چند روز پس از بازداشت فلیسین کابوگا، تاجر رواندایی متهم به تأمین مالی نسل‌کشی سال ۱۹۹۴، اکنون جزئیاتی از شناسایی و بازداشت او منتشر شده، ضمن آن‌که وکلایش از مخالفت با تسلیم او به دادگاه کیفری بین‌المللی خبر داده‌اند.
وکلای کابوگا اعلام کردند که چندین درخواست را به دادگاه استیناف پاریس ارائه خواهند داد تا از انتقال موکل‌شان به شهر آروشا، در شمال کشور تانزانیا و جایی که ممکن است او توسط «مکانیسم دادگاه‌های بین‌المللی جنایی (IRMCT)» محاکمه شود، خودداری کنند.
این مکانیسم را شورای امنیت سازمان ملل متحد برای پایان دادن به پرونده کشتار جمعی رواندا ترتیب داده است.
این وکلای دادگستری همچنین خواستار مهلت چندروزه برای بررسی اعتبار حکم جلب کابوگا شده‌اند که روز سه‌شنبه ۱۹ مه از سوی دادسرای پاریس به او ابلاغ شده است؛ درخواستی قانونی که دستگاه قضایی فرانسه بدون هیچ تأملی آن را می‌پذیرد.
همچنین وکلای این تاجر رواندایی اعلام کردند که آنان به دادگاه جزایی پاریس، به دلیل نقض حقوق اساسی موکل‌شان شکایت خواهند کرد زیرا از نظر این وکلا، کابوگا «در بیانیه مطبوعاتی دادسرای پاریس و همچنین پلیس فرانسه به عنوان یکی از عوامل کشتار جمعی رواندا معرفی شده، درحالی‌که دادگاه او برگزار نشده است.»
کمی پیش از اظهارات این وکلا، منابعی در دستگاه قضایی فرانسه به رسانه‌ها اعلام کرده بودند که با انتقال کابوگا به دادسرای پاریس، ضمن تصمیم‌گیری درباره ادامه بازداشت او، حکم جلب این متهم نیز که از سوی مکانیسم دادگاه‌های بین‌المللی جنایی صادر شده، در حضور وکلایش به او ارائه شد.
فلیسین کابوگا که اکنون در زندان سانته، از معروف‌ترین زندان‌های پاریس، در بازداشت موقت به سر می‌برد، بامداد روز شنبه ۱۶ مه در حومه پاریس دستگیر شد. او اکنون ۸۴ ساله است و ۲۵ سال اخیر را در فرار از تعقیب قضایی بین‌المللی گذرانده است.
کابوگا در این سال‌ها با هویتی جعلی در یکی از شهرهای حومه نزدیک پاریس زندگی می‌کرده و آن طور دادسرای کل پاریس اعلام کرده، همه این سال‌ها را با همدستی فرزندانش، در فرار از عدالت سپری کرده است.
قرار است این تاجر رواندایی پس از طی مراحل قضایی در فرانسه، به مکانیسم دادگاه‌های بین‌المللی جنایی تحویل داده شود تا آن طور که در حکم این دادگاه آمده، به‌ویژه برای اتهام‌های «کشتار جمعی»، «تحریک مستقیم و علنی به انجام کشتار جمعی» و «جنایت علیه بشریت (شکنجه و قتل‌عام)» محاکمه شود.
بنا به گزارش سازمان ملل متحد، در جریان نسل‌کشی رواندا، هشتصد هزار نفر کشته شدند.
با برگزاری یک جلسه مقدماتی در دادگاه استیناف پاریس با حضور کابوگا که قرار بود روز چهارشنبه ۲۰ مه صورت گیرد اما به درخواست وکلای او به ۲۷ مه موکول شد، رسماً روند قضایی محاکمه این متهم آغاز می‌شود.
قضات فرانسوی، پس از برگزاری این جلسه، پانزده روز مهلت دارند تا درباره استرداد این متهم به مکانیسم دادگاه‌های بین‌المللی جنایی تصمیم‌گیری کنند. با این حال، حتی اگر نظر این قضات مثبت باشد، در صورت اعتراض کابوگا، مراحل تجدیدنظر در این تصمیم قضات، دو ماه دیگر طول خواهد کشید.
واکنش‌ها به بازداشت کابوگا
بازداشت فلیسین کابوگا موجی از واکنش‌های بین‌المللی را هم برانگیخته است.
آمریکا که پیشتر برای دریافت اطلاعات منجر به دستگیری یا قتل فلیسین کابوگا پنج میلیون دلار جایزه تعیین کرده بود، دو روز پس از دستگیری او در فرانسه، از این موضوع استقبال کرد و آن را «گامی مهم برای عدالت بین‌المللی» دانست.
