رسانه‌ها و مطبوعات عبری، انگلیسی و عربی اسرائیل این هفته نیز کماکان تحت تأثیر سفر رئیس‌جمهور آمریکا به اسرائیل، اراضی فلسطینی و سپس عربستان بود.
با وجود آنکه بخش سه‌روزه دیدار جو بایدن از اورشلیم با نظم و موفقیت زیاد و به دور از تنش امنیتی برگزار شد، اما اشتراک نظر بسیاری از تحلیل‌های رسانه‌ای، ناکامی یا دست‌کم ابهام در تأمین اهداف مورد نظر واشینگتن از این سفر بود. در این مرور مطبوعات نگاهی به دو مقاله در این باره خواهیم داشت.
در ادامه نگاهی داریم به وضعیت درخشان ذخیره ارزی اسرائیل در بحبوحه شرایط بد اقتصادی جهان، و سرانجام از عشق یک خواننده جوان عرب ساکن اسرائیل به ام‌کلثوم، خواننده شهیر دنیای عرب، خواهیم گفت.
همچنین به تشدید جدل‌های صحنه سیاست داخلی اسرائیل پیشاپیش انتخابات دوباره مجلس و همچنین کاهش محسوس در حمایت مردم سه کشور عربی از رابطه با اسرائیل خواهیم پرداخت، و از اقدام خبرنگاران شبکه ۱۳ تلویزیون اسرائیل از نفوذ به مکه و گرفتن عکس و فیلم مخفی که با خشم شدید سعودی و انتقاد رسانه‌های اسرائیل روبه‌رو شده، خواهیم گفت.
«نگاه خاورمیانه‌ای» به بایدن و پوتین
پروفسور ایال زیسر، استاد مطالعات تاریخ مدرن سوریه و لبنان و نزاع اسرائیلی- عربی در دانشگاه تل‌آویو، در مقاله‌ای در روزنامه اسرائیل‌هیوم با عنوان «سفر بایدن- پشت لبخند‌ها» نوشته است که رؤسای جمهور آمریکا معمولاً در خاورمیانه محبوب نیستند. رویای هر عرب، ایرانی یا ترکیه‌ای مهاجرت به آمریکا و زندگی در آنجاست اما تا زمانی که این رویا به حقیقت بپیوندد، البته اگر از بخت آن برخوردار شود، او خودش را وقف نفرت از غرب، و در صدر آن، آمریکا خواهد کرد؛ آمریکایی که نماد بارز پیروزی غرب و سلطه‌جویی سیاسی، اقتصادی و حتی فن‌‌آوری بر سراسر پهنه شرق است.
او می‌گوید حقیقت این است که شمار زیادی از رؤسای جمهور آمریکا، خشم و دشمنی ساکنان و حاکمان منطقه را برانگیخته‌اند. ولی این هم حرفی است که اگر یک رئیس‌جمهور را دوست ندارید کافی است که از او ترسید یا حداقل به او احترام گذاشت.
به نوشته زیسر، رؤسای جمهوری مانند بوشِ پدر و پسر یا ترامپ نومیدانه از تلاش برای برخوردار شدن از محبوبیت در خاورمیانه دست کشیدند ولی در مقابل، با قاطعیت برای پیشبرد منافع آمریکا اقدام کردند. بوشِ پسر با اشغال افغانستان و عراق و ترامپ با کشتن قاسم سلیمانی و خروج از برجام برای خود هیمنه ایجاد کردند و کسی از حاکمان منطقه نخواست با آنها درگیر شود. بوش و ترامپ با زور که، به ادعای زیسر، «زبان مردم این منطقه است»، حرف زدند.
