علیرضا اعرافی روز دوشنبه ۲۴ تیرماه با حکم رهبر جمهوری اسلامی به عنوان عضو جدید شورای نگهبان بر صندلی محمد مومن نشست که اخیرا فوت شده است.
آقای اعرافی، ۶۰ساله از جمله روحانیونی است که در دهه اخیر رشد قابل توجهی در ساختار سیاسی جمهوری اسلامی داشته است.
محمد ابراهیم اعرافی، پدر علیرضا اعرافی تا سال ۱۳۷۱ امام جمعه میبد یزد بود. او مثل دو شخصیت مهم دیگر مذهبی استان یزد یعنی صدوقی و خاتمی بیشتر به جناح خمینی نزدیک بود ولی وقتی اعرافی فوت کرد، پسرش با حکم خامنه‌ای شد امام جمعه میبد و نیروی جدید رهبر در یزد. خانواده مدرسی که یک نفرشان عضو شورای نگهبان است، نیز از دیگر خانواده‌های وابسته به خامنه‌ای در یزد هستند.
علیرضا اعرافی که مثل خامنه‌ای اهل شعر و جلسات با شاعران بود، حلقه‌ای از شاعران میبدی را گرد هم آورده بود و این سو و آن سو کنگره شعر برگزار می‌کرد. اعضای این حلقه گاه مهمان خامنه‌ای می‌شدند برای شعرخوانی، گاه هم در وصف خود اعرافی شعر می‌سرودند.
اعرافی در همین دوران به مدرسه «امام خمینی» مصباح یزدی هم رفت‌وآمد داشت. آنجا پیش مصباح فلسفه خواند و بعدها در مدرسه مصباح، فلسفه درس داد.
مسئولیت مهم‌تر اعرافی اما در «مرکز جهانی علوم اسلامی» بود که ابتدا یک نهاد فرعی زیر نظر وزارت علوم بود ولی از سال ۱۳۷۷ مستقل شد و در اساسنامه نوشتند که موسس آن علی خامنه‌ای است و طبق نظر رهبر جمهوری اسلامی «عهده‌دار مدیریت حوزه طلاب غیر ایرانی» شد.
این مرکز سال ۱۳۸۷ با دستور خامنه‌ای با «سازمان مدارس و حوزه‌های علمیه خارج از کشور» ادغام شد و « جامعه المصطفی العالمیه» بنا گذاشته شد.
اعرافی در آن دوران موسسه شخصی خودش را با عنوان «موسسه اشراق و عرفان» بنا نهاده بود. این موسسه ظاهرا پژوهشکده‌ای در حوزه فلسفه و فقه بود ولی در اصل قرار بود موسسه نشر و تنظیم آثار اعرافی باشد. همزمان با این تلاش‌های شخصی، از جانب رهبر جمهوری اسلامی به او ماموریت داده شد که رئيس «جامعه المصطفی العالمیه» شود.
او سال ۱۳۸۸ کارش را در این مرکز شروع کرد. خامنه‌ای سال ۱۳۹۰ اعرافی را به عنوان عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز منصوب کرد تا دامنه نفوذ او بیشتر و ترقی‌اش دوچندان شود، چون رهبر جمهوری اسلامی از او «رضایت کامل» دارد. این رضایت کامل را سال ۹۵ هم خامنه‌ای نشان داد وقتی پس از انتخاب اعرافی به عنوان مدیر حوزه‌های علمیه کشور، در توصیف انتخاب او گفت: «وقع الحق فی محله».
جامعة المصطفی العالمیه که اعرافی آن را از سال ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۷ رئيسش بود، از ۱۳۰ کشور طلبه پذیرفته که البته بسیاری از آنها به صورت مجازی تحصیل می‌کنند و ۸۰ مرکز مذهبی در کشورهای مختلف تحت حمایت این مرکز قرار دارند.
ماموریت اصلی طلاب تحت حمایت و تربیت این مرکز، گسترش شیعه در کشورهای مختلف بود، نقشی شبیه مبلغان مسیحی. روایت اعرافی درباره این بخش از فعالیت‌های مرکز هم جامعه المصطفی را مانند اتاق جنگ یک نبرد مذهبی به تصویر می‌کشد: ««مسیحیت رقیب ماست که بیش از یک هزار مرکز دانشگاهی در دنیا داشته و در ایران نیز کلیساهای خانگی در تهران و کرج کم نیست و در کشورهای گوناگون از جمله اندونزی، افغانستان و... فعالیت دارند».
برخی از فارغ‌التحصیلان افغانستانی و پاکستانی این مرکز هم عضو دو لشکر «فاطمیون و زینبیون» شدند در جنگ سوریه. اعرافی یک بار مدعی شده است که تحت تاثیر فعالیت‌های طلاب فارغ‌التحصیل این مرکز، در طول ۸ سال، ۵۰ میلیون نفر در سراسر جهان شیعه شده‌اند که البته به نظر آمارسازی می‌آید برای اینکه «آقا خوشش بیاید».
