پیتر استانو، سخنگوی ارشد امور خارجی و سیاست امنیتی اتحادیه اروپا، به رابطهٔ این اتحادیه با جمهوری اسلامی خوش‌بین است؛ او احیای برجام را همچنان قابل دسترس می‌داند و می‌گوید «باید برای آن تلاش کنیم».
آقای استانو در گفت‌وگوی اختصاصی با روزنامه‌نگار رادیوفردا همچنین هرگونه تلاش اتحادیه اروپا برای تغییر رژیم ایران را «مداخله‌گری» توصیف می‌کند و می‌گوید: «نمی‌خواهیم چنین اقدامی انجام دهیم.»
او معتقد است تنها ابزاری که اتحادیه اروپا در واکنش به اعتراضات مدنی مردم ایران و نقض حقوق بشر توسط حکومت در اختیار دارد، اعمال تحریم است؛ تحریم‌هایی که به‌گفتهٔ او قرار نیست چوب جادویی باشند و همهٔ شرایط را تغییر دهند.
زمانی که از این سخنگو دربارهٔ برخی انتقاد نمایندگان اتحادیه اروپا از صدور پیام تسلیت برای مرگ ابراهیم رئیسی پرسیدم، پاسخی دیپلماتیک می‌دهد: «رسم ادب را به جا آوردیم.»
آقای استانو در بخش دیگری از این گفت‌وگو حذف قاسم سلیمانی را هم نوعی «کشتار فراقانونی» توصیف می‌کند. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.
- مایلم بدانم که آیا واکنش‌های اتحادیه اروپا به نقض حقوق بشر در ایران به ویژه درباره اعتراضات سراسری سال ۱۴۰۱ را کافی می‌دانید؟
اتحادیه اروپا در واکنش به اعتراضات سراسری مردم ایران نمی‌تواند در نقش یک سازمان «مداخله‌گر» عمل کند و در تغییر حکومت‌ها نقشی داشته باشد.
اتحادیه با نقض حقوق بشر در ایران به ویژه درباره اعتراضات و تمایزات سیاسی موافق نیست و آن را محکوم می‌کند. ما بارها و بارها بیانیه‌هایی صادر کردیم که بزرگترین اقدام عمومی است که می‌توانیم انجام دهیم.
از نظر سیاسی ما در حال انتقال پیام‌ها هستیم و این همه‌چیز نیست. برای تاکید بر نارضایتی خود از این اقدامات و تعهد خود به مردم ایران، تحریم‌هایی را هم علیه مسئولان در قوه قضائیه یا نیروهای سرکوبگر وضع کردیم.
ما سازمان مداخله گر نیستیم و نمی‌توانیم به کشوری بیاییم و رژیم را تغییر دهیم. تغییر رژیم باید از درون باشد.پیتر استانو، سخنگوی ارشد امور خارجی و سیاست امنیتی اتحادیه اروپا
اعمال تحریم علیه مقا‌م‌های جمهوری اسلامی «نشانه‌ای بسیار قدرتمند» است که به مردم ایران ثابت می‌کند اروپا این افراد را می‌شناسد و می‌داند چه کرده‌اند. اگر قوه قضائیه در ایران متهمان حقوق بشری را تعقیب نمی‌کند، حداقل اتحادیه اروپا آن‌ها را با تحریم مجازات خواهد کرد؛ چرا که ابزار دیگری برای این کار وجود ندارد. ما سازمان مداخله گر نیستیم و نمی‌توانیم به کشوری بیاییم و رژیم را تغییر دهیم. تغییر رژیم باید از درون باشد.
تحریم‌های ما هرگز عصای جادویی نیستند. آن‌ها همه مسائل را حل نمی‌کنند. تحریم‌ها برای ما تنها یکی از ابزارهایی است که از آن برای برجسته کردن اقدامات یا مواضع خود استفاده می‌کنیم. آن‌ها به مرور زمان کار می‌کنند، اما البته همه چیز را نجات نمی‌دهند.
- پاسخ شما به بسیاری از مردم ایران که اتحادیه اروپا را در حال مماشات با جمهوری اسلامی می‌دانند چیست؟
ما با رژیم مماشات نمی‌کنیم، ما با آن‌ها بحث می‌کنیم و این بخشی از دیپلماسی است. ما از ابزار تحریم استفاده می‌کنیم و سپاه پاسداران ایران را به خاطر تمام کارهای بدی که انجام می‌دهند تحریم می‌کنیم.
