در روزهایی که برجام وضعیت برزخ گونه‌ای دارد وکمپانی‌های غربی و شرقی از بیم تحت تحریم قرار گرفتن، از ادامه همکاری‌های تازه شکل گرفته خود با صنایع مختلف ایران انصراف می‌دهند، اتحادیه اروپا همچنان در تلاش برای نگه داشتن ایران در این توافق، و تثبیت وعده‌های اقتصادی خود در این زمینه است. رهبران اروپایی توافق سیاسی خود برای اجرای اقدامات متعدد برای حفظ روابط اقتصادی با ایران را اعلام کرده‌اند و حال مقدمات عملی آن پی گرفته می‌شود.
در همین راستا، وزیر خارجه فرانسه ژان ایو لودریان روز پنجشنبه از دستیابی به پیشرفت در زمینه قانون بازدارنده اتحادیه اروپا درباره تحریم‌های ایران خبر داده است. این قانون مربوط به دهه نود میلادی است و باید تغییراتی در آن برای استفاده در زمینه تحریم‌های ایران ایجاد شود. اما خود آقای لودریان گفته که پیشرفت به دست آمده هنوز کافی نیست.
صاحبنظران اقتصادی معتقدند پیچیدگی‌های اعمال تصمیم‌هایی که اتحادیه اروپا برنامه آن را اعلام کرده زمان زیادی نیاز دارد تا آماده اجرا شود. اما تهران گفته است برای اروپا ضرب‌الاجلی کوتاه مدت، تا دهم تیر ماه در نظر گرفته است.
مهرداد عمادی مشاور اقتصادی در بریتانیا می‌گوید آماده سازی مقدمات اروپایی شاید تا ماه شهریور یا مهر زمان ببرد، و ایران احتمالا گزینه‌ای جز صبر تا آن زمان ندارد.
آقای عمادی در این زمینه می‌افزاید: «متاسفانه ما این را بارها در ایران دیده‌ایم که یک تاریخ یا چارچوبی در ایران روی میز گذاشته می‌شود که بار سیاسی خود را پیدا می‌کند در صورتی که این مسائل فنی است و شامل بازنویسی مقررات می‌شود. چین و روسیه که نیست تا با یک دستورالعمل حزبی مسائل پیش برود. اما ایران اصرار می کند که همین است که هست».
آقای عمادی تاکید دارد که ایران باید به طرف اروپایی در این زمینه فرصت بیشتری دهد و می‌گوید :«این نگاه که شما باید با همین شرایط با ما همکاری کنید، ایران را بارها و بارها عقب برده است. من تصور می‌کنم این تاریخی که ایران مطرح کرده اگر چه ما جدی می‌دانیم اما به نظرم به سود منافع کشور نیست. ممکن است اینجا تفاوتی میان سیستم سیاسی و آنچه کشور می‌دانیم وجود داشته باشد، اما به سود کشور نخواهد بود که ما به این گفتگوها پشت بکنیم و بگوییم که چون شما تا روز تعیین شده در ماه تیر درخواست ما را انجام ندادید، ما از این توافق دور می‌شویم».
اما در راستای حفظ برجام لایه دیگری، جدای از وجه اقتصادی آن وجود دارد که حال برخی دیپلمات‌های اروپایی درباره نحوه ادامه اجرای آن ابراز نگرانی کرده‌اند. یک دیپلمات اروپایی در این‌باره به خبرگزاری رویترز گفته است که همه متمرکز بر حفظ بخش اقتصادی توافق هسته‌ای هستند اما اگر «آن کشورهایی که در توافق مانده‌اند، در زمینه اجرای بخش هسته‌ای آن شکست بخورند، آن هم زمانی که ایران به تعهدات خود در آن زمینه پابیند است، وضعیت عجیبی ایجاد می‌کند».
