آلبانی، کشوری در شمال یونان و جنوب مونته‌نگرو، در جنوب‌شرقی اروپا، با جمعیتی کمتر از سه میلیون نفر که بیش از نیمی از آن‌ها را مسلمانان تشکیل می‌دهند.
نام آلبانی در سال‌های اخیر، در فضای سیاسی فارسی زبان، گره خورده با نام یکی از گروه‌های اصلی مخالف جمهوری اسلامی ایران؛ سازمان مجاهدین خلق. این در هم تنیدگی چنان بوده که رهبر جمهوری اسلامی در سال ۹۸ و پس از اعتراضات خون‌بار آبان‌ماه آن سال، بدون آنکه نام آلبانی را به زبان بیاورد، آن را کشوری شریر و کوچک خواند.
آلبانی اما از این سو، بارها درباره اقدامات جمهوری اسلامی در خاک خود هشدار داده بود، و این هشدار، اخراج سفیر و تدابیر امنیتی کار را به جایی رساند که این هفته، نخست وزیر آلبانی اِدی راما به یک‌باره در مقابل دوربین ظاهر شد و گفت، پس از یک حمله سایبری خطرناک، تیرانا به این نتیجه رسیده، که روابط دیپلماتیک خود با تهران را قطع کند.
این روابط چگونه بود؟ آیا با قطع آن، چالش امنیتی آلبانی برطرف می‌شود؟ و نقش میزبانی سازمان مجاهدین خلق چه تاثیری در این روند دارد؟ این‌ها سؤال‌هایی است که با پاسکال میلو، وزیر خارجه اسبق آلبانی در فاصله سال‌های ۱۹۹۷ تا ۲۰۰۱، در میان گذاشتیم.
پیش از آنکه به تازه‌ترین تحول، یعنی قطع روابط دیپلماتیک بپردازیم، شما سطح و شکل رابطه تهران و تیرانا و پیشینه آن را چگونه می‌بینید؟
تا دیروز روابط به اندازه کافی خوب نبود. چون دو سال پیش یک اتفاقات دیگری افتاد که سفیر ایران و یک دیپلمات دیگر به دلیل اقدامات غیرقانونی علیه منافع آلبانی، کشور را ترک کردند. از آن زمان روابط منجمد بود. اما با اتفاقات اخیر، حالا وارد وضعیت تازه‌ای شدیم که متأسفانه اتفاق افتاده است. در اوایل دهه نود میلادی، که روابط احیا شد، بسیار خوب و مثبت آغاز شد اما بعداً طرف ایرانی از این میزبانی آلبانی، سوءاستفاده کرد و در تلاش برای نفوذ در آلبانی بود.
ما در سال‌های اخیر اینگونه فعالیت‌های ایران را خصوصاً در میان جوامع مسلمان شاهد بودیم، مثلاً از طریق مساجد یا مراکز فرهنگی. منظورتان این‌چنین فعالیت‌هایی است؟
بله، مساجد و بنیادها.
این در آلبانی چگونه بود؟
ایران یکی از کشورهای اصلی مسلمان است که در آلبانی بسیار زیاد سرمایه‌گذاری کرده است. هم اکنون حدود ۱۵ هزار شهروند ایرانی در آلبانی هستند که در بخش‌های مختلفی که سرمایه‌گذاری شده کار می‌کنند، در بخش آموزش ، در بخش بهداشت و سایر حوزه‌ها. این بدین معنی است که آن‌ها فرصت بسیاری برای نفوذ به جامعه و نهادهای آلبانی داشتند.
در اواخر دهه ۹۰، ایران تلاش کرد که در مسئله کوسوو و جنگ در آن زمان، نفوذ خود را از طریق آلبانی پیش ببرد. می‌خواستند کمک مالی و تجهیزاتی بکنند که آلبانی استفاده از زیرساخت‌های خود برای فرستادن چنین کمکی به کوسوو را متوقف کرد، و بعد از آن بود که دولت‌های آلبانی کم‌کم بازنگری در این روابط را آغاز کردند تا ببینند این روابط به شکلی است و ایران در نهادهای مختلف کشور چه نفوذی کرده، موارد متعددی بوده که سرویس امنیتی ایران در تلاش برای به استخدام درآوردن شهروندان آلبانی بوده، این کار را با فعالیت‌های اجتماعی خود، نهادهای دینی، نشریات و کمک مالی به فعالیت‌های دیگر می‌کرده است.