این استاد دانشگاه افزود، بایدن که در داخل کشورش یک رئیس‌جمهور ضعیف است و به چالش کشیده شده، در حالی به منطقه آمد که به حسن نیت حاکمان، به‌ویژه سعودی‌ها نیاز داشت...او بر خلاف شرق اروپا که مشتاق مقابله با روس‌ها در آنجاست، یا خاور دور که مایل به چالش کشیدن نفوذ چین است، اصلاً به خاورمیانه علاقه ندارد آن‌هم در شرایطی که در پی دستیابی به توافق با ایران است. آمریکایی‌ها به خیانت کردن به متحدان خود شهرت دارند؛ به پادشاه ایران، به حسنی مبارک، به عبدالفتاح سیسی، و امروز به محمد بن‌سلمان. همه این نکاتِ روشن باعث شد که منطقه در قبال دیدار بایدن بی‌تفاوت باشد.
به نوشته ایال زیسر، فردی که از سفر بایدن نفع برد، ولادیمیر پوتین است که این هفته به تهران رفت. کسی در منطقه پوتین را دوست ندارد و حتی او در ایران نیز دوست‌داری ندارد. اما پوتین مورد احترام است و هیمنه دارد. حتی ممکن است روشن شود که بایدن نتوانست در سفرش اتحاد دفاعی منطقه‌ای در برابر ایران ایجاد کند اما توانست روسیه و ایران را به هم نزدیک‌تر کند؛ امری که ممکن است بهای آن را اسرائیل با محدود شدن آزادی عملش در سوریه بپردازد.
واشینگتن و آرمان فلسطینی
دکتر دانییلا قرعان، وکیل و تحلیل‌گر سیاسی از شهروندان عرب اسرائیل، در مقاله‌ای با عنوان «دیپلماسی نرم» در روزنامه باسابقه «کل العرب» به زبان عربی نوشته است که قضیه فلسطین از ماهیت مذاکرات بایدن در سفرش به اسرائیل غایب بود. عرب‌های این سرزمین از این سفر متوجه هماهنگی هر چه بیشتر آمریکا و اسرائیل در تنظیم دگرباره ورق‌های بازی در خاورمیانه شدند.
او می‌گوید طرح معامله قرن دونالد ترامپ که آشکارا با هدف نابودی آرمان فلسطین ارائه شده بود، این بار در ردای دیپلماسی نرم و فریبنده جلوه‌گری کرد. به بهانه مقابله با آن‌چه «تهدید ایران» می‌نامند، آرمان فلسطین را به حاشیه رانده، وفاداری مطلق را از اسرائیل بیان کرده، دایره عادی‌سازی و دولت‌های عربی و اسرائیل را گسترش دادند تا به مبارزات انتخاباتی خود در آمریکا و اسرائیل کمک کنند.
خانم قرعان افزوده است در سفر بایدن حداکثر حمایتی که آمریکا از فلسطینیان بیان کرد، دادن کمک برای بخش درمان و بهداشت بود. جوهره سیاسی آرمان فلسطینی به همین جنبه محدود بود...تلاش واشینگتن برای مهندسی دگربار منطقه از راه ادغام کامل موجودیت اسرائیل، کوششی جدی و پی‌گیر است، و اکنون انتخاب اعراب ادامه ایستادگی تا شکست اشغالگری و بازگشت فلسطینیان به سرزمین خود و بیت‌المقدس شریف است.
«بودن یا نبودن نتانیاهو»؛ مسئله این است
اهود باراک، نخست‌وزیر اسبق، که از بازگشت بنیامین نتانیاهو به قدرت هراسان است، (در حالی که دهه گذشته مدت‌ها وزیر دفاع در دولتی به رهبری نتانیاهو بود) هفته گذشته در مقاله‌ای در روزنامه یدیعوت آحرونوت پرسیده بود: «انتخابات پیش‌رو بر سر چیست؟».
او پاسخ داده بود که انتخابات نه بر سر «راهکار دو کشوری است (برپایی کشور مستقل فلسطین در همجواری اسرائیل)، نه بر سر جدایی دین از حکومت اسرائیلی، و نه حتی بر سر ایران، حماس یا حز‌ب‌الله. موضوع اصلی انتخابات این بار مبارزه اتحاد سیاسی بی‌بی‌ها-کاهانیست‌ها، و آخرالزمانی‌هاست که توطئه کرده تا بر قانون و قضای کشور مسلط شده، قوانین مورد نظر خود را تصویب کنند و محاکمه جاری علیه بنیامین نتانیاهو را لغو کنند. اما برای متوقف کردن این اتحاد و به امید نجات دمکراسی، تمامی مهره‌هایی که خود را سیاستمدارانی در قامت رهبران واقعی کشور قلمداد می‌کنند، صف کشیده‌اند.