برجام یا همان برنامه جامع اقدام مشترک، شامل بندهای متعددی در زمینه نحوه محدود کردن برنامه هسته‌ای ایران می‌شود. از جمله محدودیت‌های در نظر گرفته شده در این توافق، موضوع تاسیسات آب سنگین اراک است که طرفین بر بازطراحی آن توافق کردند. پروژه‌ای که آمریکا مسئولیت تایید آن را بر عهده داشت و چین قرار بود مجری اصلی این طرح باشد. حال که ایالات‌متحده برجام را ناقص توصیف کرده و از آن خارج شده، سوال‌های متعددی پیرامون ادامه این شروط برجام مطرح شده است.
آنطور که خبرگزاری رویترز گزارش داده، در جلسه هفته گذشته کمیسیون اجرای برجام که بدون حضور آمریکا در وین برگزار شد، بخش تعهدات هسته‌ای به تفصیل مورد بحث و گفتگوی نمایندگان ایران و کشورهای بریتانیا، چین، فرانسه، آلمان و روسیه بوده است. یک دیپلمات اروپایی در این زمینه با نامعقول خواندن وضعیت موجود گفته، خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم‌ها ممکن است کار در زمینه تاسیساتی مانند اراک و فردو را متوقف کند که این به گفته او «به معنی توقف برچیدن تاسیسات هسته‌ای ایران خواهد بود».
مارک هیبز، تحلیلگر بنیاد کارنگی در برلین اما لایه دیگری به این پیچیدگی اضافه می‌کند: «کمپانی‌هایی مثل سی‌ان‌ان‌سی یا سی‌جی‌ان در چین، کمپانی‌های بسیار بزرگ دولتی و در عین حال پیشرو در صنعت هسته‌ای چین هستند که می‌خواهند در سراسر دنیا کار کنند. این شرکت‌ها ممکن است در نهایت مجبور به انتخاب در زمینه همکاری با ایران یا کمپانی‌های آمریکایی شوند. این موضوع کوچکی نخواهد بود چون دولت‌های این کشورها به دلایلی حاکمیتی و استراتژیک می‌خواهند که این همکاری بین مثلا سی‌ان‌ان‌سی یا روس اتم و ایران انجام شود.»
مارک هیبز در آلمان می‌گوید به دلیل این پیچیدگی شاید کمپانی‌های آمریکایی این حوزه با دولت مذاکره و لابی کنند تا همتایانشان در چین یا روسیه تحریم نشوند چرا که آنها از داشتن ارتباط خود با این شرکت‌ها محروم می شوند.
«برای برخی شاید این قابل درک نباشد چون آمریکا از توافق خارج شده است، اما از لحاظ عملی، آمریکا می‌تواند بگوید که اهمیت برخی از پروژه‌های مرتبط با برجام را متوجه می‌شود که در راستای اهداف عدم اشاعه است. مثلا موضوع تاسیسات اراک می‌تواند یکی از این مسایل باشد. و آمریکا می‌تواند بگوید که شرکت چینی یا هر کمپانی دیگری که در این پروژه شرکت کنند، تحریم نمی‌شوند، اما اگر همکاری دیگری با سازمان انرژی اتمی ایران داشته باشند که مورد تایید دولت آمریکا نباشد، تحریم می‌شوند. و در همین راستا شرکت‌های صنعت هسته‌ای در خود آمریکا هم سعی خواهند کرد در هفته‌ها و ماه‌های پیش رو تجارت خود با شرکت‌های روسی و چینی را محافظت کنند.»
آقای هیبز در این زمینه از جمله به همکاری شرکتی متعلق به بیل گیتس اشاره می‌کند که توافقی با شرکت چینی «سی‌ان‌ان‌سی» دارد تا رآکتور با طراحی آمریکایی در چین بسازد و هرگونه همکاری این شرکت چینی با ایران و تحت تحریم قرارگرفتن آن ممکن است تبادلات طرف آمریکایی با آن را تحت الشعاع قرار دهد.
دولت آمریکا می‌گوید همه این موضوعات در دست بررسی است. تام فورد از مقام‌های وزارت خارجه آمریکا در پاسخی که به صورت نوشتاری در این زمینه به خبرگزاری رویترز داده گفته است: «رویکرد ما در قبال ایران به این سمت می‌رود که منافعی در راستای عدم اشاعه پایدار به دست آوریم و همه فعالیت‌های خبیثانه ایران را در حوزه های مختلف مهار کنیم».
