پنج منبع اطلاعاتی مختلف در گفت‌وگو با خبرگزاری رویترز از فعالیت یک شبکۀ پیچیدۀ قاچاق نفت در عراق، از زمان نخست‌وزیری محمد شیاع السودانی سخن گفته‌اند. شبکه‌ای که به گفتۀ این منابع، سالانه دست‌کم یک میلیارد دلار برای ایران و گروه‌های نیابتی‌اش درآمد ایجاد می‌کند.
به گفتۀ این پنج منبع و همچنین بر اساس سه گزارش نسبتاً جدید نهادهای اطلاعاتی غربی، عملیات این شبکۀ پیچیده با بهره‌گیری از یک سیاست دولت عراق، مبنی بر ارائۀ نفت کوره با قیمت بسیار ارزان به شرکت‌های آسفالت انجام می‌شود و مجموعه‌ای گسترده از شرکت‌ها، گروه‌ها و افراد حقیقی و حقوقی در عراق، ایران و کشورهای حوزۀ خلیج فارس را در بر می‌گیرد.
رویترز می‌گوید: در این عملیات، هر ماه چیزی بین ۵۰۰ هزار تا ۷۵۰ هزار تن نفت کورۀ سنگین، شامل نفت کوره با گوگرد بالا (HSFO)، معادل ۳.۴ تا ۵ میلیون بشکه نفت، از شرکت‌های آسفالت خارج شده و به کشورهای آسیایی صادر می‌شوند.
بر این اساس، یکی از مسیرهای خروج نفت کوره از عراق، مخلوط‌کردن آن با نفت کورۀ ایرانی و صدورش به‌عنوان یک فرآورده کاملاً عراقی است.
به گفتۀ پنج منبعی که با رویترز صحبت کرده‌اند، تهران با این شیوه، بخشی از تحریم‌های سخت‌گیرانۀ آمریکا علیه صادرات حامل‌های انرژی‌اش را دور می‌زند.
با توجه به شباهت بسیار زیاد نفت کوره محصول ایران و عراق، از نظر علمی تشخیص یک‌دست یا ترکیبی بودن مادۀ صادراتی نهایی غیر ممکن است.
مسیر دوم هم عبارت است از صدور نفت کوره‌ای که در اصل و بر اساس قانون دولت عراق، با قیمت بسیار پایین به شرکت‌های آسفالت تخصیص داده شده است.
بر اساس این گزارش، تهران از شیوۀ اول «مستقیماً سود» می‌برد. ایران مدت‌هاست که به دلیل تحریم‌ها ناچار است نفت خود را با تخفیف‌های سنگین به مشتریان محدودی مانند چین عرضه کند. اما با «جا زدن» آن به عنوان نفت عراق، می‌تواند به درآمد بیشتری دست یابد.
شیوۀ دوم هم عمدتاً منبع درآمدی برای گروه‌های شبه‌نظامی تحت حمایت تهران محسوب می‌شود؛ همان گروه‌هایی که کل شبکۀ قاچاق را در عراق کنترل می‌کنند.
سه منبع با محاسبۀ حدودی حجم نفتی که از این شبکه عبور می‌کند و قیمت متوسط آن، درآمد سالانۀ این شبکه را بین یک تا سه میلیارد دلار تخمین زدند.
ایران، عراق را به‌چشم یک گلوگاه حیاتی اقتصادی می‌بیند و به همین‌دلیل، از طریق گروه‌های شبه‌نظامی قدرتمند شیعه و احزاب سیاسی تحت حمایتش، در این کشور همسایه نفوذ سیاسی، نظامی و اقتصادی قابل توجهی دارد.
بغداد طی سال‌های اخیر تلاش کرده که همزمان با روابط تنگاتنگش با تهران، برای واشینگتن هم متحد قابل اتکایی باشد. اما با بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید و سخت‌گیری‌های احتمالی او دربارۀ تلاش‌های ایران برای دور زدن تحریم‌ها، همکاری‌های عراق با حکومت ایران هم بیش از پیش زیر ذره‌بین قرار خواهد گرفت.
همکاری با ایران در این تجارت غیرقانونی، می‌تواند مقامات و مؤسسات دولتی عراق را در معرض تحریم‌های آمریکا قرار دهد و برخی مقام‌های بغداد نگرانند که با بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید، با مشکل مواجه شوند.
اما از سوی دیگر اتکای بیش از حد رهبران عراقی به گروه‌های شبه‌نظامی شیعه تحت حمایت ایران برای باقی‌ماندن در مسند قدرت، مقابله با فعالیت‌های غیرقانونی از جمله قاچاق نفت را برای آن‌ها «بسیار مشکل» کرده است.
واشینگتن مدت‌هاست که شبکۀ قاچاق نفت و ارتباطاتش با ایران و افراد تحت تحریم را زیر نظر دارد. به گفتۀ یکی از منابع رویترز، این موضوع حتی در زمان سفر سه ماه پیش نخست‌وزیر عراق به واشینگتن هم به او گوشزد شده بود.
با وجود فشار کاخ سفید بر مقامات عراقی برای جلوگیری از قاچاق نفت ایران، نفوذ گستردۀ تهران در کشور همسایه را هم نمی‌توان نادیده گرفت.
از جمله از طریق گروه‌هایی مثل «عصائب اهل حق»، که با پشتیبانی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از شش سال پیش به بخشی از سازوکار امنیتی رسمی عراق تبدیل شده و در حال حاضر هم شانزده نماینده در پارلمان دارد. قیس الخزعلی رهبر این گروه به‌اتهام نقض جدی حقوق بشر، از جمله کشتن معترضان عراقی، از سال ۲۰۱۹ در فهرست تحریم‌های آمریکا قرار دارد.
