اعتصاب غذای حجت الاسلام مهدی کروبی اتفاق غیر منتظره‌ای بود که عرصه سیاسی ایران را برای یک روز متلاطم ساخت. شیخ جنبش سبز که به شجاعت و صراحت در عمل مشهور است، با تصمیم جریان ساز خود پرونده اعتراضات انتخاباتی سال ۸۸ را در کانون توجه افکار عمومی قرار داد . حرکت او این واقعیت را برجسته کرد که جنبش سبز کماکان حیات زیر پوستی دارد و بر خلاف تبلیغات حکومت و رویکرد سیاسی برخی از اصلاح طلبان تمام نشده است. اعتصاب غذای خشک کروبی حول دو محور "بیرون رفتن محافظان ونیرو‌های امنیتی از محل زندگی" و "محاکمه علنی" سازمان یافت.اجابت خواست اول منجر به شکسته شدن اعصاب غذا شد. اماچشم انداز تحقق مطالبه دوم علی رغم قول‌های مساعد مبهم است. آسیب پذیری نهاد ولایت فقیه و دستگاه قضائی و امنیتی نظام و ریسک‌های غیر قابل مدیریت رسیدگی به پرونده جنجالی انتخابات ۸۸ اگرکلیت قضائی شدن برخورد با میر حسین موسوی، مهدی کروبی و زهرا رهنورد را منتفی نکند، تقریبا با ضریب اطمینان بالا می توان گفت نظام در شرایط متعارف تن به برگزاری دادگاه علنی نمی دهد.
ازاین رو بعید است این مسئله مورد توجه مهدی کروبی به عنوان فردی با تجربه سیاسی بالا و همچنین شناخت فراوان ازرفتار بلوک قدرت قرار نگرفته باشد. ازاین رو باید هدف کروبی را فراتر از معنای ظاهری مطالبه محاکمه علنی جستجو کرد. در واقع ژرف کاوی ماجرا روشن می سازد او چندین هدف را مد نظر قرار داشته است. نخست درتداوم نامه نگاری قبلی‌اش روشن ساخت که اراده وی برای سیاست ورزی در هنگام حصر جدی است. او با به خطر انداختن جان خود در آستانه ۸۰ سالگی این پیام را به نظام و بخصوص رهبری داد که دیوار‌های حصر خانگی و محدودیت‌های فراوان نمی تواند جلوی کنش ورزی سیاسی و حضور حداقل نمادین او در عرصه سیاسی را بگیرد. او با موضع گیری‌های مقطعی و منسجم می کوشد موقعیت آلترناتیوی جنبش سبز حفظ شود. استمرار این رویکرد در چارچوبی عقلانی و با محاسبه هزینه – فایده،بازخورد مناسب آن در جامعه وبازسازیساز و کارهای ارتباطی با بدنه جنبش سبز بیش از پیش تاثیر کاهنده بر مزایای حصر برای بخش مسلط قدرت خواهد داشت. در این روند صدا‌های منتقد حصر در درون بلوک قدرت به طور نسبی رسا تر شده و احتمال پایان دادن به حصر با افزایش هزینه‌ها بر منفعت‌ها افزایش می یابد.توجه به ایننکته زمانی اهمیت بیشتری می یابد که همه تلاش‌های حکومت برای خاموشی جنبش سبز و تسلیم رهبران نمادین آن به بن بست خورده است. اصلاح طلبان محافظه کار و پارلمانتاریست و اعتدالی‌ها نیز در پیدا کردن راهکار‌های بینابینی و مبتنی بر برد متقابل نیز ناکام بوده اند.
