ سال سلطنت خاندان رومانف در روسیه به پایان رسید.
سنت پترزبورگ
میدان قصر
کامیونی پر از سرباز در مرکز شهر سنپترزبورگ. در پی انقلاب فوریه خودروهایی نظیر این همچون «خارپشتهایی عظیم»، دیوانهوار در خیابانهای شهر جولان میدادند.
1917 Photo: Shutterstock
سنت پترزبورگ
میدان قصر
کامیونی پر از سرباز در مرکز شهر سنپترزبورگ. در پی انقلاب فوریه خودروهایی نظیر این همچون «خارپشتهایی عظیم»، دیوانهوار در خیابانهای شهر جولان میدادند.
1917 Photo: Shutterstock
سنت پترزبورگ
کاخ الکساندر
در فضای وجد و شادی پس از استعفای تزار یک حکومت «انتقالی» موقت زمام امور را به دست گرفت. در کنار این حکومت موقت، کارگران و سربازان عادی نیز شوراهای محلی خود را تشکیل دادند (شوراهایی که واژه شوروی به آنها اشاره دارد) تا مطمئن شوند آرای آنها در تصمیمگیریهای مربوط به آینده روسیه در نظر گرفته خواهد شد. مهمترینِ این تصمیمها، ادامه جنگ بود.
1917 Photo: : Tass
در فضای وجد و شادی پس از استعفای تزار یک حکومت «انتقالی» موقت زمام امور را به دست گرفت. در کنار این حکومت موقت، کارگران و سربازان عادی نیز شوراهای محلی خود را تشکیل دادند (شوراهایی که واژه شوروی به آنها اشاره دارد) تا مطمئن شوند آرای آنها در تصمیمگیریهای مربوط به آینده روسیه در نظر گرفته خواهد شد. مهمترینِ این تصمیمها، ادامه جنگ بود.
سنت پترزبورگ
میدانگاه مارس
تظاهراتی در ماه مه در شهر سنپترزبورگ. در بهار سال ۱۹۱۷ برخی به روسیه لقب «آزادترین کشور جهان» داده بودند و خیابانها مملو از اجتماعات سیاسی خودجوش بود.
1917 Photo: Public Domain
سنت پترزبورگ
میدانگاه مارس
تظاهراتی در ماه مه در شهر سنپترزبورگ. در بهار سال ۱۹۱۷ برخی به روسیه لقب «آزادترین کشور جهان» داده بودند و خیابانها مملو از اجتماعات سیاسی خودجوش بود.
1917 Photo: Public Domain
در این مقطع سرنوشتساز بود که آلمان تصمیم گرفت ولادیمیر لنین، انقلابی تبعیدی مخالف جنگ، را راهی روسیه کند. آلمان با این قمار اینگونه فکر کرد که حتی اگر لنین نتواند قدرت را در دست گرفته و با آلمان صلح کند، حضور او در روسیه، «مانند ویروس»، میتواند حداقل باعث این شود که وضعیت داخلی روسیه دچار هرج و مرج بیشتری شود.
وقتی حکومت موقت نه تنها سیاست تداوم جنگ بلکه آمادگی برای یک حمله مهم علیه آلمان را اعلام کرد، اعتراضات افزایش یافت. هزاران نفر در سنپترزبورگ به خیابانها آمده و خواستار آن شدند که شوراهای مردمی حکومت موقت را که بسیاری معتقد بودند علیه انقلاب عمل میکند برکنار کرده و خود قدرت را در دست بگیرند. حکومت موقت باوجودیکه در برابر جمعیت خشمگین و مسلح ناتوان بود ولی شوراها نتوانستند آنرا سرنگون کرده و قدرت را بدست بگیرند. یکی تظاهرکنندگان خطاب به یکی از رهبران شوراها فریاد میزد: «حرامزاده، وقتی قدرت را دارند به شما تحویل میدهند آنرا در دست بگیرید.»
در این مقطع سرنوشتساز بود که آلمان تصمیم گرفت ولادیمیر لنین، انقلابی تبعیدی مخالف جنگ، را راهی روسیه کند. آلمان با این قمار اینگونه فکر کرد که حتی اگر لنین نتواند قدرت را در دست گرفته و با آلمان صلح کند، حضور او در روسیه، «مانند ویروس»، میتواند حداقل باعث این شود که وضعیت داخلی روسیه دچار هرج و مرج بیشتری شود.