برخی اوقات هم هدف برقراری ارتباط نزدیک با سیاستمداران و قانونگذاران بوده که مثلاً آن‌ها را به ایران دعوت می‌کردند و از این راه تلاش می‌کردند در نهادهای اصلی آلبانی، نفوذ کنند.
با توجه به این روابط پیچیده، چه شد که آلبانی تبدیل به میزبان یک گروه مخالف جمهوری اسلامی شد؟ به هر حال چنین اقدامی، وضعیت بین دو کشور را پیچیده و سخت‌تر از قبل هم می‌کرد.
دولت آلبانی از سال ۲۰۱۱، این میزبانی را آغاز کرد . آلبانی می‌دانست که چنین کاری در روابط با ایران اثر خواهد گذاشت. اما ما هم‌اکنون عضو ناتو هستیم، اتحاد قدرتمندی با ایالات متحده و کشورهای اروپایی داریم. این بدین معنی است که در سیاست در قبال ایران، با آن‌ها همراه هستیم.
با متحدان‌مان خصوصاً ایالات متحده در این زمینه گفت‌وگوهایی شکل گرفت، آن‌ها از دولت آلبانی درخواست کردند که میزبان اپوزیسیون ایرانی باشند. این تصمیم در ۲۰۱۳ گرفته شد و نوعی از همدردی بود. برای آلبانی به عنوان یک کشور کوچک که ثروتمند هم نیست، آسان نبود که بپذیرد این تعداد از شهروندان ایران را میزبانی کند، اما این تصمیمی قوی بود که دولت گرفت و آن‌ها را در نزدیکی تیرانا اسکان داد.
تصمیم بسیار سختی بود اما گرفته شد چون به عنوان متحد ما ملزم به گرفتن آن بودیم. اعضای اپوزیسیون ایرانی در آلبانی، شهروندان خوبی هستند، مشکل ایجاد نمی‌کنند، کار می‌کنند، و مأموریت خود را دارند و در امور داخلی آلبانی دخالت نمی کنند.
اما آن‌ها یک زندگی به نسبت منزوی در داخل کمپ خود دارند. اینطور نیست؟
بله به دلایل امنیتی اینگونه است. همانطور که می‌دانید ایران از برخی اقدامات تروریستی علیه آن‌ها حمایت می‌کند. اینکه آلبانی این گروه را میزبانی می‌کند، دلیل اصلی این است که ایران این‌چنین علیه امنیت آلبانی اقدام می‌کند. چون آن‌ها در واقعیت در حال مقابله با اپوزیسیون ایرانی در آلبانی هستند.
آنچه در ۱۵ ژوئیه رخ داده، هم بر همین مبناست. حمله‌ای بزرگ بوده چون قرار بوده گردهمایی اپوزیسیون ایرانی در آلبانی برگزار شود. کمی پیش از آن هم معاون رئیس‌جمهور پیشین آمریکا، مایک پنس در کمپ آن‌ها حاضر شده بود. و پیش از او هم مایک پمپئو وزیر خارجه پیشین آمریکا، از این مکان بازدید کرده بود.
پیام این رخداد‌ها برای ایران، این بوده که چیزی در حال آماده شدن در آلبانی است. برای همین هم گردهمایی ملغی شد چون نشانه‌هایی از اقدامات تروریستی از طرف ایران بود. بعد از ملغی شدنِ برنامه هم نوبت به این حملات سایبری علیه زیرساخت‌های آلبانی رسید.
شما در یکی از مصاحبه‌هایی که پیشتر در این زمینه داشتید گفتید که تصمیم به میزبانی سازمان مجاهدین خلق، تصمیمی بشردوستانه بوده، اما تبدیل به مشکلی ژئواستراتژیک برای آلبانی شده است. حالا چگونه است؟ امروز آمریکا، اتحادیه اروپا یا سازمان ناتو درباره این حمله بزرگ سایبری بیانیه صادر می‌کنند. اما آن مشکلی که شما از آن سخن گفته بودید، همچنان برای آلبانی وجود دارد. به نظرتان تیرانا چه کار دیگری در کنار قطع روابط دیپلماتیک با تهران می‌تواند انجام دهد؟
باید ظرفیت زیرساخت‌های آلبانی علیه تروریسم و حمله سایبری تقویت شود. و با روابط نزدیک با ناتو و سایر متحدان در داخل یا بیرون از این پیمان کار کند. چون تهدید فقط برای آلبانی نیست. عضو بودن در ناتو، و نامزدی عضویت در اتحادیه اروپا، به این معنی است که تهدید علیه آلبانی تهدید علیه همه و نظام‌های دمکراتیک اروپایی است.