اما پیام اصلی حرکت کروبی اقدامی سیاسی برای مبارزه طلبی با آمران و عاملان انحراف انتخابات ۸۸ از مسیر طبیعی و سلسله جنبانان سرکوب خونین و خشن اعتراضات مسالمت آمیز خیابانی پسا انتخاباتی است. او بعد از تحمل قریب به هفت سال حصر خانگی با تنی رنجور از مشکلات ولی با روحیه‌ای محکم به نظام این پیام را منتقل ساخت که بر سر مواضع خود ایستاده است و مسئله وی با نظام سیاسی است. او خواهان تغییر پایدار در وضعیت موجود سیاسی است و برای تحقق این مهم از تحمل هزینه ابایی ندارد
تريبون‌های حکومتی و بخصوص اصول گرايان افراطی در حالی در طول هفت سال گذشته مرتب از مرگ و پايان جنبش سبز ( فتنه) ياد کرده اند که در برخوردی پارادوکسیکال همزمان نسبت به احيای جنبش سبز نشانگر و حضور دوباره نیروهای آن در داخل نهاد‌های انتخابی هشدار داده اند. این تعارض‌ها نشانگر تو خالی بودن پروپاگاندای حکومت و در عین حال نگرانی جدی از افزایش قدرت اجتماعی موسوی، کروبی و رهنورد است.
تا کنون تمهيدات مختلف ، تطميع‌ها و تهديد‌ها و قرار دادن مسير‌های موازی و انحرافی پيش روی معترضان به وضع موجود راه به جايی نبرده است .هنوز نام موسوی و کروبی تشويق کننده به مقاومت و اعتراض است. انتخابات ریاست جمهوری دوره دوازدهم بار دیگر در سطحی گسترده نشان داد هر جايی که فرصتی عمومی برای بيان اعتراضات و یا مطالبات ايجاد می شود تقاضا برای رفع حصر موسوی و کروبی بيشترين درخواستی است که شنیده و یا دیده می شود.
برخورد فعال کروبی مزیت مهمی دفاعی نیز داشت. رصد کردن رفتار گردانندگان حصر و بخصوص کوتاهی تعمدی در امر درمان و مراقبت‌های پزشکی نشانگر وجود پروژه‌ای برای فرسوده سازی هدفمند جسمی و روحی رهبران نمادین جنبش سبز استتا اثرات منفی دوران طولانی حصر با تضعیف قوای جسمانی و استهلاک روانی، مسیر مرگ طبیعی و یا بازنشستگی سیاسی به دلیل فقدان توانایی فیزیکی و طراوت ذهنی را تسهیل سازد. در واقع بررسی نوع برخورد نظام با مخالفان سیاسی مطرح چون آیت الله سید کاظم شریعتمداری و نور الدین کیانوری این فرضیه را قوت می بخشد که از راهکار شتاب بخشیدن به مرگ از طریق اقدامات تاخيری و محروميت از درمان و رسيدگی‌های پزشکی بهنگام در مقاطعی استفاده شده است.
اما اعتصاب غذای کروبی این طرح احتمالی را خنثی ساخته و با انداختن مسئولیت مستقیم هر اتفاق ناگوار بر دوش نظام و بخصوص بانیان حصر، شرایطرا برای حفظ محدودیت‌های درمانی بسیار سخت ساخت. در واقع پروژه مرگ تدریجی رهبران نمادین جنبش سبز وضعیتی معکوس پیدا کرده و اینک حکومت مجبور است توجهی بیشتری به حفظ سلامت آنها کند که به عنوان عاملی علیه تداوم حصر عمل می کند.
در این چارچوب سکوت اصول گرایان و بخصوص لایه‌های تند روی آنها و نیروهای موسوم به ولایتمدار قابل درک است. آنها بر خلاف رویه پیشین نه اعتصاب غذا را زیر سئوال بردند و نه به تقابل و برخورد با کروبی و تکرار اتهامات به جنبش سبز بر آمدند. دلیل اصلی این برخورد غیر معمول ریشه درمواردی چون "نگرانی از برجسته شدن جنبش سبز"، " بالا گرفتن اعتراضات به حصر خانگی" و "بازدارندگی در برابرپرداخت هزینه در خصوص اتفاقات ناگوار احتمالی" دارد.
