یک روز پس از رجوع اروپایی‌ها به مکانیسم حل اختلاف در برجام، حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران، روز چهارشنبه در پاسخ به نخست‌وزیر بریتانیا، دونالد ترامپ را به «عهدشکنی» مدام، متهم و تأکید کرد که کناره‌گیری ایران از توافق اتمی «قابل بازگشت» است.
آقای روحانی همچنین گرچه گفت که ناامنی منطقه به نفع کسی نیست، اما همزمان هشدار داد که ممکن است خاورمیانه برای سربازان اروپایی نیز همچون نظامیان آمریکایی «ناامن» شود.
به گزارش خبرگزاری‌های ایران، آقای روحانی در جلسه هیئت دولت در روز چهارشنبه، ۲۵ دی، و پس از بیانیه سه کشور اروپایی شریک در برجام درباره فعال کردن ناگزیر مکانیسم حل اختلاف علیه تهران، به دلیل عدول گام به گام جمهوری اسلامی از تعهدات خود این اظهارات را بیان می‌کرد.
مکانیسم حل اختلاف که اخیراً و پس از پنجمین مرحله عدول ایران از تعهدات برجامی‌اش، توسط سه کشور اروپایی دخیل در توافق هسته‌ای فعال شد، می‌تواند در نهایت به بازگشت دوباره تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران منجر شود.
در این زمینه اتحادیه اروپا تأکید کرده که در شرایط کنونی نجات برجام از هر چیز مهم‌تر است و از «هر گونه تلاش برای بازگشت ایران به آن» حمایت خواهد کرد.
اما رئیس‌‌جمهور ایران روز چهارشنبه تأکید کرد که اروپا و آمریکا «باید به تعهدات خود بازگردند» و افزود به دو نفر از رهبران اروپایی گفته است «آن چه ما انجام دادیم، اولا قابل بازگشت است، دوما هرکاری انجام می‌دهیم با نظارت آژانس است.»
وی بدون اشاره به نام این دو رهبر می‌گوید در گفت‌و‌گو با آنها اضافه کرده که «این حرف‌ها که ایران دنبال سلاح هسته‌ای است بی‌اساس و بیهوده است و آن را کنار بگذارید».
او در عین حال به رهبران اروپا و آمریکا هشدار داد: «اگر قدم اشتباهی بردارید ضرر خواهید کرد، راه درست این است که به برجام برگردید.»
روحانی در عین حال از بوریس جانسون، نخست وزیر بریتانیا، انتقاد کرد و افزود: «آن نخست وزیر در لندن نمی‌دانم چگونه فکر می‌کند، می‌گوید برجام را بگذاریم کنار و طرح ترامپی را اجرا کنیم، ترامپ جز نقض عهد و قراردادهای بین‌المللی کاری نمی‌کند.»
وی به صراحت اروپا را به «ناتوانی و ترس» مقابل آمریکا متهم کرده و گفت: «شما در آب و هوا، ناتو، شورای حقوق بشر و یونسکو که آمریکا خارج شد چه کاری توانستید انجام دهید؟ بگویید در یک مورد از اینها چه کاری کرده‌اید؟ شما در هیچ موردی نتوانستید به دلیل ضعف و ترس‌تان در برابر آمریکا کاری انجام دهید.»
رئیس جمهوری ایران آمریکا و اروپا را به بازگشت به برجام دعوت کرد و اضافه کرد: «امروز سرباز آمریکایی در ناامنی قرار دارد و فردا ممکن است سرباز اروپایی ناامن باشد. این امنیت را درست کنید.»
روحانی درخواست جمهوری اسلامی را خروج نیروهای غرب از منطقه خاورمیانه خواند و افزود: «ما می‌خواهیم شما از منطقه بروید، البته نه با جنگ، بلکه عاقلانه بروید و این به نفع‌تان است. راهی را طی کنید که به نفع جهان و منطقه باشد.»
