در سال‌های اخیر که اکثریت قریب به اتفاق دانشمندان از تغییرات اقلیمی شدید و گرمایش زمین سخن گفته‌اند، بحث بی‌آبی یا کم‌آبی نیز به یکی از مسائل نگران‌کننده تبدیل شده است، چه در مؤسسه‌های تحقیقاتی و دانشگاه‌ها و چه در دولت‌ها و اتاق‌های فکر حکومت‌ها.
وضع آن قدر نگران‌کننده است که برخی از کارشناسان آب و منابع زمینی بر این عقیده‌اند که جنگ جهانی سوم، اگر دربگیرد، دیگر نه بر سر نفت و طلا و غیره، که بر سر آب یا به دلیل بی‌آبی درخواهد گرفت.
در چند سالی که از جنگ داخلی سوریه می‌گذرد، در باب این موضوع بحث بسیار شده است که جنگی که هنوز از پایانش نشانی در دست نیست با کم‌آبی در این کشور آغاز شد. خشکسالی و قحطی که از سال ۲۰۰۶ تا ۲۰۰۹ در این کشور ادامه یافت به مهاجرت از روستاها و شهرستان‌ها به شهرهای بزرگ دامن زد و از آنجا به بیکاری در میان جوانان. در پی این امر، فشار مسائل اقتصادی صبر مردم را لبریز کرد و در سال ۲۰۱۱ به خیابان‌ها ریختند.
در ایران نیز خشکسالی دست‌کم ۱۴ سال است گریبان بسیاری از مناطق کشور را گرفته و سال‌هاست که هر روز در اخبار می‌توان عباراتی چون «بحران آب» و «خشکسالی» و «تنش آبی» را دید. این عبارات را بیشتر مقامات جمهوری اسلامی بر زبان می‌آورند، پس از این مشکلات غافل نیستند.
از جمله عیسی کلانتری، رئیس سازمان محیط زیست، در آذرماه گذشته در همایش «روز جهانی خاک» که در وزارت کشاورزی برگزار شد، اظهار داشت ایران با ظرفیت محدود آب و خاک دیگر توان تولید محصولات غذایی برای ۸۰ میلیون جمعیت را ندارد.
با تمام این مقدمات، حال روزنامه نیویورک تایمز تلاش کرده است در گزارشی که روز پنج‌شنبه، ۲۸ دی‌ماه، منتشر شد نقش کم‌آبی را در آغاز اعتراضات خیابانی در ایران بررسی کند.
دور تازه از اعتراضات سراسری در ایران در هفته نخست دی‌ماه در شهر مشهد با شعارهایی درباره وضع اقتصادی بد مردم آغاز شد، اما خیلی زود شکلی سیاسی پیدا کرد و پای شعارهایی چون «مرگ بر خامنه‌ای» نیز به میان آمد.
نیویورک تایمز در ابتدا به نام کشورهایی چون نیجریه، سوریه و سومالی اشاره می‌کند که در هر یک «بحران آب به شکل‌های مختلف به نوعی ناآرامی مدنی، موج مهاجرت و حتی جنگی تمام‌عیار دامن زده است».
این روزنامه به نقل از دیوید میچل، کارشناس در مرکزی استیمسون، می‌گوید که کم‌آبی یکی از معمول‌ترین و آشکارترین نشانه‌های آن است که یک دولت در تامین نیازها و خدمات اولیه به شهروندان ناکام بوده است.
به گفته آقای میچل: «آب نمی‌تواند دولتی را به زیر بکشد. اما جزئی (و در بعضی شهرها، جزئی بسیار مهم و چشمگیر) از کمبودها و نارضایتی مردم است.»
در همین حال «موسسه منابع جهان» در ماه جاری در گزارشی هشدار داد که میزان تنش آبی در جهان رو به افزایش است و در این میان طبق پیش‌بینی‌ها ۳۳ کشور در سال ۲۰۴۰ با تنش آبی بسیار شدید روبه‌رو خواهند شد.
ایران یکی از این کشورهاست.
دولت‌ها در ایران همواره یکی از اهداف خود را خودکفایی و افزایش تولید محصولات استراتژیک کشاورزی و دامی اعلام کرده‌اند.
اما چنین سیاستی با توسل به سدسازی و استفاده از آب‌های زیرزمینی در ایران دنبال شده است. با این حال در چند سال گذشته، با کمبود بارش، تغییرات اقلیمی و استفاده مفرط از آب‌های سطحی و زیرزمینی، بسیاری از مناطق ایران با خشکی مفرط روبه‌رو شده است.
در همین زمینه نیویورک تایمز بر اساس محاسبات دیوید میچل می‌گوید که از ۳۱ استان ایران، ۱۲ استان «در ۵۰ سال آینده منابع آب زیرزمینی خود را تمام خواهند کرد».
در فروردین‌ماه سال جاری معصومه ابتکار از مرگ تالاب‌های «بختگان»، «جازموریان» و «گاوخونی» خبر داده و اعلام کرده بود که ۳۰ درصد پوشش گیاهی در ایران رو به نابودی است و زمین‌های بسیاری از استان‌ها به «مرز غیرقابل بازگشت» نزدیک شده است.
به گفته او، فرونشست زمین در ایران «غیر قابل بازگشت» است و «زمین‌های بسیاری از استان‌ها به دلیل برداشت بی‌رویه آب و حفر چاه‌های غیرمجاز به نقطه غیر قابل بازگشت نزدیک شده‌اند».
نیویورک تایمز به نقل از جولیا مک‌کوئید، معاون یک مرکز تحقیقاتی با عنوان «سی‌ان‌ای»، می‌گوید که کم‌آبی مستقیماً به تنش و جنگ منتهی نمی‌شود؛ اما «می‌تواند کاتالیزور آن باشد، می‌تواند همان چیزی باشد که یک نظام را به زانو درمی‌آورد».
در سوریه، مردم به خاطر بی‌آبی به خیابان‌ها نیامدند تا این حرکت با برخورد خشن حکومت بشار اسد به جنگی داخلی بینجامد که هنوز پایانش معلوم نیست؛ اما بی‌آبی در این امر نقشی بزرگ داشت.