مورگان اورتگاس، سخنگوی وزارت امورخارجه آمریکا، با انتشار بیانیه‌ای نوشت: «ما به مقام‌های امنیتی سراسر جهان که در این بازداشت سهیم بوده‌اند، تبریک می‌گوییم. این گامی مهم برای عدالت بین‌المللی و پیامی برای همه فراریان متهم به نسل‌کشی است. آنان به عدالت سپرده خواهند شد.»
سرژ برامرتز، قاضی بلژیکی و دادستان مکانیسم دادگاه‌های بین‌المللی جنایی، نیز همان روز بازداشت کابوگا با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد که بازداشت او «یادآوری این امر است که می‌توان حتی ۲۶ سال پس از جنایت، مسئولان نسل‌کشی را به پای میز محاکمه آورد.»
همچنین میشل باشله، کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل متحد، روز سه‌شنبه با انتشار بیانیه‌ای بازداشت کابوگا را تبریک گفت و خواستار بازداشت هفت متهم دیگر در این پرونده شد. باشله نوشت: «ما امیدواری که به لطف این موفقیت، همه دولت‌ها تلاش‌های خود را دوچندان کنند و تدابیر لازم را برای یافتن هفت متهم باقی‌مانده اتخاذ کنند تا آنان نیز به عدالت سپرده شوند.»
او همچنین تأکید کرد که این بازداشت «۲۶سال پس از نسل‌کشی، حاکی از مسئولیت طولانی‌مدت جزایی بین‌المللی است». باشله گفت: «ماجرای کابوگا و تلاش‌های تبلیغاتی صورت‌گرفته توسط رادیو تلویزیون آزاد هزارتپه، این را به خوبی یادآوری می‌کند که این گونه گفتارها می‌توانند منجر به چه چیزی شوند و چرا اهمیت دارد که با آن‌ها مخالفت کنیم.»
همچنین افراد و انجمنی که در فرانسه برای پیگیری بازداشت عاملان نسل‌کشی رواندا فعال هستند، از این بازداشت ابراز خوشحالی کرده‌اند. آنان تقریباً از یافتن کابوگا ناامید شده بودند و تصور می‌کردند دیگر تلاش جدی‌ای برای این کار صورت نخواهد گرفت. این افراد همچنین خواستار سرنوشتی مشابه برای همسر رئیس‌جمهور پیشین رواندا هستند که او نیز در فرانسه زندگی می‌کند و علیه او نیز پرونده مشابهی به اتهام مشارکت در نسل‌کشی رواندا گشوده شده است.
فلیسین کابوگا کیست؟
فلیسین کابوگا در ۱۹ ژوئیه ۱۹۳۵ در شهر مونیگا در استان بیومبا در رواندا به دنیا آمد. او یکی از سرمایه‌داران رواندایی بود که ثروت خود را از طریق کاشت چای در ۳۵۰ هکتار زمین و همچنین یک کارخانه تولید آرد گندم به دست آورده بود.
او همچنین صاحب خانه‌هایی در کیگالی، پایتخت رواندا، بود و اولین مرکز تجاری این کشور را بنا کرد که شامل یک هتل با ۱۲۰ اتاق و ۸۰ دفتر تجاری می‌شد.
او جزو نزدیک‌ترین حلقه به جووینال هابیاریمانا، رئیس‌جمهوری پیشین رواندا که از قبیله هوتو بود، به شمار می‌رفت و دو دخترش با دو پسر رئیس‌جمهوری پیشین ازدواج کرده بودند. هابیاریمانا در روز ۶ آوریل ۱۹۹۴ در پی شلیک به هواپیمای حامل او کشته شد و این حادثه سرآغاز کشتار جمعی رواندا بود.
همچنین کابوگا ریاست «رادیو و تلویزیون آزاد هزارتپه» را برعهده داشت که برای کشتار قوم توتسی فراخوان می‌داد. او متهم است که از طریق این رادیو و تلویزیون، نفرت نژادی را میان هوتوها و توتسی‌ها در رواندا تشدید می‌کرد.
فلیسین کابوگا متهم است که با ایجاد شبه‌نظامیان اینترهاموه، به عنوان اصلی‌ترین عامل کشتار سال ۱۹۹۴ رواندا، در این کشتار نقش مستقیم داشته است. به این شکل که او با تأسیس «صندوق دفاع ملی»، منابعی را برای تأمین مالی و لجستیکی و تسلیحاتی شبه‌نظامیان هوتوی اینترهاموه جمع‌آوری می‌کرد.
دادگاه کیفری بین‌المللی برای رواندا، در سال ۱۹۹۷، فلیسین کابوگا را رسماً به نسل‌کشی و شش جرم دیگر متهم کرد.