به نوشته اسحاق بن‌نِر در روزنامه معاریو، اهود باراک درست می‌گوید. این بار نیز مبارزه بین اردوگاه «تنها بی‌بی» و جناح «تنها نه بی‌بی» مطرح است اما با شدتی خطرناک‌تر. با این حال، اهود باراک این واقعیت را نادیده می‌گیرد که اگر انتخابات بر سر مسائلی ذیلِ «ایدئولوژیک حیاتی» متمرکز شود، مانند «اشغالگری و انضمام (اراضی فلسطینی‌نشین)، ساخت‌وسازهای یهودی‌نشین‌ها و آپارتاید» در برابر لزوم «مذاکره، نرمش متقابل و جدا شدن دو دولت (اسرائیل و فلسطین)»، شاید پس از چهار دوره انتخابات، بتوان واقعاً رأی‌دهندگان را از بی‌تفاوتی بیرون آورد.
نویسنده مقاله معتقد است «اشغال، ترور و نبود اهداف برای آینده با کمک نتانیاهو و شرکا وضعی ایجاد کرده که هر فردی که بخواهد با بی‌عدالتی‌های رژیم پیشین (حکومت نتانیاهو) مخالفت کند، نصیبش چیزی جز برخورد زورگویانه، نژادپرستی، تکبر و ابراز نفرتِ خشن نخواهد بود.
به نوشته اسحاق بن‌نر، نتانیاهو، کسی که در صدر ساختار حکومت پیشین بود، اکنون با اتهامات بزهکاری در حال محاکمه است و نظر به وضعش، هر کاری خواهد کرد تا به قدرت بازگردد حتی به بهای «به آتش کشیدن کشور».
بنت؛ نخست‌وزیری که گویا هرگز وجود نداشته است
نفتالی بنت که یک سال و یک هفته نخست‌وزیری را در دست داشت، به قول رسانه‌های کشورش چنان از صحنه حذف شده که گویی هرگز وجود نداشته است.
یائیر لاپید که تازه سه هفته است بر کرسی نخست‌وزیری، آن‌هم در یک دولت انتقالی تکیه زده، در روز به دست گرفتن این مقام، نفتالی بنت را «برادر و دوست عزیز» نامید و رسانه‌های اسرائیل زبان به تحسین گشودند که این‌گونه انتقال منظم امور از یک نخست‌وزیر به نخست‌وزیر بعدی «کمتر سابقه داشته است».
اما همه دیدند که در کسر ثانیه‌ای پس از اعلام فروپاشی رسمی دولت بنت، لاپید به گونه‌ای رفتار کرد که بنت از صندلی کنست که جای نشستن نخست‌وزیر است، برخاست و لاپید بر آن تکیه زد. با این حال، چند روزی میان آن دو آرامش برقرار بود و بنت هنوز احساس می‌کرد که مرد شماره دوم دولتِ مضمحل است.
اما در روزی که جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا، وارد اسرائیل شد، بانوی افسری که اداره آیین استقبال را بر عهده داشت، در میان نگاه متعجب حاضران در فرودگاه نگذاشت که بنت همراه با جو بایدن، لاپید و اسحاق هرتزوگ، رئیس‌جمهور اسرائیل، وارد بخش سکوی استقبال شود.
بنت، که هنوز رسماً پست «نخست‌وزیری جایگزین» را در دست دارد، و از دستور لاپید در این زمینه آگاهی نداشت، باور نکرده بود که اجازه همراهی با بایدن از او گرفته شده و در لحظات اولیه شوکی که به او وارد شد، تلاش کرد کمی با آن بانوی افسر که جدیتش روشن بود، بیهوده بحث کند.
