ولیعهد ۳۲ سالهٔ عربستان، محمد بن سَلمان، امروزه عملاً صحنه‌گردان سیاست داخلی و خارجی این کشور به‌شمار می‌آید. بن سلمان به‌جز ولایتعهدی، وزارت دفاع، و معاون‌اولی نخست‌وزیری به چندین منصب و مقام دیگر نیز منصوب شده است.
وب‌سایت خبری آمریکایی «بیزینس اینسایدر» می‌نویسد که محمد بن سلمان طی دو سالی که گذشت به «قدرتمندترین» شخصیت سیاسی در تاریخ عربستان سعودی تبدیل شده است.
وی در آغاز به خاطر اجرای اصلاحاتی چند در حوزه حقوق بشر زنان در جامعه محافظه‌کار عربستان سعودی، و سپس به خاطر سیاست سختگیرانه‌اش علیه ایران و همچنین بازداشت شمار زیادی از بستگان ثروتمند خود در رسانه‌های جهان خبرساز شد.
علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، سران عربستان سعودی را که محمد بن سلمان نیز ازجمله آنها است احمق خطاب کرده و دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا ضمن دیدار با ولیعهد عربستان و پس از این دیدار، حمایت خود را از سیاست‌های وی اعلام کرده است.
پیشینه
محمد بن سلمان تحصیلات ابتدایی و دبیرستان خود را در ریاض گذرانده و از دانشگاه ملک سعود در رشته حقوق مدرک گرفته است.
محمد بن سلمان که در میان جوانان عربستان و در برخی رسانه‌های خارجی با نام اختصاری «ام‌بی‌اس» (MBS) نیز شناخته می‌شود یک بنیاد غیرانتفاعی به نام میسک (MiSK) تأسیس کرده‌است که هدف از آن پیشبرد مهارت‌های آموزشی و مدیریتی برای جوانانی است که می‌خواهند شرکت‌های نوپا ایجاد کرده و کسب‌وکار کنند.
وی به خاطر فعالیت‌های این بنیاد از بخش خاورمیانه‌ای مجله فوربز جایزه «شخصیت سال» ۲۰۱۳ را دریافت کرد.
محمد بن سلمان پس از فعالیت در چند پست دولتی و غیردولتی در عربستان در ۲۳ ژانویه ۲۰۱۵ یعنی کمی پس از به پادشاهی رسیدن پدرش، به وزارت دفاع منصوب شد.
او دو ماه پس از این انتصاب، رهبری یک عملیات نظامی در یمن علیه حوثی‌های مورد حمایت ایران را به دست گرفت.
جنگ یمن
دخالت نظامی عربستان به رهبری محمد بن سلمان در یمن برای واپس‌راندن شیعیان حوثی مورد حمایت ایران و بازآوردن دولت قانونی یمن به منصب قدرت تا این لحظه به نتیجه مطلوب محمد بن سلمان نرسیده است.
وب‌سایت خبری «بیزینس اینسایدر» می‌نویسد که «بخش بزرگی» از نیروی زمینی سلطنتی عربستان سعودی جنگ یمن را «فاجعه‌بار» می‌دانند و محمد بن سلمان نزد آنان محبوبیت ندارد.
این وب‌سایت می‌نویسد که در خاندان سعود «بسیاری» عملیات بن سلمان در یمن را «بی‌پروا، خطرناک، و به‌شدت غیراخلاقی» می‌دانند و گارد ملی عربستان نیز با این عملیات مخالفت دارد. به نوشته «بیزینس اینسایدر»، گارد ملی در دست طایفه شَمَّر از آل سعود است و سران این طایفه از منتقدان بن سلمان و یکی از ستون‌های بالقوه «نارضایتی» علیه حکومت او هستند.
