تحلیلی از رضا حقیقت‌نژاد: سپاه پاسداران روز گذشته در جریان خبر مربوط به بازداشت یک شبکه خرابکاری در فردو، از تأسیس «فرماندهی سپاه هسته‌ای» برای حفاظت از تاسیسات هسته‌ای ایران خبر داد. نام کامل این واحد «فرماندهی سپاه حفاظت و امنیت مراکز هسته‌ای» اعلام شده است.
بر اساس اطلاعات موجود، این فرماندهی زیر نظر سازمان اطلاعات سپاه اداره می‌شود. در بیانیه سپاه اشاره شده که شبکهٔ بازداشت‌شده «در تور اطلاعاتی سازمان اطلاعات سپاه» بوده و این بازداشت «با همکاری فرماندهی ضدجاسوسی سازمان اطلاعات سپاه» انجام شده است.
عبارت آخر و اشاره به «فرماندهی ضدجاسوسی سازمان اطلاعات سپاه» مهم است. سپاه پاسداران با این تأکید می‌خواهد پیام بدهد که نظارت و تسلط وزارت اطلاعات ایران، به‌ويژه معاونت ضدجاسوسی وزارت اطلاعات، در این حوزه به پایان رسیده است.
کشمکش بین وزارت اطلاعات و سپاه پاسداران درباره حفاظت از برنامه هسته‌ای سابقهٔ طولانی دارد. مهم‌تر از این سابقه، شکاف و بحران‌های امنیتی در دو دهه گذشته برنامه هسته‌ای ایران را به یک پاشنه آشیل امنیتی تبدیل کرده بود.
فهرست گاف‌ها و شکاف‌های امنیتی زیاد است و برخی از آنها اعلام شده است، از جمله: افشاگری سازمان مجاهدین خلق درباره غنی‌سازی نطنز (سال ۸۱)، سرقت لپ‌تاپ حاوی ابعاد نظامی برنامه هسته‌ای ایران (سال ۸۴)، افشای تأسیسات زیرزمینی فردو (سال ۸۸)، ویروس «استاکس‌نت» (سال ۸۹)، ترور چهره‌های مرتبط با برنامه هسته‌ای (سال‌های ۸۵ تا ۹۰)، سرقت آرشیو هسته‌ای ایران و افشای تورقوزآباد، آزمایشگاه جابر ابن حیان در لویزان و سایت مریوان در آباده (سال ۹۷)، افشای پرونده شکنجه مازیار ابراهیمی و بازداشت‌های نمایشی (سال ۹۸)، انفجار سالن سانتریفوژ نطنز و ترور فخری‌زاده (سال ۹۹)، افشای دروغ‌های امنیتی درباره پرونده ترور اردشیر حسین‌پور (سال ۹۹)، و انفجار در تأسیسات برق نطنز (سال ۱۴۰۰).
خروجی این بحران‌ها ناتوانی مستمر دستگاه اطلاعاتی ایران در پیشگیری از حادثه، سرقت و افشاگری بود و مهم‌تر این‌که پس از بروز بحران هم در پیگیری ناتوان بود؛ یا مثل پرونده ترور اردشیر حسین‌پور، به‌دروغ علت مرگ او را گاز گرفتگی اعلام کردند تا «سیستم اطلاعاتی زیر سؤال نرود»، یا مثل پرونده ترورهای هسته‌ای افراد را بدون دلیل بازداشت کردند یا این‌که مثل ترور فخری‌زاده و انفجار نطنز می‌گفتند عامل حادثه از کشور خارج شده است.
در پیامد چنین وضعیتی، از فروردین سال گذشته و پس از انفجار در شبکه برق نطنز، موجی از انتقادها و اعتراض‌ها در داخل ایران شنیده شد که خواستار تغییرات گسترده در ساختار حفاظت از برنامه و تأسیسات هسته‌ای ایران شده بودند.
چنین زمزمه‌هایی حتی سال ۹۸ هم شنیده می‌شد. در پرونده مازیار ابراهیمی که همراه با ۵۲ نفر دیگر «به اشتباه» توسط وزارت اطلاعات بازداشت، شکنجه و وادار به اعتراف برای پذیرش مسئولیت ترور افراد مرتبط با برنامه هسته‌ای شده بودند، بحث این بود که دخالت سپاه پاسداران موجب کشف این «اشتباه» شده و وزارت اطلاعات در موضع ضعف قرار گرفته بود.
در حرکتی متقابل، پس از ترور فخری‌زاده، وزیر اطلاعات ایران اشاره کرد که حفاظت سپاه پاسداران که پس از ترورهای سال‌های ۸۵ تا ۹۰ مسئول حفاظت از چهره‌های هسته‌ای ایران شده، به هشدارهای این وزارتخانه توجهی نکرده است.