رسانه‌های اسرائیل پیاپی تصاویر بنتِ سرگردان را در آن صحنه و سایر صحنه‌های روز استقبال از جو بایدن منتشر کرده و گفتند که او خود با درک وضعیتش، از حضور در بقیه مذاکرات و آیین‌های تدارک دیده شده برای جو بایدن خودداری کرد و در حالی که هنوز رسماً مسئول «پرونده ایران» است و موضوع ایران صدرنشین مذاکرات مقامات با رئیس‌جمهور آمریکا بود، از این نشست‌ها غیبت کرد و از رفتن به اقامتگاه ریاست جمهوری نیز برای شرکت در مراسمی خاص خودداری کرد.
رسانه‌های اسرائیل از دعواهای سخت میان مهره‌های تیم‌های بنت و لاپید خبر داده و می‌گویند که لاپید می‌خواست برای بنت روشن کند که نباید در اموری که دیگر در حیطه اختیارات او نیست، دخالت کند.
این وضعیت عمدتاً به این دلیل برای بنت رخ داده که او با آگاهی از این‌که به احتمال قریب به یقین در انتخابات بعدی کشورش از ورود به مجلس هم بازخواهد ماند، از رهبری حزب «یامینا» کنار رفته و دو سه نفر باقی‌مانده در حزب او هم دچار آشفتگی شدید شده و برای بقای سیاسی خود نومیدانه به هر دری می‌کوبند. احزابی که ممکن بود روزی به آنها روی خوش نشان دهند، با وقوف به نیاز این افراد برای بقای سیاسی، حال آنها را گاه با تحقیر از خود می‌رانند.
بدترین وضعیت را آیلت شاکد دارد که بنت رهبری حزب هوارفته‌اش را به او سپرده است. شاکد که یکی از جاه‌طلب‌ترین سیاستمداران اسرائیلی است و سال‌ها خود را لایق نخست‌وزیری دانسته و هنوز نیز در دولت انتقالی وزیر کشور با اختیارات زیاد است، فعلاً آینده‌ای مبهم‌تر از هر زمان دیگر در برابر خود دارد.
کاهش محسوس حمایت از «پیمان‌های ابراهیم» در کشورهای عربی
کمتر از دو سال پس از عادی‌سازی رابطه چهار کشور عربی با اسرائیل در چارچوب پیمان‌های صلح ابراهیمی، درصد شهروندان اماراتی، بحرینی و سعودی که عادی‌سازی رابطه با «دولت یهود» را با نگاه مثبت می‌نگرند، به میزان خیره‌‌کننده‌ای کاسته شده است.
روزنامه اسرائیل‌هیوم چند روز پس از بازگشت جو بایدن از سفر منطقه‌ای‌اش به کاخ سفید، نتایج نظرسنجی را که یک اندیشکده در واشینگتن در این باره انجام داده و تا ماه مارس (اوایل فروردین امسال) را در برمی‌گیرد، منتشر کرد. در امارات تنها ۲۵ درصد گفته‌اند این روند ممکن است فوایدی داشته باشد، ۷۱ درصد از اماراتی‌ها گفته‌اند با نگاهی «بسیار منفی» یا «منفی» به این روال نگاه کرده‌اند. در بحرین که ۷۰ درصد جمعیت شیعیان هستند، ۷۶ درصد با رابطه منامه با اسرائیل مخالفت کرده و تنها ۲۰ درصد هنوز حامی این مناسبات هستند.
به نوشته اسرائیل‌هیوم در سفر جو بایدن به منطقه، مطالب زیادی درباره عادی‌سازی رابطه سعودی با اسرائیل نیز مطرح شد و اقدامات پشت پرده به نتایجی مانند باز شدن آسمان عربستان به روی پروازهای اسرائیلی منجر شد، اما دربار سعودی به احتمال زیاد به نبض افکار عمومی آگاه است و برای همین است که حاضر نیست گام‌های علنی بیش‌تری بردارد.