بازداشت‌های مرتبط با فساد مالی
ده‌ها شاهزاده، مقام بلندپایه، درجه‌دار نظامی، بازرگان، وزیر و میلیاردر سعودی روز شنبه ۱۳ آبان در یک اقدام ناگهانی از سوی «کمیته مبارزه با فساد» دستگیر شدند. این دستگیری‌ها تنها ساعاتی پس از تشکیل این کمیته از سوی ملک سلمان رخ داد.
دو منبع آگاه به روزنامه وال‌استریت جورنال گفته‌اند که مقام‌های سعودی از طریق بازداشت این افراد به توقیف ۸۰۰ میلیارد دلار امیدوار هستند که بیشتر آن در خارج از عربستان است.
روزنامه حریت ترکیه می‌نویسد عربستان سعودی که بزرگ‌ترین تأمین‌کننده نفت در جهان است طی سه سال گذشته با ۲۰۰ میلیارد دلار کسری بودجه روبه‌رو شده که بار سنگینی را بر دوش اندوخته‌های مالی این کشور انداخته‌است.
سایت آمریکایی خبری‌تحلیلی «واکس» این دو موضوع را به هم مربوط دانسته و می‌نویسد که محمد بن سلمان با توقیف اموال افراد بازداشت‌شده قصد دارد با یک تیر دو نشان بزند. صندوق ذخایر مالی عربستان را «دوباره پر کند» و در عین حال کاری کند که جهان، عربستان را به عنوان کشوری «پاکسازی‌شده» از نظر فساد مالی دیده و سرمایه‌گذاری بیشتری را روانه عربستان کند.
در همین زمینه، پرس تی‌وی، رسانه انگلیسی‌زبان جمهوری اسلامی ایران، می‌نویسد که این اقدام محمد بن سلمان به‌عکس باعث نگرانی تاجران و سرمایه‌گذاران شده و نقشه‌های ولیعهد عربستان برای جذب سرمایه را «نقش بر آب کرده است.»
این در حالی است که روزنامه حریت ترکیه روز بیستم نوامبر خبر داد که نهاد رده‌بندی جهانی «اس‌اندپی» در همین روز خبر داده است که «پاکسازی‌های» فساد مالی در عربستان «می‌تواند این کشور را برای سرمایه‌گذاری جداب‌تر کند» و به این خاطر که «چشم‌انداز عربستان باثبات به نظر می‌رسد» این نهاد تصمیم گرفته است تا رده‌بندی ریسک سرمایه‌گذاری «A-/A-2» را برای عربستان حفظ کند.
«چشم‌انداز ۲۰۳۰»
محمد بن سلمان ۱۸ ماه پیش از برنامه اصلاحات اقتصادی و اجتماعی خود به نام «چشم‌انداز ۲۰۳۰» رونمایی کرد که مربوط به دوران پس از نفت برای عربستان سعودی می‌شود.
بر اساس این برنامه، اقتصاد عربستان سعودی در سال ۲۰۳۰ میلادی باید دیگر به صادرات نفت وابسته نباشد، خودروهای خودران در خیابان‌های آن کشور رفت‌وآمد کنند و شهری فوق مدرن به هزینه ۵۰۰ میلیارد دلار در ساحل دریای سرخ ساخته و مسکونی شود.
این شهر آینده‌گرا و منطقه اقتصادی آن «نیوم» (NEOM) نام گرفته و قرار است بخشی از آن تا خاک اردن و مصر نیز ادامه یابد. انرژی لازم برای این شهر و منطقه اقتصادی قرار است به‌طور کامل از انرژی باد و خورشید تأمین شود.
به نوشته فاکس نیوز، محمد بن سلمان طرح‌های رادیکالی برای کاستن از وابستگی عربستان به درامد نفت را آغاز کرده و قصد دارد با تنوع بخشیدن به عرصه های اقتصادی کشور حتی زمینه را برای جلب سرمایه‌گذاری خارجی و فروش سهام شرکت نفت دولتی عربستان سعودی، آرامکو، فراهم کند.