آقای میلو، نظرتان درباره این موضوع چیست که آلبانی، ایران را تهدید برای امنیت ملی خود می‌داند، و از آن سو ایران می‌گوید از داخل مرزهای آلبانی، علیه امنیت ملی آن کشور، فعالیت می‌شود ؟ چنین اتهامی را چگونه می‌بینید؟
پناه دادن به اپوزیسیون ایرانی در آلبانی یک موضوع انسان‌دوستانه بوده است. نمونه‌هایی بسیاری از کشورهای دیگر هم هست که اعضای اپوزیسیون کشور را ترک می‌کنند، چون فعالیت در کشور خودشان بسیار سخت است. در این مورد، اپوزیسیون ایرانی باید می‌رفت چون بدون در ایران برایشان ممکن نیست. و آلبانی بر مبنای رویکردهای بشردوستانه تصمیم به پناه دادن به آن‌ها کرد. بدون اینکه در مسائل داخلی آن‌ها به عنوان اپوزیسیون دخالت کند.
من می‌دانم که این یک ریسک برای آلبانی بوده که بخشی از یک روابط بسیار سخت با ایران باشد و درگیر یک مخاصمه در جریان شود. کسی نمی‌داند که چه می‌شود. شکل عملکرد ایران در منطقه چگونه خواهد بود، یا مثلاً توافق اتمی از هم بپاشد یا اینکه میان ایران و آمریکا، اسرائیل یا عربستان سعودی چه شود. مسلماً آلبانی نهایت تلاش خود را خواهد کرد که از بدتر شدنِ این وضعیت روابط جلوگیری کند اما از سوی دیگر آلبانی متحدِ اعضای ناتو خواهد بود که با تروریسم بین‌‌المللی و دیکتاتوری مقابله می‌کنند.
شما می‌گویید که آلبانی تلاش خواهد کرد وضع از این بدتر نشود اما آلبانی روابط دیپلماتیک را با ایران قطع کرده است. به نظرتان چگونه چنین اقدامی به وضعیت کمک می‌کند؟
آلبانی مجبور به چنین کاری شده است. چون سفارت ایران در تیرانا، افراد زیادی داشت. آن‌ها بیش از شصت نفر بودند. این بسیار زیاد بود، آن هم برای کشوری که آلبانی روابط نزدیکی ندارد و در حوزه‌های مختلف همکاری نمی‌کند. سؤال اصلی این بود که این همه افراد زیاد در این سفارت چه می‌کردند.
شما به هر حال به عنوان وزیر خارجه پیشین، بهتر می‌دانید که برای کاهش این تعداد نیاز به قطع کامل روابط دیپلماتیک نبود. می‌شد گفت پنج نفر بمانند و بقیه باید بروند.
بله. شاید من به اندازه کافی اطلاعات ندارم که شاید حمله سایبری تنها دلیل قطع روابط نبوده است. شاید این حمله و برخی دلایل دیگر وجود داشته است. همانطور که شما پیشتر گفتید این یک موضوع ژئواستراتژیک است. چون کسی نیت انتقال اپوزیسین ایرانی را از تیرانا ندارد، در نتیجه این یک مشکل بین دو کشور خواهد ماند، اما از منظر ژئواسترتژیک ما بخشی از کشورهای دمکراتیک هستیم، عضوی از ناتو هستیم، و باید متحد شویم با آن‌ها که بتوانیم با چنین تهدید‌هایی از سوی ایران روبه‌رو شویم.
نه فقط آلبانی بلکه سایر کشورهای اطراف با چنین وضعیتی روبه‌رو هستند اما آلبانی به دلیل حضور اپوزیسیون ایرانی، در مرکز این تهدید قرار دارد. تصمیم گرفته شده و آلبانی از آن عقب‌گرد نخواهد کرد. باید دید در آینده نزدیک چه می‌شود. اما می‌خواهم تأکید کنم که آلبانی در این وضعیت تنها نیست، همراهی با این کشور و موضعش بسیار قوی در این روزها نشان داده شده است، و تلاش خواهد شد که این توان آلبانی برای حفاظت از خود تقویت خواهد شد.