این روزنامه یادآور شده که ۷۵ درصد از شهروندان عربستان در آخرین نظرسنجی آمریکایی گفته‌اند که حاضر نیستند کشورشان با اسرائیل رابطه برقرار کند و تنها ۱۹ درصد از آن حمایت کرده‌اند. دو سال پیش، ۵۴ درصد سعودی‌ها از گشایش روابط با اسرائیل ابراز خشم کرده و ۴۱ درصدشان گفته بودند که نگاه‌شان به تصمیم امارات و بحرین در برقراری رابطه با اسرائیل، «بسیار مثبت» یا «مثبت» است.
به نوشته اسرائیل‌هیوم، تنها نکته‌ای که ممکن است برای اسرائیلی‌ها جای خوش‌بینی بگذارد این است که ۳۸ درصد از ساکنان عربستان با مسابقات ورزشی یا تجارت با اسرائیلی‌ها مخالفتی ندارند.
جنجال بر سر گزارش خبرنگار یهودی از مکه
عربستان پیشاپیش میزبانی از جو بایدن به شماری از خبرنگاران اسرائیلی اجازه داده بود که آشکارا از این کشور دیدار کنند. آلون بن‌داوید، خبرنگار ارشد نظامی شبکه ۱۳ تلویزیون اسرائیل، در بازگشت، از فقر و فلاکت مردم سعودی سخن گفت و تأکید کرد که مشاهدات میدانی او با آن‌چه که عربستان تلاش در ترسیم تصویر خود دارد، تفاوت عظیم دارد و سفر به یک جامعه نه چندان دلپذیر را تجربه کرده است.
اما اقدام گیل تاماری خبرنگار دیگر این شبکه در سفر مخفی به مکه و گرفتن فیلم، خشم شدید سعودی‌ها را به دنبال آورد. چرا که ورود غیر مسلمان به مکه غیر قابل قبول است و منع شده است.
روزنامه یدیعوت آحرونوت در این باره نوشت اقدام این خبرنگار اسرائیلی موافقان و مخالفان رابطه با اسرائیل در عربستان را متحد کرد.
روزنامه هاآرتص نیز خطاب به گیل تاماری نوشت، با این شیوه‌ها شکیبایی را گسترش نمی‌دهند. کاری که کردی پایمال کردن احساسات مردم سعودی بود.
مردخای کیدار، استاد دانشگاه اسرائیلی که مواضع راست افراطی دارد و یک کارشناس مجرب خاورمیانه است، به شبکه کنست اسرائیل گفت که کاری که گیل تاماری کرد، کمتر از یک خرابکاری نبود.
روزنامه معاریو نوشت که موجی از واکنش خشم‌آلود از سوی مردم سعودی، حتی در میان طرفداران رابطه با اسرائیل، برانگیخته شده است. به نوشته معاریو، محمد سعود، بلاگری در عربستان که به طرفداری از اسرائیل آوازه داشت، در توئیتی نوشت که رسانه اسرائیلی که این خبرنگار را فرستاده باید شرم کند.
گیل تاماری پوزش خواسته و شبکه ۱۳ تلویزیون اسرائیل گفته اگر کسی آزار دیده متأسف است. اما اقدامی علیه خبرنگار خود انجام نداده است.
اقتصاد اسرائیل؛ ذخیره سرشار ارزی و تورمی کمتر از آمریکا و اروپا
جهان در گرانی‌هایی که یکی از تازه‌ترین دلایل آن جنگ روسیه در اوکراین است، پس از دو سال و نیم دوران طاقت‌فرسای کرونا، می‌سوزد. در اسرائیل نیز گرانی مواد غذایی و کالاهای اساسی و خدمات ضروری هزینه‌های زیادی به عامه مردم تحمیل کرده است.
