در پی تشدید فشارهای اقتصادی بر ایران به دلایل مختلف از جمله تحریمهای یکجانبه آمریکا، حسن روحانی، رئیس جمهور، روز دوشنبه، ۲۳ مهرماه، با عدهای از اقتصاددانان برجسته کشور به گفتوگو نشست، جلسهای که در صفحۀ یک اغلب روزنامههای روز سهشنبه خودنمایی میکند.
این نشست پس از آن برگزار شد که عدهای از همین اقتصاددانان در چند نامه با انتقاد از رویکرد و راه حلهای اقتصادی دولت توصیههایی را مطرح کردند که، به اعتقاد آنان، باید به کار بسته شود تا ایران از فشار موجود رهایی یابد.
این نشست در حالی برگزار شد که یک روز پیش از آن حسن روحانی در پاسخ به کسانی که از شیوه مدیریت اقتصادی او خرده میگیرند، گفت: «اگر شما راه حل بهتری میدانید به ما یاد بدهید. من چندین بار نامه اساتید دانشگاه را خواندهام اما نتوانستهام چندان استفادهای ببرم.»
اوایل مهرماه جاری ۵۰ اقتصاددان ایرانی در نامهای به سران سه قوه جمهوری اسلامی ضمن درخواست دوباره برای تعطیلی «بازار ثانویه ارز» درباره تبعات کنترل نشدن قیمت ارز از جمله «تورم ۶۰ درصدی» و «رفتن نیمی از جمعیت به زیر خط فقر مطلق» هشدار دادند.
در مردادماه نیز ۳۸ اقتصاددان در نامهای به رئیس جمهور ایران ضمن ارائه پیشنهادهایی برای اصلاح وضعیت اقتصادی خواستار آن شدند که پیش از انجام این اصلاحات، در ایده راهاندازی «بازار ثانویه ارز» تجدیدنظر شود.
فرشاد مؤمنی، حسین راغفر، محسن رنانی، مرتضی افقه، کمال اطهاری، محمد بحرینیان، غلامحسین حسنتاش، محسن ریاضی، ولیاله شهبازخانی، حسن طائی، محمدرضا یوسفی، و احمد یزدانپناه از جمله امضاکنندگان این نامه بودند.
نامه اول این اقتصاددانان که بیشتر مشهور به نهادگرا و چپ اسلامی هستند از سوی حسن روحانی رئیس جمهوری ایران بیپاسخ ماند.
اما نامه جدید را برخی از چهرههای اصولگرا از جمله احمد توکلی و غلامرضا مصباحی مقدم نیز امضا کرده بودند.
پایگاه اطلاعرسانی دولت روحانی روز سهشنبه در یکی دو مطلب مختصر خبر برگزاری نشست دوشنبه را منتشر کرد و از قول دو اقتصاددان این جلسه را «خوب» ارزیابی کرد.
این نکتهای است که در گزارش برخی از روزنامههای صبح سهشنبه از جمله روزنامه آرمان و شرق نیز تکرار شده است.
پایگاه دولت به نقل از کامران ندری، از جمله اقتصاددانان حاضر در جلسه، نوشت که « این جلسه برای کارشناسان مفید بود و شرایط فعلی کشور از زبان رئیس جمهوری مطرح شد و بر این اساس محدودیت ها و قیود فعلی نیز تبیین شد و این جلسات می تواند تحلیل کارشناسان را واقعیتر کند.»
در این وبسایت از قول سهراب دلانگیزان، یک اقتصاددان دیگر، نیز آمده است: «جمع اقتصاددان ها در این نشست پیامشان را به صورت آزادانه به آقای روحانی رساندند و دغدغه ها، نگرانی ها و انتقادات خود را مطرح کردند و در مجموع اطلاعات را به رئیس جمهوری رساندند. این جلسات فرصتی برای تبیین شرایط است و اینکه فضایی برای گفتوشنود شکل گرفته از اهمیت زیادی برخوردار است.»
به نوشته روزنامه ایران، حسین عبده تبریزی، جعفر خیرخواهان، غلامرضا زمانیان، حجت میرزایی، تیمور رحمانی، احمد توکلی، محسن رنانی، سید محمد صادقالحسینی، سهراب دلانگیزان، فرشاد فاطمی، سعید لیلاز، علی سعدوندی، مرتضی زمانیان، علی مدنیزاده، مرتضی عزتی، بایزید مردوخی، علی نقی مشایخی، مهدی فیضی، ابوالفضل پاسبانی، ندری، حمید زمانزاده، زهرا کریمی، ابوالقاسم مهدوی، سعید اسلامی بیدگلی، کوثر یوسفی و سربندی میهمانان روحانی بودند.