وقتی حکومت موقت نه تنها سیاست تداوم جنگ بلکه آمادگی برای یک حمله مهم علیه آلمان را اعلام کرد، اعتراضات افزایش یافت. هزاران نفر در سنپترزبورگ به خیابانها آمده و خواستار آن شدند که شوراهای مردمی حکومت موقت را که بسیاری معتقد بودند علیه انقلاب عمل میکند برکنار کرده و خود قدرت را در دست بگیرند. حکومت موقت باوجودیکه در برابر جمعیت خشمگین و مسلح ناتوان بود ولی شوراها نتوانستند آنرا سرنگون کرده و قدرت را بدست بگیرند. یکی تظاهرکنندگان خطاب به یکی از رهبران شوراها فریاد میزد: «حرامزاده، وقتی قدرت را دارند به شما تحویل میدهند آنرا در دست بگیرید.»
سنت پترزبورگ
میدان قصر
تظاهرکنندگان در دفاع از ادامه جنگ تظاهرات میکنند. روی پلاکارد اصلی نوشته شده است: «به نام آزادی، جنگ علیه آلمانگرایی تا پیروزی کامل ادامه دارد.» احساسات طرفدار جنگ اما، پس از پایان فاجعهبار عملیات تهاجمی علیه آلمان در ماه ژوئیه فروکش کرد.
1917 Photo: Sputnik
مسکو
میدان سرخ
اعضای یک «گردان مرگ زنان» قبل از اعزام به جبهه سوگند میخورند. هدف از تشکیل و اعزام گردان زنان به جبهه این بود که مردها «خجالت کشیده» و به جنگ ادامه دهند.
1917 Photo: Sputnik
مسکو
میدان سرخ
اعضای یک «گردان مرگ زنان» قبل از اعزام به جبهه سوگند میخورند. هدف از تشکیل و اعزام گردان زنان به جبهه این بود که مردها «خجالت کشیده» و به جنگ ادامه دهند.
1917 Photo: Sputnik
مسکو
میدان سرخ
رژه سربازان پیش از اعزام به جبهههای نبرد. با توجه به وقوع انقلاب در پشت جبهه، حفظ انضباط در خطوط مقدم با چالش روبهرو شده و تمرد و ترک خدمت عمومیت پیدا کرده بود. یک مأمور ارشد که قصد داشت برای گروهی از سربازان فراری سخنرانی کند زیر مشت و لگد کشته شد. در ماه ژوئیه، باد تابستان امید تشکیل یک روسیه انسانی و دمکراتیک را با خود برد.
1917 Photo: Tass
سنت پترزبورگ
Nevsky Prospekt
رژه سربازان پیش از اعزام به جبهههای نبرد. با توجه به وقوع انقلاب در پشت جبهه، حفظ انضباط در خطوط مقدم با چالش روبهرو شده و تمرد و ترک خدمت عمومیت پیدا کرده بود. یک مأمور ارشد که قصد داشت برای گروهی از سربازان فراری سخنرانی کند زیر مشت و لگد کشته شد. در ماه ژوئیه، باد تابستان امید تشکیل یک روسیه انسانی و دمکراتیک را با خود برد.
1917 Photo: Shutterstock
سنت پترزبورگ
Nevsky Prospekt
رژه سربازان پیش از اعزام به جبهههای نبرد. با توجه به وقوع انقلاب در پشت جبهه، حفظ انضباط در خطوط مقدم با چالش روبهرو شده و تمرد و ترک خدمت عمومیت پیدا کرده بود. یک مأمور ارشد که قصد داشت برای گروهی از سربازان فراری سخنرانی کند زیر مشت و لگد کشته شد. در ماه ژوئیه، باد تابستان امید تشکیل یک روسیه انسانی و دمکراتیک را با خود برد.
1917 Photo: Shutterstock
در شرایطی که ظاهراً هیچ نیرویی حاضر نبود قدرت را در دست بگیرد، لنین و بلشویکها، گروهی از انقلابیون تندرو که میخواستند رژیم کهنه را از ریشه بکنند و نظامی را مستقر کنند که در آن طبقه کارگر تمام قدرت سیاسی را در دست داشته باشد، به مرور به عنوان بدیلی قابل اتکا در مقابل حکومت موقت ظاهر شدند. این جنبش با وعده «نان، صلح و زمین» حمایت بخشی از ملوانان و سربازان را جلب کرد. گروهی که سرنیزههایشان در آن تابستان پر هرج و مرج عامل اصلی برای اعمال قدرت بود.