جرد کوشنر
جرد کوشنر، داماد ۳۶ساله رئیس‌جمهوری آمریکا و مشاور ارشد او، که یافتن گشایشی در دیوار مشکلات خاورمیانه، به‌ویژه در امور مربوط به اسرائیل و فلسطینی‌ها، به او محول شده در هفته‌های اخیر سه بار با محمد بن سلمان در عربستان دیدار داشته‌است.
یک ستون‌نویس روزنامه بریتانیایی گاردین روز ۱۹ نوامبر نوشت که «درست بعد از دیدار» کوشنر و بن سلمان «سه چیز اتفاق افتاد: سلمان دست به پاکسازی رقبای متمول سلطنتی خود زد؛ او کودتای خاموشی در لبنان به راه انداخت؛ و نیروهای مسلح عربستان بنادر و فرودگاه‌های یمن را بستند.»
در همین حال، در روزهای اخیر، برخی مقام‌های آمریکایی به روزنامه نیویورک تایمز گفته‌اند که در جریان گفت‌وگوهای کوشنر و سلمان قرار نگرفته‌اند. ستون‌نویس گاردین هم می‌نویسد که وزارت دفاع آمریکا و دیپلمات‌های آمریکایی نسبت به «ارتباط قوی» سلمان و کوشنر «نگرانی زیادی دارند.»
از سوی دیگر، یک منبع از کاخ سفید که نخواسته نامش فاش شود به نیویورک تایمز می‌گوید که جرد کوشنر جزئیات دیدار و گفت‌وگوهای خود با ولیعهد عربستان را به طور کامل در اختیار وزارت خارجه و شورای امنیت ملی آمریکا قرار داده است.
صلح اسرائیل و فلسطینیان
رسانه‌های مختلف در هفته اخیر نوشته‌اند که پیشبرد صلح اسرائیل و فلسطینیان یکی از اهداف محمد بن سلمان است و این گمانه‌زنی نیز در رسانه‌ها دیده می‌شود که وی امید دارد از این طریق و با حل‌وفصل این معضل تاریخی در منطقه، از نفوذ ایران نیز در این بخش از خاورمیانه بکاهد.
شبکه خبری الجزیره اما می‌نویسد که فعالیت‌های اخیر محمد بن سلمان برای پیش بردن طرح جرد کوشنر در مورد مسئله اسرائیل و فلسطین، ممکن است «دودی به پا کند که به چشم خود محمد بن سلمان برود.»
الجزیره می‌نویسد که پیش بردن طرح کوشنر به معنی شنا کردن در خلاف جهت اجماع عمومی میان مردم عرب و مسلمان منطقه است زیرا، به گفته الجزیره، مردم این منطقه «بدون راه حلی که برای فلسطینی‌ها عادلانه و منصفانه باشد هرگونه عادی‌سازی روابط با اسرائیل را مردود می‌دانند.»
مجله آمریکایی آتلانتیک اما این‌گونه اظهارنظر می‌کند که برای فلسطینی‌ها ضرری ندارد راه جدید عربستان را امتحان کنند و محمد بن سلمان ممکن است بتواند بن‌بست حاضر را بشکند و فلسطینی‌ها بهتر است به این تحول به عنوان یک فرصت بالقوه نگاه کنند تا یک روند مضر.
یکی از تحلیلگران عربستانی نزدیک به حکومت این کشور این هفته در میزگردی به شبکه الجزیره گفت که محمد بن سلمان برای اجرای تمام این موارد یادشده «دارای بینش و چشم‌اندازی درازمدت» است و در این مسیر حکومت جمهوری اسلامی ایران را مانع پیشرفت امور در خاورمیانه می‌داند.
ولیعهد عربستان خود در مصاحبه‌ای با گاردین گفته است که الگوی ایران برای خاورمیانه یک الگوی تندرو و زیانبار است و با اظهار این‌که الگوی ایران «مانع» این شده که خاورمیانه «شکل واقعی» خود را پیدا کند تعهد کرد که «اسلام میانه‌رو را به کشور بازمی‌گردانم.»
