بحران شیوع کرونا در ایران و برخورد حکومت جمهوری اسلامی با آن که ترکیبی از انکار، پنهانکاری و جنگ تبلیغاتی بوده، پرسش‌های زیادی را درباره ابعاد همه‌گیری این ویروس در کشور برانگیخته است.
به جز آمار پراکنده روز اول، آماردهی رسمی و روزانه درباره تعداد آزمون‌های انجام شده درباره تشخیص کرونا، تعداد اشخاص مشکوکی که مورد آزمون قرار گرفته‌اند، توزیع سنی و جنسیت جان‌باختگان و مبتلایان، در دسترس نیست.
تنها آمار رسمی منتشر شده، آمار روزانه مبتلایان و جان‌باختگان است که در راستای تعهدات بین‌المللی باید به سازمان بهداشت جهانی اعلام شوند.
با وجود همین آمار به جای پاسخ دادن به سؤالات درباره همه‌گیری کرونا در ایران، به پرسش‌های بیشتری درباره ابعاد واقعی همه‌گیری این ویروس در ایران دامن می‌زند.
نظام بهداشتی ایران غافلگیر شد
نمودار زیر تعداد روزانه مبتلایان گزارش شده در ایران، ایتالیا و کره جنوبی را پیش از گزارش اولین مرگ بر اثر کرونا نشان می‌دهد.
اولین نکته که این نمودار به ما می‌گوید این است که سامانه‌های پایش سلامت در ایتالیا، نخستین دو مورد کرونا را ۲۱ روز، در کره جنوبی ۲۹ روز و در هنگ‌کنگ ۱۳ روز قبل از وقوع اولین مرگ تشخیص داده‌اند. در ایران اما اولین گزارش درباره دو مورد مبتلای منجر به مرگ، بدون هیچ گزارشی از موارد ابتلای قبلی کرونا بوده است.
با توجه به آنکه دوره شروع علایم بیماری تا ۲۷ روز گزارش شده و طبق گزارش‌های پراکنده غیررسمی اولین مرگ تشخیص داده شده به عنوان کرونا در شهر قم، حداقل سه روز پس از بستری شدن بیمار رخ داده و نتیجه آزمایش کرونای بیمار قبل از مرگ او گزارش نشده است، غافلگیری نظام بهداشتی ایران در پایش موارد مشکوکی که مستقیماً مراجعه کرده‌اند آشکار است.
قابل توجه است که ژاپن بیش از یک نوبت ترجیح داده تا موارد مثبت غیرقطعی را تا قبل از اطمینان از نبود بیماری، به عنوان مبتلا به سازمان بهداشت جهانی گزارش کند.
آمار گزارش شده به سازمان بهداشت جهانی نشان می‌دهد که با وقوع اولین مرگ، در کشورهایی که با دو جان‌باخته یا بیشتر مواجه شده‌اند، این کشورها اقدام به واکنش بسیار سریع برای کشف و قرنطینه کردن مبتلایان احتمالی می‌کنند، اما انجام این امر در ایران بسیار با کندی صورت می‌گیرد.
آمار شیوع کرونا نادرست است
نمودار زیر تعداد مبتلایان کشف‌شده در هفته اول پس از وقوع اولین مرگ را در کشورهای مختلف نشان می‌دهد.
در این نمودار آمار ایران پایین است. اما آیا آمار پایین مبتلایان در ایران می‌تواند به معنای آن باشد که ایران واقعاً مبتلای کمتری نسبت به سایر نقاط دنیا دارد؟ دو داده آماری احتمال این فرض را ضعیف می‌کند.
اول آنکه علیرغم آنکه آخرین آمار گزارش‌شده توسط وزارت بهداشت ایران، تا پیش از نهم اسفندماه، خبر از ۲۴۵ مبتلای کشف شده می‌داد، سازمان بهداشت جهانی گزارش کرده که تا آن زمان حداقل ۹۷ مبتلای کرونا از ایران به ۱۱ کشور دیگر وارد شده‌اند. از این تعداد برخی از مسافران به شهرهایی در ایران سفر کرده بودند که هنوز در آنها گزارشی از کرونا به چشم نمی‌خورد.