سنت پترزبورگ
کاخ زمستانی
سربازان محافظ کاخ زمستانی، محل استقرار حکومت موقت، چند روز قبل از آنکه توسط سربازان و ملوانان وفادار به بلشویکها تحت رهبری لنین مورد حمله قرار بگیرد.
1917 Photo: Tass
لنین، که دوباره بهعنوان فردی تحت تعقیب پس از حوادث تابستان ۱۹۱۷ از روسیه گریخت، با مدارک جعلی و تغییر قیافه بعنوان یک کارگر راه آهن به سنپترزبورگ بازگشت و با طراحی یک عملیات نظامی دقیق برای تسخیر قدرت برنامهریزی کرد.
فعالان پرجذبه بلشویک صدها سرباز و ملوان را جذب کرده و آنها پذیرفته بودند در این عملیات شرکت کنند. آنچه که تحت عنوان «انقلاب» اکتبر معروف شد در حقیقت بیشتر به یک کودتا شباهت داشت.
سنت پترزبورگ
میدان ایزاک مقدس
این نیروهای قزاق وفادار به حکومت موقت به احتمال زیاد همزمان با حملات سربازان و ملوانان تحت رهبری بلشویکها به نقط مختلف، شهر پستهای خود را ترک کرده و یا تسلیم شدند.
1917 Photo: Getty Images
سنت پترزبورگ
میدان ایزاک مقدس
این نیروهای قزاق وفادار به حکومت موقت به احتمال زیاد همزمان با حملات سربازان و ملوانان تحت رهبری بلشویکها به نقط مختلف، شهر پستهای خود را ترک کرده و یا تسلیم شدند.
1917 Photo: Getty Images
سنت پترزبورگ
مؤسسه اسمولنی
تا ۲۶ اکتبر آن بخش از اعضای حکومت موقت که نتوانسته بودند فرار کنند دستگیر شدند و خیابانهای سنپترزبورگ از آن بلشویکها شد. این سه مرد مسلح از یک خیابان فرعی که به مؤسسه اسمولنی منتهی میشود محافظت میکنند؛ جایی که پس از انقلاب اکتبر مقر اصلی لنین شد.
1917 Photo: Public Domain
مسکو
پارک گورکی
نیروهای بلشویک در مسکو. تا اوایل نوامبر مسکو نیز به کنترل افراد مسلح بلشویک درآمد.
1917 Photo: Sputnik
مسکو
پارک گورکی
لنین به قدرت رسید اما وعده او برای صلح با آلمان هزینه گزافی پشت سر خود داشت، ازجمله از دست دادن یک سوم جمعیت و سه چهارم از صنایع امپراطوری روسیه. این معاهده تحقیرآمیز مخالفت گستردهای را علیه لنین و بلشویکها برانگیخت.
1917 Photo: Sputnik
لنین به قدرت رسید اما وعده او برای صلح با آلمان هزینه گزافی پشت سر خود داشت، ازجمله از دست دادن یک سوم جمعیت و سه چهارم از صنایع امپراطوری روسیه. این معاهده تحقیرآمیز مخالفت گستردهای را علیه لنین و بلشویکها برانگیخت.
مسکو
میدان تئاتر
لنین در حال سخنرانی در مرکز مسکو. در سال ۱۹۱۸ انقلاب به یک جنگ داخلی بین «سرخها» یعنی بلشویکهای طرفدار لنین و ائتلافی از نیروهای مخالف او که تحت عنوان «سفیدها» شناخته میشدند، تغییر حالت داد و این فقط آغاز خشونت در روسیه بود.
1920 Photo: Public Domain
لنین در حال سخنرانی در مرکز مسکو. در سال ۱۹۱۸ انقلاب به یک جنگ داخلی بین «سرخها» یعنی بلشویکهای طرفدار لنین و ائتلافی از نیروهای مخالف او که تحت عنوان «سفیدها» شناخته میشدند، تغییر حالت داد و این فقط آغاز خشونت در روسیه بود.