اما پس از انفجار فروردین تأسیسات نطنز وزارت اطلاعات، که از طریق حراست سازمان انرژی اتمی مسئولیت اصلی داشت، دوباره هدف حمله قرار گرفت:
محسن رضایی گفت که کشور دچار «آلودگی امنیتی» شده و باید «پاکسازی امنیتی» صورت گیرد؛ علیرضا زاکانی گفت ایران «بهشت جاسوسان» شده است؛ فریدون عباسی، رئيس سابق سازمان انرژی اتمی، درباره خرابکاری‌های متعدد در تاسیسات نطنز افشاگری کرد؛ وب‌سایت مشرق‌نیوز، از رسانه‌های نزدیک به سپاه، با انتقاد از سوابق عملکرد وزارت اطلاعات خواست مدیریت چنین بخش‌هایی از «مدیریت دولت‌ها خارج شود»؛ خبرگزاری فارس هم به نمایندگی از مخاطبانش تیتر زد « امنیت مراکز هسته‌ای به سپاه سپرده شود».
با بالا گرفتن انتقادها، اواسط اردیبهشت امسال «باشگاه خبرنگاران جوان»، وابسته به صدوسیما، نوشت که ستاد کل نیروهای مسلح تصمیم‌گیری درباره «اقدامات حفاظتی سایت‌های هسته‌ای» را به سپاه پاسداران واگذار کرده است.
این تصمیم مرتبط با مصوبه شورای عالی امنیت ملی عنوان شد که طبق قانون تعیین حریم و رده‌های حفاظتی مراکز هسته‌ای را بر عهده دارد.
همان زمان روابط عمومی شورا، بدون تأیید یا تکذیب خبر، گفت تصمیمات این شورا «از طریق سخنگو و منابع رسمی این شورا» اعلام خواهد شد، ولی روز اول خرداد، غلامرضا جلالی، رئيس سازمان پدافند غیرعامل، خبر داد که با توجه به «ناهماهنگی بین لایه‌های تولیدکننده امنیت» در حوزه هسته‌ای، «طرحی در شورای عالی امنیت ملی مطرح و به تصویب رسید».
او توضیح خاصی درباره جزئیات این طرح نداد، ولی گفت که «فرماندهی واحد دفاعی- امنیتی هسته‌ای» تشکیل شده است.
هنوز نمی‌توان گفت که فرماندهی سپاه هسته‌ای ترجمهٔ دقیق این فرماندهی است، چون نیروی هوافضای سپاه پاسداران نقش محوری را در حفاظت فیزیکی و پدافند هوایی تأسیسات هسته‌ای بر عهده دارد و نیروی انتظامی نقش حراست و حفاظت از فضای خارج از سایت‌های هسته‌ای را بر عهده دارد.
با این حال، می‌توان گفت که با تشکیل فرماندهی سپاه هسته‌ای و حضور موثر سازمان اطلاعات سپاه، نقش وزارت اطلاعات ایران در این حوزه به حداقل رسیده و یک پروژهٔ ۱۰ ساله به نتیجه رسیده است.
گام اول این پروژه در سال ۹۰ بود که اعلام شد سپاه مسئولیت حفاظت از چهره‌های هسته‌ای را بر عهده دارد. سال ۹۲ اعلام شد که مسئولیت حفاظت و دفاع هوایی از تأسیسات هسته‌ای بر عهده نیروی هوافضای سپاه است و اکنون سازمان اطلاعات سپاه حفاظت اطلاعات برنامه و تأسیسات هسته‌ای ایران را در کنترل گرفته است.
ادعای کشف یک شبکه وابسته به اسرائيل که قصد داشته‌اند در زنجیره سانتریفیوژهای پیشرفتهٔ فردو خرابکاری کنند و اعلام خبر تشکیل فرماندهی سپاه هسته‌ای نیز نمایش قدرت مرتبط با همین پروژه بود.
این سانتریفیوژها اکنون مهم‌ترین نماد برنامه هسته‌ای ایران هستند و فردو سری‌ترین و مهم‌ترین مکان هسته‌ای است که سپاه با این خبر می‌خواست نمایش تسلط و کنترل بدهد.
چنین نمایش و بلوف‌هایی سابقه‌دار است. خرداد ۹۷، علی نصیری، فرمانده وقت حفاظت سپاه، با لحن پیروزمندانه گفت: «شما می‌بینید وقتی دانشمندان هسته‌ای زیر چتر حفاظت سپاه قرار می‌گیرند، دیگر ترور آنها را نداریم.»
ولی ۲۶ ماه بعد، محسن فخری‌زاده، که مهم‌ترین دانشمند هسته‌ای ایران خوانده می‌شد، ترور شد و مسئولان حکومت تنها توضیحی که داشتند، تعریف و تمجید از عملیات پیچیده ترور بود و این‌که عامل اصلی ترور از کشور فرار کرده است.