هدف قرار گرفتن هواپیما «غیرمنتظره بود»
حسن روحانی در بخش دیگری از اظهاراتش، سرنگونی هواپیمای مسافربری اوکراین به دلیل شلیک موشک از سوی پدافند هواپیمایی جمهوری اسلامی را «غیرمنتظره» خواند.
وی گفت: «فکر نمی‌کردیم چنین اشتباهی صورت بگیرد. البته کسانی که این اشتباه را کردند کسانی بودند که همیشه امنیت کشور را تامین کردند.»
بالاترین مقام اجرایی ایران افزود: «نیروهای مسلح قدم اول را خوب برداشتند، قدم‌های بعدی را هم باید بردارند و باید منجر به نظارت و هماهنگی بیشتر شود.»
روحانی در عین حال نسبت به آن چه «تضعیف» نیروهای مسلح نامید، هشدار داد و گفت: «البته قدم بعدی تضعیف نیروهای مسلح نیست. جبران این حادثه این نیست که به عکس عمل کنیم و نیروهای مسلح تضعیف شوند، نیروهای مسلح را نیاز داریم و خواهیم داشت.»
وی راه حل مسئله را «اطمینان دادن» نیروهای مسلح ایران به مردم و جهان مبنی بر تکرار نشدن این حادثه و بازبینی مقررات و نحوه چینش سامانه‌های پدافندی عنوان کرد.
به گفته آقای روحانی، «پیگیری درست، دقیق و اقناع‌کننده قضایی» در اقناع افکار عمومی مردم ایران و جهان در این زمینه مهم است.
اظهارات وی می‌تواند به نوعی عقب‌نشینی از سخنان روز گذشته‌اش باشد که در برابر اصرار علی حاجی‌زاده، فرمانده هوافضای سپاه، مبنی بر «خطای انسانی» در ماجرای سرنگونی هواپیمای اوکراینی، گفت که «در این داستان نمی‌تواند فقط یک فرد مقصر باشد.»
روحانی که روز سه‌شنبه، ۲۴ دی، در یک مراسم سخن می‌گفت، توضیح داد: «من به دلیل کم و بیش آشنایی که با مسئله پدافند هوایی دارم، این را می‌گویم که در این داستان نمی‌تواند فقط یک فرد مقصر باشد. نه این که یک نفر که دکمه را فشار داده مقصر بوده است. دیگرانی هم هستند.»
این اظهارات در فضای مجازی به نوعی «تسویه حساب» حسن روحانی با سپاه پاسداران تلقی شد.
سرزمین ایران «برای همه است»
حسن روحانی در بخش دیگری از سخنان خود در جلسه هیئت دولت، خواستار احترام به «سلیقه‌ها، اندیشه‌ها و راه‌های مردم» ایران شد.
به گفته وی، قاسم سلیمانی، فرمانده سابق سپاه قدس که از سوی ارتش آمریکا در عراق کشته شد، «مرزبان ایران بود، اما هیچ وقت نمی‌خواست بین ایرانیان مرزی را به وجود آورد.»
رئیس‌جمهوری ایران با اشاره به حاکمیت «سلیقه‌های مختلف» در ایران اضافه کرد که «ایران دارای یک رنگ و یک نام و یک سلیقه نیست، ما باید به سلیقه‌های مردم و اندیشه‌ها و راه‌های مردم احترام بگذاریم و همه ایرانی هستند و ایران برای همه است.»
روحانی در سخنان خود بارها با واژه‌های مختلف تکرار کرد که «این سرزمین به جناح و افکار خاصی مرتبط نیست و به همه ارتباط دارد» و «همه ما منافع مشترک داریم».
سخنان وی پس از آن بیان می‌شود که زینب ابوطالبی، از مجری‌های شبکه افق، در برنامه‌ای که همزمان با مراسم تشییع قاسم سلیمانی، فرمانده سابق سپاه قدس پخش شد، گفت ایرانی‌ها به «یک زندگی حماسی و جهادی» احتیاج دارند و اگر کسی به این سبک اعتقاد ندارد «جمع کند از ایران برود».
این اظهارات با واکنش‌های تندی در فضای مجازی مواجه شد و خشم بسیاری را برانگیخت.