این عدد نسبت مبتلایان مسافر از مبدأ ایران به تعداد کشف‌شده در داخل کشور را اندکی بیش از ۱۰ درصد نشان می‌دهد. همین نسبت برای کشور ایتالیا با ۲۷ مسافر از مبدأ آن کشور، به ۱۵۷۶ مبتلای کشف‌شده در داخل ایتالیا، کمتر از دو درصد است.
این تفاوت‌ها بدون فرض شیوع گسترده کرونا در ایران به دشواری قابل توضیح است.
دومین عامل و مهم‌ترین نشانه نادرستی آمار ارائه‌شده توسط جمهوری اسلامی درباره شیوع کرونا، ارقام مرتبط با نسبت مرگ‌ومیر است.
نمودار زیر درصد مرگ‌ومیر در مبتلایان شناسایی‌شده را در بین بدترین استان‌های چین و کشورهایی نشان می‌دهد که در ۸ تا ۱۰ روز اول دو درصد یا بیشتر مرگ‌ومیر، و بیش از پنج مبتلا گزارش کرده‌اند.
در حالی که در نقاط دیگر دنیا، درصد مرگ‌ومیر مبتلایان به سرعت زیر ۱۰ درصد کاهش یافته و به ارقامی زیر پنج درصد همگرا می‌شود، آمار ایران در روز هشتم همچنان بالای ۱۰ درصد است.
علاوه بر این، کاهش نرخ مرگ‌ومیر کلی از روز پنجم به بعد نسبتی خطی را نشان می‌دهد که با توجه به گسترش غیرخطی بیماری بسیار غیرطبیعی است.
لازم به اشاره است که تا روز یکشنبه ۱۱ اسفند، نرخ متوسط مرگ‌ومیر گزارش‌شده جهانی برابر با ۳.۴ درصد است.
به نظر می‌رسد، نرخ مرگ‌ومیر بالا در ایران بیشتر از آنکه ناشی از ضعف سیستم درمانی در نجات یا احیای بیماران باشد، ناشی از ناتوانی دستگاه درمانی در تشخیص مبتلایان جدید است.
اما همزمان با داشتن نرخ مرگ‌ومیر بالاتر، در این لحظه ایران دارای سریع‌ترین نرخ بهبودی در دنیاست.
نمودار زیر نسبت تعداد بهبودیافتگان گزارش شده در هر روز را به تعداد بیماران همان روز نشان می‌دهد.
علیرغم آنکه در سایر مناطق دنیا دستیابی به نرخ بهبود ۲۰ درصد حداقل ۱۷ روز طول کشیده است، در ایران از روز ششم اعدادی در همین حدود و بالاتر گزارش شده‌اند.
برای مقایسه بهتر در این لحظه، تعداد مبتلایان ایران ۵۹۳ نفر، ایتالیا یک هزار و ۱۲۸ نفر، و کره جنوبی سه هزار و ۵۲۶ نفر و تعداد بهبودیافتگان ایران ۱۲۳ تن، ایتالیا ۴۶ تن، و کره جنوبی ۳۰ نفر است.
با توجه به آنکه موج همه‌گیری گسترده در هر سه کشور تقریباً همزمان رخ داده است، اینکه با داشتن بالاترین ضریب مرگ‌ومیر، جمهوری اسلامی چطور بیشترین تعداد بهبودی را هم گزارش کرده است، اعتبار این آمار را خدشه‌دار می‌کند.
این نمونه‌ها به خوبی نشان می‌دهد وقتی سخنگوی وزارت بهداشت می‌گوید «شفافیت ما همه را آچمز کرده است»، منظورش این است که وضعیت آمار و اطلاع‌‌رسانی آنها، همه را آچمز کرده است که واقعا در ایران و به خصوص وزارت بهداشت ایران چه می‌گذرد که این همه تناقض و ابهام وجود دارد؟
