منابع مالی منتسب به خانواده و اطرافیان اکبر هاشمی رفسنجانی همواره یکی از بحث‌های مطرح در افکار عمومی در ایران بعد از سال ۱۳۵۷ بوده است؛ نگاه‌ها همچنان به طور سنتی به باغ‌های پسته در استان کرمان می‌چرخند؛ امروز اما باید از نهادی به ظاهر «خیریه» در قلب کرمان سخن گفت: «مؤسسه مولیالموحدین».
مولیالموحدین در سال ۱۳۶۶ به شماره ۶۸ در اداره ثبت کرمان به منظور «تحقق اهداف جمهوری اسلامی و رسیدگی به امور محرومان از طریق ایجاد اشتغال و رفع مناطق محروم» با هیئت امنایی شامل شماری از مقام‌های مسئول وقت در کرمان همچون سیدیحیی جعفری، امام جمعه کرمان، و سیدحسین مرعشی، استاندار وقت کرمان، به ثبت رسید.
حسین مرعشی، پسر عموی عفت مرعشی همسر اکبر هاشمی رفنسجانی یعنی رئیس وقت مجلس شورای اسلامی (بعدتر رئیس‌جمهور ایران) بود، و همچنان بعد از حدود سه دهه، اصلی‌ترین چهره از میان مؤسسان مولیالموحدین به شمار می‌رود. او در حال حاضر، سخنگوی «حزب کارگزاران سازندگی» است.
احمد مرادعلیزاده، رئیس هیئت مدیره مولیالموحدین در آذرماه سال ۱۳۹۸ ترکیب هیئت امنای این مؤسسه را شامل پنج شخصیت حقوقی و شش شخصیت حقیقی معرفی کرد. به گفته او، امام جمعه کرمان بعد از دو سال از سمت خود انصراف داد و به این ترتیب، هیئت امنا با سه عضو حقوقی و هشت عضو حقیقی به فعالیت خود ادامه می‌دهد. به گفته یکی از مقام‌های مسئول، «ورود گسترده به فعالیت‌های اقتصادی» یکی از دلایل استعفا و اختلاف در این مؤسسه بوده است.
مولیالموحدین در حال حاضر بزرگترین کارتل اقتصادی متعلق به جریان اصلاح‌طلب به شمار می‌رود. صد در صد سهام «شرکت هواپیمایی ماهان» و حدود نیمی از سهام «شرکت کرمان خودرو» به مولیالموحدین تعلق دارد.
گرچه درباره منظومه اقتصادی «مولی الموحدین» اغلب به «شرکت هواپیمایی ماهان» اشاره می‌شود، اما این تنها نوکِ کوهِ یخ از شرکت‌ها، مؤسسات و پروژه‌های ریز و درشت این مؤسسه است. به عنوان مثال «صنایع خودروسازی کرمان» که در اسفند سال ۱۳۶۹ تشکیل شده، خود دارای شرکت‌های زیرمجموعه متعددی همچون «آرمان موتور ارگ»، «عمران ارگ»، «نگین بم»، «خدمات و تجارت بم خودرو»، «کادک»، «آرمان الکتریک»، «سازمان مناطق گردشگری جهان» و «خودروسازی کارمانیا» است. یا «سازمان عمران کرمان»، که در سال ۱۳۷۰ تشکیل شده، خود شرکت‌های «آریان ماه تاب گستر»، «عمران کار سیرجان» و «قطارهای مسافرتی جوپار» را تحت کنترل دارد.
تقریباً تمامی این شرکت‌ها در سال‌های ریاست جمهوری اکبر هاشمی رفسنجانی، همسر دختر عموی حسین مرعشی به ثبت رسیده و آغاز به کار کرده‌اند. مرعشی در دولت دوم هاشمی رفسنجانی رئیس دفتر او شد. هرکدام از این شرکت‌ها مجدداً در شمار دیگری از شرکت‌ها ادغام شده‌اند و این زنجیره همچنان ادامه می‌یابد؛ سرشاخه اما همان «مؤسسه مولیالموحدین» است.
«مولیالموحدین» را بیش از هرچیز باید حلقه کرمانی‌ها دانست؛ «کاملاً» کرمانی آنچنانکه حسین مرعشی در پاسخ به پرسشی درباره حضور غلامحسین کرباسچی در هیئت امنای مؤسسه گفته است: «خیر، همه کرمانی هستند و کسی از تهران نیست». حلقه‌ای که منافع اقتصادی سرشار آن، اصلاح‌طلب‌ها، اصولگرایان و سپاهیان را بر سر یک سفره نشانده است.
در تاریخچه این مؤسسه، روایت‌های مختلف و البته اکثراً تأیید نشده‌ای درباره نسبت قاسم سلیمانی با «مولیالموحدین» یافت می‌شود؛ با این حال یکی از قابل استنادترین آنها به آبان‌ماه سال گذشته مربوط است که حسین مرعشی در پاسخ به سؤالی درباره دلایل اعلام نشدن گزارش عملکرد هلدینگ‌ها و شرکت‌های این مؤسسه گفت: «من آقای باهنر را عضو هیئت امنا آوردم. گفتم امضا کن، ایشان امضا نمی‌کرد. خواهش کردیم ایشان امضا کرد. امضای قاسم سلیمانی را گرفتیم. عضو هیئت امنا بود. خودمان هم امضا کردیم».