اعتصاب غذای کروبی عملی موفقیت آمیز و حساب شده بود که در تناسب با پیام انتخابات ۲۹ اردیبهشت ۹۶ تغییر در وضعیت سیاسی موجودرا نشانه گرفته بود. خواسته برگزاری محاکمه علنی ظرفیت تاکید مداوم در بستر زمان را دارد و می تواند بستری بسیج کننده برای رونق دوباره فعالیت جنبش سبز و تسهیل کننده پایان حصر باشد.معنای اصلی اصرار کروبی جا انداختن این مسئله است که هدف فقط رفع حصر فیزیکی و آزادی نیست بلکه کشف حقیقت واجرای عدالت درپرونده اعتراضات انتخاباتی ۸۸مساله اصلی است.
همچنین مهدی کروبی با تصمیم بهنگام و هوشمندانه خود معضل مجازات فراقضایی ومبتنی بر شیوه‌های امنیتی را مطرح کرد که مانعی بزرگ در تحقق حقوق شهروندی است و بنیان اقتدار گرایی و ساخت استبدادی قدرت بر پایه آن استوار است.
اما پیام اصلی حرکت کروبی اقدامی سیاسی برای مبارزه طلبی با آمران و عاملان انحراف انتخابات ۸۸ از مسیر طبیعی و سلسله جنبانان سرکوب خونین و خشن اعتراضات مسالمت آمیز خیابانی پسا انتخاباتی است. او بعد از تحمل قریب به هفت سال حصر خانگی با تنی رنجور از مشکلات ولی با روحیه‌ای محکم به نظام این پیام را منتقل ساخت که بر سر مواضع خود ایستاده است و مسئله وی با نظام سیاسی است. او خواهان تغییر پایدار در وضعیت موجود سیاسی است و برای تحقق این مهم از تحمل هزینه ابایی ندارد.اعصاب غذا باعث شد تا نام مهدی کروبی در قالبی همگرایانه و حمایتیاز تریبون مجلس پخش شده و به جامعه منتقل گردد. پذیرش سریع خواسته وی همچنین فضیلت مبارزه و ایستادگی را بازتاب داد که حکومت در برابر این برخورد تسلیم شده و آسیب پذیر است.
البته مخاطب سخنان او فقط رهبری و اصول گرایان همسو نیستند.عمل او خواسته یا ناخواسته تبعات منفی برای حسن روحانی و اصلاح طلبان میانه به رهبری سید محمد خاتمی نیز داشته است. تفاوت موضع گیری‌های کروبی در برابر مشی عملی محافظه کارانه آنها چالش ایجاد کرده است. روحانی در مدت زمان اعتصاب غذای کروبی تحت فشار سنگین بخشی از رای دهندگان قرارگرفت و بیش از پیش برای کوتاهی در حل مشکل حصر مورد انتقاد قرار گرفت. دیر هنگامی اقدام وی برای خروج ماموران از محل حصر و بازدارندگی در برابر مزاحمت‌های نیروهای وزارت اطلاعات اجازه نمی دهد تا تحقق مطالبه نخست و کوتاه مدت کروبی منجر به رضایت جامعه هدف شود. بخش مهمی از رای دهندگان به روحانی کماکان انتظار دارند تا وی اقدامات کیفی و کمی بیشتری در خصوص رفع حصر انجام دهد .ناتوانی در تحقق این انتظار باعث می شود تا روحانی در اذهان جامعه یاد شده به خلف وعده و فریبکاری متهم شود.
در مجموع اعتصاب غذای کروبی عملی موفقیت آمیز و حساب شده بود که در تناسب با پیام انتخابات ۲۹ اردیبهشت ۹۶ تغییر در وضعیت سیاسی موجودرا نشانه گرفته بود. خواسته برگزاری محاکمه علنی ظرفیت تاکید مداوم در بستر زمان را دارد و می تواند بستری بسیج کننده برای رونق دوباره فعالیت جنبش سبز و تسهیل کننده پایان حصر باشد.معنای اصلی اصرار کروبی جا انداختن این مسئله است که هدف فقط رفع حصر فیزیکی و آزادی نیست بلکه کشف حقیقت واجرای عدالت درپرونده اعتراضات انتخاباتی ۸۸مساله اصلی است.
--------------------------------------------------------------------
یادداشت‌ها، آرا و نظرات نویسندگان خود را بیان می‌کنند و لزوماً بازتاب دیدگاهی از سوی رادیو فردا نیستند.
