نتایج آزمون «انجمن بین‌المللی ارزیابی پیشرفت تحصیلی» نشان می‌دهد که دانش‌آموزان ایرانی از نظر توانایی‌های آموزشی جزو «ضعیف‌ترین‌ها» در جهان هستند.
«انجمن بین‌المللی ارزیابی پیشرفت تحصیلی» هر پنج سال یک‌بار اقدام به ثبت نام و برگزاری آزمونی به نام «پرلز» (Pirls) می‌کند که هدف آن سنجش کیفیت آموزش دانش‌آموزان جهان است.
نتایج آزمون پرلز ۲۰۲۱ که تازه منتشر شده نشان می‌دهد که دانش‌آموزان ایرانی در توانایی خواندن، نمره ۴۱۳ را کسب کرده‌اند که ایران را در میان ۵۷ کشور شرکت‌کننده در قعر جدول قرار می‌دهد. در انتهای این جدول تنها کشورهای اردن، مصر، مراکش و آفریقای جنوبی بعد از ایران قرار دارند.
نمره عملکرد دانش‌آموزان ایرانی در آزمون پرلز ۲۰۱۶ میلادی ۴۲۸ بوده است.
در نتایح تازه‌منتشرشده آزمون پرلز ۲۰۲۱، ترکیه با نمره ۴۹۶، قطر ۴۸۵، امارات ۴۸۳، بحرین ۴۵۸، عربستان ۴۴۹، آذربایجان، ۴۴۰، ازبکستان ۴۳۷ و عمان ۴۲۹ در مقایسه با ایران وضعیت بهتری دارند.
دختران دانش‌آموز تقریباً در همه کشورها میانگین پیشرفت بالاتری نسبت به پسران داشتند اما در ایران و جمهوری آذربایجان نسبت به سال ۲۰۱۶ افت کردند.
در ایران نمره دختران ۴۲۲ و نمره پسران ۴۰۵ است. ۴۶ درصد دختران ایرانی نمره ۴۲۲ و ۵۴ درصد پسران نمره ۴۰۵ را کسب کردند اما در میانگین بین‌المللی ۴۹ درصد دختران نمره ۵۰۹ و ۵۱ درصد پسران نمره ۴۹۳ را کسب کردند.
کشورهای سنگاپور با نمره ۵۸۷، ایرلند ۵۷۷، هنگ‌کنگ ۵۷۳ و روسیه ۵۶۷ نیز در صدر جدول این آزمون قرار دارند.
تمرکز آزمون پرلز بر مطالعاتی پیوسته برای بررسی مهارت خواندن دانش‌آموزان پایه چهارم است. ۴۰۰ هزار دانش‌آموز، ۲۰ هزار معلم و ۱۳ هزار مدرسه در آزمون پرلز ۲۰۲۱ شرکت کردند.
تحصیل دانش‌آموزان در ایران در سال‌های اخیر با موانع دشواری چون بروز همه‌گیری کرونا، تعطیلی‌های گسترده بر اثر آلودگی هوا و مسمومیت‌های زنجیره‌ای دانش‌آموران عمدتا دختر در مدارس سراسر کشور روبه‌رو بوده است.
بخشی از دانش‌آموزان ایرانی همچنین با کمبود تسهیلات اولیه مواجه‌اند به‌طوری که در روزهای اخیر، مرکز پژوهش‌های مجلس در مورد وضعیت سلامت دانش‌آموزان و به‌ویژه وضعیت آب لوله‌کشی، توالت و آبخوری در مدارس دولتی، آماری «نگران‌کننده» منتشر کرد.
بر اساس آمارهای مندرج در گزارش دفتر سلامت و تندرستی وزارت آموزش و پرورش در دی‌ماه سال ۱۴۰۱ به مرکز پژوهش‌های مجلس، از مجموع ۱۰۶ هزار و ۴۹۱ مدرسه دولتی موجود در کشور، ۱۱ درصد فاقد آب آشامیدنی لوله‌کشی شهری یا روستایی، ۸.۴ درصد فاقد چشمه توالت، ۱۷.۹۴ درصد فاقد دستشویی یا روشویی، ۲۸.۸۶ درصد فاقد لوله‌کشی صابون مایع و ۸۳.۶۹ درصد فاقد اتاق بهداشت مجهز هستند.
بازماندگی یک میلیون دانش‌آموز از تحصیل در سال گذشته، اعتراضات ضدحکومتی در مدارس و مسموم شدن هزاران دانش‌آموز ایرانی با گازهای مشکوک از دیگر تحولات اخیر هستند که به وضعیت آموزشی در ایران ضربه زده است.
