مناطق مختلفی از تهران و شماری از دیگر شهرهای ایران از جمله اصفهان، سنندج، بندرعباس، جوانرود، قزوین و بابل شامگاه یکشنبه ۱۸ دی صحنه تجمعات اعتراضی در همراهی با فراخوانها برای سومین سالگرد سرنگونی هواپیمای اوکراینی با موشکهای پدافند سپاه پاسداران بود.
هواپیمای اوکراینی با شماره پرواز پیاس ۷۵۲، هشتم ژانویه ۲۰۲۰ (۱۸ دیماه ۱۳۹۸) دقایقی پس از ترک فرودگاه بینالمللی تهران با شلیک دستکم دو موشک پدافند هوایی سپاه پاسداران سرنگون شد و تمامی ۱۷۶ سرنشین آن جان باختند.
جمهوری اسلامی برای چند روز ادعا میکرد که سقوط هواپیما به دلیل «مشکلات فنی» رخ داده، اما در پی ارائه شواهدی توسط کشورهای خارجی، در نهایت به سرنگونی هواپیما با موشکهای سپاه اذعان کرد. اگرچه مقامهای ایرانی همواره بر «غیرعمدی» بودن این سرنگونی اصرار کردهاند و حکومت به رغم گذشت سه سال تا کنون از شفافسازی و همکاری با کشورهایی که شهروندانشان در این پرواز کشته شدند، سر باز زده است.
همزمانی این مراسم با دور تازه اعدامها در ایران که مرگ دو جوان معترض دیگر – محمدمهدی کرمی و محمد حسینی – را رقم زد، باعث شد تا شامگاه یکشنبه شعارهایی چون «مرگ بر خامنهای قاتل» و «مرگ بر جمهوری اعدامی» در نقاطی از پایتخت طنینانداز شود.
معترضان در محلات مختلف تهران از شرق تا مرکز و غرب پایتخت شامل هفتحوض، بلوار فردوس، خیابان انقلاب، صادقیه، ستارخان و شریعتی به خیابانها آمدند و شعارهایی نظیر «ننگ ما ننگ ما/ رهبر الدنگ ما»، «مرگ بر حکومت بچهکش» و «امسال سال خونه/ سیدعلی سرنگونه» سر دادند.
اما این تجمعات اعتراضی شبانه تنها محدود به پایتخت نبود و معترضان در اصفهان نیز با شعارهایی چون «فقر فساد گرونی میریم تا سرنگونی» و «مرگ بر دیکتاتور» به خیابان آمدند.
در خیابان حکیم نظامی اصفهان همچنین معترضان شعار دادند: «هر یه نفر کشته شه/ هزار نفر پشتشه».
تصاویر و ویدئوهای رسیده از سنندج نیز از تجمع معترضان و روشن کردن آتش در شامگاه یکشنبه حکایت دارند. به علاوه در برخی ویدئوهای دریافتی از این شهر، صدای ممتد تیراندازی به گوش میرسد.
معترضان در بندرعباس هم دست به تجمع شبانه زدند و با برافروختن آتش و بوقهای ممتد توسط رانندگان خودروهای عبوری اعتراض خود را به نمایش گذاشتند.
بر اساس ویدئوهای منتشر شده در شبکههای اجتماعی، روز یکشنبه همچنین با چهلم مهران سماک از کشتهشدگان اعتراضات اخیر در بندر انزلی مصادف بود که در آنجا هم شرکتکنندگان در این مراسم با تیراندازی از سوی نیروهای امنیتی مواجه شدند.
جوانرود که در چهار ماه گذشته یکی از کانونهای اصلی اعتراضات در ایران بوده و با سرکوب سنگین از سوی نیروهای امنیتی و نظامی جمهوری اسلامی روبهرو شده است، شامگاه یکشنبه صحنه حضور مردم معترض و روشن کردن آتش بود.
در همین حال، ویدئویی از ایران رسیده است که نشان میدهد نزدیکان محمدمهدی کرمی غروب یکشنبه بر مزار محمد حسینی حاضر شدند و با روشن کردن شمع و گلباران آرامگاه او یاد این جوان معترض را گرامی داشتند.
خانواده کرمی پس از حضور بر مزار محمد حسینی گفتند: «نه کسی آنجا بود، نه گلی بر مزارش بود، ما برایش شمع روشن کردیم و گل گذاشتیم.»
اعدام این دو جوان معترض بدون دسترسی به وکیل انتخابی و بدون برگزاری دادگاه عادلانه موجی از واکنشهای منفی در داخل کشور را به دنبال داشته است.
روایات شاهدان عینی و تصاویر ثبت شده حاکی است که شمار پارچهنوشتههای اعتراضی و شعارنویسیها به میزان چشمگیری در سطح تهران افزایش یافته است. همراستا با این اقدامات نمادین، معترضان در اعتراض به اعدامهای تازه در بزرگراه صیاد تهران طنابهای دار آویختند.
دور تازه اعتراضات سراسری در ایران از ۲۶ شهریور در واکنش به جان باختن مهسا امینی در بازداشت گشت ارشاد آغاز شد و به سرعت به شهرهای مختلف گسترش یافت. جمهوری اسلامی برای سرکوب این اعتراضات تا کنون چهار معترض جوان را اعدام کرده و به گزارش منابع حقوق بشری، دستکم صد معترض دیگر نیز در خطر صدور و اجرای حکم اعدام قرار دارند.
این احکام اعدام در شرایطی اجرا شده است که در چهار ماه گذشته نیروهای امنیتی و انتظامی صدها تن از جمله دستکم ۶۰ کودک را در جریان اعتراضات سراسری با شلیک مستقیم گلوله یا دیگر انواع شیوههای خشونتآمیز کشتهاند. در حال حاضر، هزاران نفر هم در بازداشت نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی هستند و اطلاعات روشنی از وضعیت اغلب آنها در دست نیست.