ما درباره مداخله در سوریه، سرکوب مردم ایران، فعالیت در زمینه اشاعه سلاح‌های کشتار جمعی، رژیم ایران، نهادها و افرادی را که مسئول تحویل سلاح به روسیه و سوریه هستند، تحریم می‌کنیم.
- شما پیش‌تر اعلام کرده بودید که اتحادیه اروپا متعهد به احیای برجام است و این توافق هنوز نمرده است. با توجه به تحولات اخیر و شرایطی که دولت ایران و اسرائیل در آستانه درگیری نظامی قرار دارند، آیا هنوز می‌توان به توافق با جمهوری اسلامی امیدوار بود؟
کاملاً. ما معتقدیم که برجام هنوز می تواند احیا شود. با وجود اختلاف‌های فراوان، این اتحادیه همچنان می‌تواند با جمهوری اسلامی به توافق برسد. حتی با توجه به تحولات اخیر و شرایطی که در آن دولت ایران و اسرائیل در آستانه درگیری نظامی قرار دارند، هنوز می‌توان به توافق هسته‌ای با جمهوری اسلامی امیدوار بود.
همه باید به شکل کامل به تعهد خود عمل کنند. این شامل بازگشت ایالات متحده به توافق هم می‌شود. البته اتحادیه اروپا به‌عنوان یک امضاکننده، طرف توافق نیست اما ما معتقدیم که برجام هنوز می‌تواند احیا شود.
اروپا می‌تواند در این مسیر، هماهنگ‌کننده، میانجی یا تسهیل‌کننده باشد. بنابراین نقش ما این نیست که این توافق را مرده یا زنده اعلام کنیم. نقش ما این است که اطمینان حاصل کنیم همه شرکت‌کنندگان به این توافق پایبند هستند و این همان کاری است که ما به انجام آن ادامه می‌دهیم.
فکر می‌کنم تقریباً دو سال از زمانی که برای احیای برجام تلاش می‌شد گذشته است و در این زمان کم و بیش توقف وجود داشته است. در آن زمان مذاکراتی صورت گرفت. ما به جایی رسیدیم که سازش انجام شد و برای توافق تنها نیاز به تصمیم سیاسی در پایتخت‌ها بود اما متاسفانه به‌دلیل عوامل متعدد منطقه‌ای و همچنین جهانی، از جمله جنگ روسیه علیه اوکراین، این توافق به بن‌بست رسید.
با وجود این، چند وقت پیش در نیویورک شاهد بودیم که اقدامات جدیدی شروع شده است. خوشبختانه به نظر می‌رسد موضع دولت جدید ایران عملگرایانه‌تر است و آن‌ها سیگنال‌هایی را ارسال می‌کنند که مایل به انجام توافق هستند.
ما از قتل‌های «فراقانونی» چشم‌پوشی نمی‌کنیم. برای نمونه وقتی قاسم سلیمانی [فرمانده سابق نیروی قدس سپاه پاسداران] کشته شد ما جشن نگرفتیم. همه می‌دانند که او آدم بدی بود اما ما به زندگی انسان، عدالت و حاکمیت قانون معتقدیم. ما به کشتار فراسرزمینی یا فراقانونی اعتقادی نداریم.پیتر استانو
- آیا استفاده روسیه از پهپادهای ایرانی در جنگ با اوکراین و همچنین اقدامات موشکی اخیر ایران می‌تواند مانعی برای پیشبرد دیپلماسی باشد؟
درباره موشک‌های بالستیک با ایران مذاکره نخواهیم کرد. البته این موشک‌ها به‌عنوان یک نگرانی بزرگ در حال حاضر به‌دلیل ارائه آن‌ها در اختیار روسیه است که از آن در تهاجم غیرقانونی به اوکراین استفاده می‌کند.
بنابراین، به تازگی این موضوع به عنوان یک موضوع جداگانه مطرح می‌شود، اما موشک‌ها به عنوان بخشی از مذاکرات برجام نیستند؛ کاری که ما انجام می‌دهیم درست مانند مذاکره برای بازگشت ایالات‌متحده است تا به آنچه پیش‌تر داشتیم برگردیم. پس قرار دادن چیزهای جدید در برنامه ما نیست؛ زیرا در این صورت دور جدیدی از مذاکرات باز خواهد شد که می‌تواند سال‌ها ادامه داشته باشد.