فلیسین کابوگا در ژوئیه ۱۹۴۴ به سوئیس پناهنده شد، ولی پس از مدتی از این کشور اخراج شد. او پس از آن به مدت کوتاهی به کینشاسا، پایتخت کشور جمهوری دموکراتیک کنگو، رفت و بعد در ژوئیه سال ۱۹۷۷، زمانی که حضورش در پایتخت کنیا گزارش شده بود، تلاش برای بازداشت او ناکام ماند.
او یک بار دیگر نیز در سال ۲۰۰۳ توانسته بود از بازداشت بگریزد. به گفته وزارت دادگستری فرانسه، فلیسین کابوگا در ۲۶ سال اخیر به طور مخفیانه در کشورهای متعددی از جمله آلمان، بلژیک، کنگو و کنیا زندگی کرده است.
کابوگا چگونه بازداشت شد؟
چند روز پس از بازداشت کابوگا، جزئیاتی از روند شناسایی محل زندگی او و همچنین بازداشتش منتشر شده است.
بازداشت او پس از آن صورت گرفت که تیمی از بازرسان بین‌المللی و فرانسوی مشغول بررسی ردپاهای او به ویژه در فضای مجازی به‌واسطه فرزندانش بودند. در واقع، پیش از خود کابوگا، فرزندانش شناسایی شدند. پلیس حدس می‌زد که فرزندان او در فرانسه، بلژیک یا بریتانیا زندگی می‌کنند.
به گفته پلیس فرانسه، کابوگا در طول این سال‌های زندگی مخفی، از ۲۸ اسم جعلی استفاده می‌کرده است. هنوز هویت جعلی کابوگا هنگام بازداشت دقیقاً اعلام نشده و فقط گفته شده که او «پاسپورت یک کشور آفریقایی» داشته است است.
دفتر مرکزی مبارزه با جنایات علیه بشریت، نسل‌کشی و جنایات جنگی که وابسته به پلیس فرانسه است، اعلام کرده که یکی از دلایلی که پلیس فرانسه موفق به یافتن کابوگا شد، فرصتی بود که قرنطینه ناشی از شیوع ویروس کرونا به نظام قضایی فرانسه بخشید.
در دوره قرنطینه سراسری، بسیاری از پرونده‌های جاری قضایی متوقف شدند و بارزسان فرصت یافتند به سراغ پرونده‌های قدیمی‌تر مثل پرونده کابوگا بروند.
یکی از مقام‌های این مرکز اعلام کرد که در این مدت، بازرسان متوجه ردپای فرزندان کابوگا شدند که از پدرشان محافظت می‌کردند. همچنین پلیس متوجه شد که یکی از فرزندان او در انی‌یر سور سن، یکی از شهرهای حومه نزدیک پاریس، خانه‌ای اجاره کرده است.
پلیس، با شنود مکالمات این خانه و همچنین زیر نظر گرفتن آن، متوجه شد که فرد دیگری در این خانه اجاره‌ای زندگی می‌کند؛ یعنی خود فلیسین کابوگا. با این حال کلنل اریک امرو، مسئول پرونده کابوگا در پلیس فرانسه، گفته است که آنان تا لحظه آخر مطمئن نبودند که دقیقاً چه کسی را بازداشت خواهند کرد: «من شب قبلش نخوابیدم.»
بالأخره شانزده نیروی ویژه پلیس فرانسه، بامداد شنبه گذشته با حمله به این آپارتمان و گشودن درِ آن با یک اهرم مخصوص، وارد محل زندگی کابوگا شدند و یکی از کسانی که طولانی‌ترین سابقه را در فرار از پیگرد قانونی دارد، بازداشت کردند.
سرژ برامرتز، دادستان مکانیسم دادگاه‌های بین‌المللی جنایی، نقش مهمی در دوباره به راه انداختن تلاش‌ها برای بازداشت کابوگا داشته است. او با ایجاد یک کارگروه ویژه، عزم خود را برای بازداشت متهمان فراری نسل‌کشی رواندا نشان داد.
یکی از ابرازهایی که به پلیس در یافتن محل زندگی کابوگا کمک کرد، دی‌ان‌ای او بود که نمونه‌ای از آن را پلیس آلمان در اختیار داشت. پلیس آلمان در سال ۲۰۰۷، زمانی که او برای یک عمل جراحی در بیمارستانی در نزدیکی فرانکفورت بستری شده بود، به دی‌ان‌ای او دست یافت.
با وجود اتهام‌ها و سوءظن‌هایی که علیه دولت فرانسه در پرونده نسل‌کشی رواندا مطرح است، بازداشت فلیسین کاپولا نقطه‌ای روشن و امیدوارکننده درباره عملکرد پاریس در این پرونده تلقی می‌شود. با این حال، برخی فعالان حقوق بشر همچنان خواستار روشن شدن زوایای بیشتر این پرونده و همچنین «همدستی‌های احتمالی» در سکونت کابوگا در فرانسه هستند.