همین آمارسازی درباره طلاب تحت نظر این مرکز هم به چشم می‌خورد.
مهرماه ۱۳۹۶ اعرافی گفته بود که ۱۰۰هزار طلبه غیرایرانی از ۱۳۰ کشور تحت نظر این مرکز هستند؛ مهرماه ۹۷، معاون آموزشی این مرکز گفته که تعداد طلبه‌های ما، ۵۰ هزار نفر از ۱۱۰ملیت هستند؛ آذر ۱۳۹۷، معاون پژوهشی این مرکز گفته که ۱۰۰هزار طلبه از ۱۳۶ کشور تحت نظر جامعه المصطفی هستند. در وب‌سایت این مرکز آمده است که «اين نهاد علمی بین‌المللی بيش از ۵۰۰۰ دانش پژوه مرد و زن را از ۱۲۲مليت، تحت تعليم و تربيت خود داشته که تاكنون، بيش از ۲۵۰۰۰ نفر از آنان دانش آموخته شده‌اند».
جمع زیادی از این طلاب به صورت مجازی تحصیل می‌کنند. مدیرکل قرآن جامعه المصطفی آبان ۹۶ در آماری که با توجه به ورودی‌های سالانه این مرکز دقیق‌تر به نظر می‌رسد گفته است که «۱۲هزار طلبه از مليت‌های مختلف در شعبه‌های جامعه المصطفی در سطح كشور در حال تحصيل هستند».
این تعداد طلبه خارجی هم قابل توجه است ولی به طور معمول در میان مدیران جامعه المصطفی گرایش زیادی به بزرگ‌نمایی آماری برای موفق نشان دادن مهم‌ترین نهاد تبلیغی شیعیان وجود دارد. جامعه المصطفی امسال ۲۰۲ میلیارد تومان بودجه از دولت گرفته که شصت میلیارد تومان از پارسال کمتر است.
گام دوم ترقی اعرافی سال ۱۳۹۵ رقم خورد. او ابتدا جزو هفت عضو شورای عالی حوزه علمیه قم شد که باید مورد تایید مراجع تقلید به‌ویژه رهبر جمهوری اسلامی باشند. این هفت نفر در خرداد ۱۳۹۵، علیرضا اعرافی را که امام جمعه موقت قم شده بود، به عنوان «مدیر حوزه‌های علمیه سراسر کشور» انتخاب کردند که سرپرستی ۱۵۰هزار طلبه در سراسر کشور را بر عهده دارد.
اعرافی به مدت دو سال هم جامعه المصطفی را اداره می‌کرد و هم حوزه‌های علمیه سراسر کشور را. شورای عالی حوزه علمیه قم هم امسال ۳۰۶ میلیارد تومان بودجه از دولت گرفته است. علاوه بر این، در بودجه امسال، ۱۰۴۲ میلیارد تومان به «مرکز خدمات حوزه‌های علمیه»، ۱۷۰ میلیارد تومان به شورای سیاستگذاری حوزه علمیه زنان و ۱۵۰میلیارد تومان به «دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم» اختصاص داده شده است.
مجموع این بودجه‌ها که بیش از ۱۷۰۰میلیارد تومان بود، بخشی از خرج سالانه حوزه‌های علمیه است که البته همه آن تحت کنترل اعرافی نیست و مدیران مختلف منصوب خامنه‌ای آن را کنترل و توزیع می‌کنند ولی در مجموع مدیریت حوزه‌های علمیه، سفره گسترده‌ای بود و مشخص نیست که با عضویت او در شورای نگهبان، دستش از این خوان بزرگ کوتاه می‌شود یا با حفظ سمت در شورای نگهبان به کارش ادامه می‌دهد.
گام سوم ترقی آقای اعرافی حالا با عضویت در شورای نگهبان برداشته شده است. او با انتصاب به عنوان فقیه شورای نگهبان، به طور خودکار عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام هم شده است. اعرافی که عضو جامعه مدرسین حوزه علیمه قم، یکی از مهم‌ترین نهادهای سیاسی-مذهبی اصولگرایان است، سال ۹۴ در انتخابات مجلس خبرگان رهبری هم شرکت کرد ولی رای نیاورد، با این حال انتخابات میان‌دوره‌ای مجلس خبرگان در راه است و او می‌تواند جای محمد مومن کاندیدا شود و در آن مجلس هم حضور پیدا کند تا شانس حضور در یک حلقه دیگر را دوباره آزمایش کند.
نسل اول روحانیون شیعه که سه چهار دهه است مناصب بالادستی نظام را تصرف کرده‌اند، به اندازه کافی کهنسال شده‌اند و مرگ آنها را از صندلی قدرت جدا میکند. راه ترقی برای روحانی محبوب رهبر فعلا باز است.