- صدور پیام تسلیت اتحادیه اروپا به مناسب مرگ ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور سابق ایران که متهم به نقض حقوق بشر بود، منجر به انتقاد برخی از نمایندگان خود اتحادیه اروپا و حتی برخی رهبران کشورهای اروپایی شد. برای نمونه آقای خیرت ویلدرس، سیاستمدار هلندی این اقدام را به «همبستگی با شر» تشبیه کرد. من می‌توانم تصدیق کنم که این پیام، برخی از فعالان سیاسی را در ایران هم عصبانی کرد. شما چه پاسخی به آن‌ها دارید؟
پیش از هرچیز وقتی کسی به‌طور غم‌انگیز و غیرمنتظره می‌میرد، یک تراژدی به حساب می‌آید؛ زیرا در نهایت، صرف‌نظر از این‌که چه کسی است، او یک انسان است.
ما در اتحادیه اروپا برای زندگی انسان ارزش قائل هستیم. بنابراین ابراز تسلیت از آداب اولیه انسانی است؛ چون ما با دولت‌ها سروکار داریم.
ما انتخاب نمی‌کنیم که کسی را دوست داشته باشیم یا نه. این افراد بر دولت کنترل دارند. همه جهان به‌طور رسمی آن‌ها را به رسمیت می‌شناسند.
افرادی مانند رئیس‌جمهور یا وزیر خارجه کسانی هستند که تمام دنیا با آن‌ها سروکار دارند. بنابراین ما با تسلیت گفتن فقط رسم ادب را به جا آوردیم. ما هرگز نگفتیم که دل‌مان برایشان تنگ شده بلکه احساس می‌کنیم که با مرگ آن‌ها برخی از مردم نیز ممکن است این تراژدی را احساس کنند.
پس این راه خوبی برای ماندن در کنار مردم ایران بود. ما معتقدیم اگر کسی را دوست نداریم، راه‌های دیگری برای ابراز ناراحتی یا ناراضی بودن از او وجود دارد.
همچنین ما از قتل‌های «فراقانونی» نیز چشم‌پوشی نمی‌کنیم. برای نمونه وقتی قاسم سلیمانی [فرمانده سابق نیروی قدس سپاه پاسداران] کشته شد، ما جشن نگرفتیم. همه می‌دانند که او آدم بدی بود، اما ما به زندگی انسان، عدالت و حاکمیت قانون معتقدیم. ما به کشتار فراسرزمینی یا فراقانونی اعتقادی نداریم.
- شما در یک اظهارنظر در ماه مه روابط اتحادیه اروپا با ایران را «پیچیده» و «حساس» توصیف کردید. می‌توانید توضیح دهید چه عواملی در این پیچیدگی نقش دارند؟
عوامل زیادی وجود دارد؛ روابط ما امروزه به دلایل متعددی برای مدت طولانی در پایین‌ترین سطح قرار دارد. آخرین دلیل هم حمایت از روسیه در تجاوز غیرقانونی روسیه به اوکراین با تامین پهپادها و حتی به تازگی با موشک است.
مورد دیگر سرکوب داخلی در ایران است، مهسا امینی و هر مورد دیگر؛ هر بار که یک جنبش دموکراتیک شکل می‌گیرد، آن را سرکوب می‌کنند.
موضوع بسیار مهم دیگر، بازداشت خودسرانه شهروندان اتحادیه اروپا است. این یک عامل تحریک‌کنندهٔ بسیار بزرگ است؛ زیرا آن‌ها به دلایل سیاسی بازداشت می‌شوند. ما آن را دوست نداریم و به رژیم این احساس را می‌دهیم که ما آن را دوست نداریم.
موضوع دیگر غنی‌سازی اورانیوم است. بنابراین، چهار موضوع بسیار مهم وجود دارد که رابطهٔ ما را تیره‌وتار می‌کند و ما سعی داریم به‌مرور آن را حل کنیم. به همین دلیل است که ما درگیر می‌شویم تا آن‌ها را مجبور به تغییر این رفتار کنیم.
