محمد جواد ظریف روز دوشنبه گفت ایران از مرز مجاز اورانیوم غنی شده طبق توافق هسته ای سال ۱۳۹۴ عبور کرده است. عبور از این حد مجاز می تواند به از سرگیری تمامی تحریم های هسته ای علیه ايران منجر شود.
آژانس بین المللی انرژی اتمی گفت بازرسان این نهاد موضوع تولید بیش از حد اورانیوم در ایران را بررسی خواهند کرد.
رویترز می گوید: اگر هر یک از سه کشور اروپایی امضا کننده توافق هسته ای (بریتانیا، آلمان و فرانسه) به این نتیجه برسند که ایران این توافق را نقض کرده می توانند روند بررسی اختلاف را به جریان بیاندازند که ظرف مدتی کمتر از ۶۵ روز این مسئله به شورای امنیت ارجاع داده خواهد شد و این نهاد ممکن است از سرگیری سریع تحریم ها علیه ایران را تصویب کند.
سایر امضا کنندگان این توافق یعنی چین و روسیه متحد ایران هستند و بعید است چنین اقدامی انجام دهند.
یک دیپلمات اروپایی که حاضر نشد نامش در گزارش قید شود، به رویترز گفت:«هر چه ایرانی ها اقدامات بیشتری در جهت نقض این توافق انجام دهند تمایل و آمادگی ما برای کمک به آنها کاهش خواهد یافت. اين یک چرخه باطل است. اگر آنها در این جهت گام بردارند تنها خواهند ماند، با از سرگیری تحریم ها روبرو شده و از سوی همه طرد خواهند شد.»
به دنبال توافق هسته ای ایران و قدرت های جهانی بخش اعظم تحریم های سازمان ملل متحد علیه آن کشور هنگام اجرایی شدن برجام در ژانویه ۲۰۱۶ لغو شد.
دولت دونالد ترامپ در اردیبهشت سال گذشته به شکل یکجانبه از این توافق خارج شد. آمریکا مدعی است که این توافق برای مهار برنامه های هسته ای ایران ناکافی است و برنامه های موشکی و حمایت ایران از گروههای مسلح وابسته در سطح منطقه را شامل نمی شود.
دولت آمریکا پس از خروج از برجام تحریم ها علیه ایران را از سرگرفت که هدف اصلی آن قطع صادرات نفت است. علاوه بر این، فشارهای اقتصادی و مالی بر ایران را تشدید کرده و می گوید هدف این اقدامات وادار کردن آن کشور به مذاکره در مورد یک توافق همه جانبه تر است.
نمایندگان ایران و کشورهای اروپایی روز جمعه در مذاکرات دوره ای مربوط به اجرای برجام شرکت کردند. مقامات ایرانی همان روز اعلام کردند که اقدامات اروپا برای کمک به حفظ تجارت با ایران برای قانع کردن آن کشور به عقب نشینی از تصمیم افزایش تولید اورانیوم ناکافی است.
طبق روند حل اختلافات در برجام ایران می تواند ادعا کند که خروج آمریکا از این توافق و از سرگیری تحریم ها علیه ایران «مصداق عدم تعهد بسیار مهم به توافق است و براساس آن از اجرای تعهدات خود بکاهد.»
ایران در عین حال می تواند ادعا کند که کاهش تعهدات آن کشور نقض توافق نیست چون در بخش دیگری از برجام پیش بینی شده که «از نظر ایران بازگشت و یا از سرگیری تحریم های هسته ای و یا وضع تحریم های هسته ای جدید می تواند مبنای متوقف کردن بخشی و یا تمامی تعهدات آن کشور باشد.»
روند بررسی اختلاف بین اعضای برجام به این شکل پیش می رود و قاعدتا کمتر از ۶۵ روز طول خواهد کشید مگر آنکه مدت آن با توافق همه طرف ها تمدید شود.
گام اول: اگر هر یک از امضا کنندگان توافق هسته ای معتقد باشد که یکی از طرف ها به تعهدات خود پایبند نبوده می تواند موضوع را برای بررسی به کمیسیون مشترک ارجاع دهد که اعضای آن ایران، اتحادیه اروپا، روسیه، چین، فرانسه، بریتانیا و آلمان هستند. (آمریکا نیز قبل از خروج از برجام عضو این کمیسیون بود.)
این کمیسیون ۱۵ روز برای بررسی و حل اختلاف فرصت دارد مگر با توافق همه اعضا این مدت تمدید شود.
گام دوم: اگر هر یک از طرفین پس از برداشتن گام اول بر این نظر باشد که اختلاف حل نشده می تواند آنرا به وزرای خارجه کشورهای عضو کمیسیون ارجاع دهد. وزرای خارجه نیز ۱۵ روز برای حل اختلاف فرصت خواهند داشت مگر آنکه با توافق همه این مدت تمدید شود.
در موازات با بررسی اختلاف توسط وزرای خارجه و یا به جای آن، طرف شاکی و یا طرف متهم به عدم اجرای تعهداتش می تواند از یک هیئت مشورتی سه نفره بخواهد مسئله را بررسی کنند. هر یک از طرفین دعوا یک عضو این هیئت را انتخاب می کنند و عضو سوم مستقل خواهد بود. این هیئت باید ظرف ۱۵ روز نظر خود را اعلام کند که لازم الاجرا نیست.
گام سوم: اگر اختلاف طی این روند اولیه ۳۰ روزه حل نشود کمسیون مشترک برجام پنج روز فرصت خواهد داشت تا برای حل اختلاف نظر هر نهاد یا ارگان مشورتی را جویا شود.
گام چهارم: اگر پس از طی این مراحل طرف شاکی قانع نشود و معتقد باشد که موضوع «مصداق یک عدم تعهد مهم است» می تواند «با این موضوع حل نشده را به عنوان مبنایی برای متوقف کردن نسبی و یا تمامی تعهداتش در قبال برجام تلقی کند.»
آنها در عین حال می توانند به شورای امنیت سازمان ملل متحد اطلاع دهند که این اختلاف از جمله «موارد مهم عدم تعهد است». طرف های شاکی در گزارش خود باید تمامی اقداماتی را که با حسن نیت برای حل این مسئله در چارچوب برجام صورت گرفته است برای شورای امنیت تشریح کنند.
گام پنجم: پس از ارجاع این موضوع از سوی شاکیان به شورای امنیت سازمان ملل متحد، این نهاد باید ظرف ۳۰ روز در مورد ادامه معافیت ایران از تحریم های هسته ای رای گیری کند. تصویب قطعنامه شورای امنیت مستلزم رای مثبت ۹ عضو این نهاد و وتو نشدن آن از سوی اعضای دایم (آمریکا، روسیه، چین، بریتانیا و فرانسه) است.
گام ششم: اگر قطعنامه ادامه معافیت ایران ظرف ۳۰ روز تصویب نشود تمامی تحریم های هسته ای قبلی سازمان ملل متحد علیه ایران به سرعت از سرگرفته خواهد شد مگر آنکه شورای امنیت تصمیم دیگری اتخاذ کند.
در صورت از سرگیری مجدد تحریم ها علیه ایران آنها معطوف به گذشته نخواهد بود و قراردادهایی که ایران قبل از آن تاریخ امضا کرده است مشمول آن نخواهد شد.