اما از یک سو تورم اسرائیل بسیار کمتر از آمریکا و کشورهای دیگر است و از سوی دیگر، اسرائیل از یک ذخیره سرشار ارزی بهره می‌برد. در شرایطی که تورم آمریکا به ۹.۱ درصد و تورم در کشورهای حوزه یورو به ۸.۶ درصد رسیده، نرخ تورم اسرائیل ۴.۴ درصد است که بالاترین آهنگ در ۱۱ سال اخیر است.
اما رسانه‌های اقتصادی شرایط اسرائیل را بسیار بهتر از کشورهای دوست و دشمن می‌دانند و با وجود انتخابات پیاپی نیز این شرایط چندان متأثر از تلاطم‌های سیاسی نبوده به گونه‌ای که این تابستان نیز صدها هزار اسرائیلی راهی سفرهای متعدد داخلی و خارجی هستند و برای آن هزینه زیادی می‌پردازند.
تا دو ماه پیش ذخیره ارزی اسرائیل به ۲۰۰ میلیارد دلار رسید. در برخی ماه‌ها این کشور بین دو تا چهار و نیم میلیارد دلار بر ذخیره ارزی خود افزوده است. البته اسرائیل در میان ۱۰ کشور برتر از نظر ذخیره ارزی سرشار نیست. اما فاصله اسرائیل تا سنگاپور که دهمین کشور در فهرست کشورهای برخوردار از ذخایر ارزی است، به شدت کم شده است. سنگاپور ۳۶۵ میلیارد دلار ذخیره دارد. اما سنگاپور معضلات امنیتی و نظامی اسرائیل را ندارد.
رسانه‌های اقتصادی اسرائیلی مانند گلوبز و کالکالیست نمره خوبی به آویگدور لیبرمن، وزیر کنونی اقتصاد و دولت حال حاضر و نیز به دولت پیشین نتانیاهو در افزایش تحسین‌برانگیز ذخایر ارزی داده‌اند، اما می‌گویند این ذخایر برای ملت است و زمانی که مردم در سختی هستند باید سر کیسه را باید شل کرد.
آویگدور لیبرمن حتی در آستانه انتخابات نیز گفته است که اقداماتی نخواهد کرد که تنها برای دوران انتخابات مفید باشد. این رویه او نیز از سوی دیگر مورد تحسین بسیاری از تحلیلگران اسرائیلی قرار دارد.
این زن ۲۲ ساله می‌خواهد ام‌کلثوم شود
ام‌کلثوم، خواننده بزرگ مصری و دنیای عرب، نقش مهمی در گردآوری کمک و تشویق اردوگاه مخالفت با اسرائیل داشت. اما آواز ام‌کلثوم هنوز در میان اسرائیلی‌ها یگانه است. نسل جوان عرب‌های ساکن اسرائیل نیز هنوز تحت تأثیر ام‌کلثوم است.
والری حماتی دختر جوانی از نسل عرب‌های ۱۹۴۸ که دو سه سالی است در صحنه خوانندگی اسرائیل درخشیده، با صدای وسیع و گرم خود می‌خواهد ام‌کلثوم این نسل باشد.
او این هفته به روزنامه یدیعوت آحرونوت گفت که مادربزرگش به او گوشزد می‌کند که ام‌کلثوم ستاره‌ای بود که دیگر مانندش نخواهد آمد. اما من به مادربزرگ می‌گویم شما حق دارید ولی من، والری حماتی، مدعی هستم که می‌خواهم ام‌کلثوم باشم.
او اضافه کرد که مشکلی ندارد که مردم و رسانه‌های اسرائیل او را به عنوان یک عرب ببینند که در برنامه تلویزیونی «ستاره آتی» مشهور شد. والری که در جشن استقلال اسرائیل نیز آواز خوانده، در این گفت‌وگو خود را «یک عرب مدرن و حقیقی» توصیف کرد.
والری ۲۲ ساله که زاده منطقه جافا در ساحل دریای مدیترانه در حومه تل‌آویو است، در کنسرت‌های هنرمندان مشهور جهانی که به اسرائیل آمده‌اند، مانند انریکو ماسیاس، فرصت یافته برنامه اجرا کند.