اما این از آن جلساتی بود که نه فقط حضور افراد، بلکه غیبت آنها نیز در آن حائز اهمیت بود.
روزنامه دنیای اقتصاد در این باره نوشت: «در صورت لحاظ نکردن برخی چهرههای برجسته، نمادهای فکری جریانهای اقتصادی کشور حضور کمرنگی داشتند. از جمله چهرههای غایب از طیفهای مختلف فکری اقتصاد ایران میتوان به محمد طبیبیان، موسی غنینژاد، محمدمهدی بهکیش، مسعود نیلی، حسن درگاهی، محمد ستاریفر، فرشاد مومنی، و عباس شاکری اشاره کرد. از این رو میتوان گفت جلسه رئیس جمهوری با اقتصاددانان، پررونق برگزار نشد.»
روزنامه عصر اقتصاد یکی از تیترهای اصلی صفحه اول خود را به «گلایه» غایبان بزرگ جلسه اختصاص داده و نوشته است: «دعوتی بیبرنامه از سوی دولتی بیبرنامه.»
در این میان عدم حضور مسعود نیلی، مشاور ارشد اقتصادی دولت، در جلسه بیش از همه چشمگیر بوده است.
روزنامه خراسان در این باره نوشت: «ظاهرا مسعود نیلی مشاور ارشد اقتصادی رئیس جمهور که چندی است از دولت فاصله گرفته، [در جلسه] حضور نداشته است.»
وبسایت رجانیوز، نزدیک به اصولگرایان تندرو، در همین زمینه نوشت: «به نظر میرسد عدم حضور مسعود نیلی در جلسه روحانی با اقتصاددانان میتواند یک پیام داشته باشد و آن این که او میخواهد به فضای رسانهای کشور که او را مقصر اصلی آشفتگیها و نابسامانیهای اقتصادی ایران میدانند، پالس بدهد من در دولت نیستم.»
رجانیوز در ادامه میگوید که حسن روحانی پذیرای تمام طیفهای اقتصادی نبوده است.
این وبسایت مینویسد: «آن چه از جلسه روز گذشته برمیآید این که طیف لیبرال و مدافع بازار آزاد در نشست با رئیس جمهور حضور فعال داشتند و اغلب دعوتشدگان به جای این که متخصص اقتصاد باشند همچون سعید لیلاز، حسن عبده تبریزی و محسن رنانی چهرههایی سیاسی و غیرآکادمیک در حوزه اقتصاد محسوب شده و دارای آثار و تالیف برجستهای در حوزه اقتصاد نیستند.»
اما نگاه روزنامه جوان، نزدیک به سپاه پاسداران، از رجانیوز نیز منفیتر است؛ از نظر این روزنامه نتیجه نشست رئیس جمهور با اقتصاددانان را در دو کلمه میتوان خلاصه کرد: «تقریبا هیچ!»
در مقابل احمد توکلی، اصولگرا، به روزنامه آرمان گفته است که «در کل جلسه خوبی بود» و در ادامه توضیح داده است: «آخر کار آقای روحانی صحبت کرد و توضیح داد که چه محدودیت و معذوریتهایی دارند که فکر میکنم دانستن آن برای مردم مفید است؛ چون اگر ایشان کار الف را انجام نمیدهد چون زمینه آن مساعد نیست و اگر ب را انجام میدهد به این دلیل است که زمینه آن مساعد است. »
سعید لیلاز نیز در گفتوگو با خبرگزاری کار ایران، ایلنا، به شکلی دیگر نظر مثبت احمد توکلی را تکرار کرده است: «بسیاری از نکات مطرح شده از سوی رئیسجمهور قانعکننده بود.»
فارغ از تحریمهای یکجانبه آمریکا که یک موج دیگر آن در نیمه آبانماه به ایران خواهد رسید و به اقرار مقامات جمهوری اسلامی کار را سختتر خواهد کرد، بهای دلار آمریکا نیز در دو سه ماه گذشته فراز و فرودی را تجربه کرده که تاکنون بیسابقه بوده است، اتفاقی که اقتصاددانان از آن با عنوان «شوک ارزی» یاد میکنند.
در نگاهی واقعبینانه، نتیجه نشستهای اقتصادی «خوب» یا «بیفایده» اینچنینی نه فردا و پسفردا، بلکه چند ماه دیگر خود را نشان خواهد داد.