رابطه قاسم سلیمانی با کرمانی‌های اصلاح‌طلب البته نزدیک‌تر از این حرف‌ها بود. اسحاق جهانگیری، معاون اول حسن روحانی، می‌گوید که در سال‌های جنگ ایران و عراق زمانی که «مسئولیت جنگ جهاد [سازندگی]» را بر عهده داشت و «مدام باید به جبهه» می‌رفت، حاج قاسم نگران شد و تماس گرفت: «برادر عزیزم حاج قاسم سلیمانی چند بار به من گفت خانواده شما به‌اندازه کافی داغدار شده است و شما دیگر نباید در جنگ شرکت کنید.»
«مؤسسه مولیالموحدین» با گردش مالی چند هزار میلیارد تومانی در سال و ده‌ها شرکت ریز و درشتِ زیرمجموعه‌اش، یکی از غیرشفاف‌ترین کارتل‌های اقتصادی است به طوری که هیچ گزارش مالی مشخصی از آن منتشر نشده است. حسین مرعشی در پاسخ به سؤالی در این خصوص صراحتاً می‌گوید: «قانون گفته به چه کسی باید گزارش بدهیم؟»
تاکنون شماری از مقام‌های مسئول از جمله محمدرضا پورابراهیمی عضو دوره نهم مجلس شورای اسلامی، و غلامعلی ابوحمزه فرمانده وقت سپاه ثارالله استان کرمان، در سال ۱۳۹۶ به صراحت خواستار شفافیت و برخورد قضایی با این مؤسسه شده‌اند اما همه اینها بعد از مدتی بایگانی شدند؛ نه گزارشی و نه شفافیتی.
علاوه بر تمام گزارش‌هایی که درباره فساد، رانت و سوءاستفاده‌های مالی در مؤسسه مولیالموحدین منتشر شده، باید به این نکته اشاره کرد که این مؤسسه در زمینه‌های مختلف با شماری از شناخته‌شده‌ترین «مفسدان اقتصادی» همکاری داشته است. به عنوان مثال، مدیران مؤسسه هرگونه ارتباط با مهدی جهانگیری را قویا تکذیب می‌کنند: «بین مهدی جهانگیری و این مجموعه هیچ ارتباط سهامی یا تخصصی یا کاری وجود نداشته است». واقعیت اما چیز دیگری است.
فقط به عنوان یک مثال نقض، «شرکت بیمه آرمان» در دی‌ماه سال ۱۳۹۰ با شمار ۴۱۹۸۰۱ تأسیس و به ثبت رسیده که در میان اسامی اعضای هیئت مدیره آن نام یکی از اصلی‌ترین افرادِ مؤسسه مولیالموحدین یعنی رضا نمک‌شناس، به نمایندگی از شرکت هواپیمایی ماهان، دیده می‌شود. دیگر عضو هیئت مدیره این شرکت، مهدی جهانگیری کوه‌شاهی به نمایندگی از «شرکت سرمایه‌گذاری میراث فرهنگی و گردشگری ایران» است. او نیز البته کرمانی و برادر اسحاق جهانگیری، معاون اول حسن روحانی، است که با «اتهام‌های مالی و اقتصادی» ۱۴ مهر ۱۳۹۶ بازداشت و در اسفند همان سال آزاد شد. پرونده او همچنان باز و البته نامشخص است.
مولیالموحدین همچنین از طریق «شرکت هواپیمایی ماهان» با بابک زنجانی نیز مراوده‌های اقتصادی نزدیکی داشته است. به عنوان نمونه، حمید عرب‌نژاد خانوکی به نمایندگی از ماهان عضو هیئت مدیره «شرکت خدمات هواپیمایی فراز قشم» به شماره ثبت ۴۹۴ بوده است. فراز قشم که بعدها به «قشم ایرلاین» تغییر نام داد، از جمله شرکت‌های اقماری بابک زنجانی، دلالِ نفتیِ زندانی به شمار می‌رفت.
رضا نمک‌شناس، احمد مرادعلیزاده، شهریار ذوالعلی، حمید عرب‌نژاد خانوکی، رضا تویسرکانی و حسن روانبخش؛ اینها نام تنها شماری از افراد اصلی مؤسسه مولیالموحدین هستند که با سمت‌های مختلف در شرکت‌های ریز و درشتِ زیرمجموعه این مؤسسه حضور دارند و سال به سال سمت‌ها را میان یکدیگر تعویض می‌کنند.
مؤسسه مولیالموحدین را باید مهم‌ترین قلک سیاسی اصلاح‌طلبان دانست و از این رو، بویژه در هنگام انتخابات، این «حزب کارگزاران سازندگی» با سخنگویی حسین مرعشی است که مهم‌ترین تصمیم‌های سیاسی همچون فهرست نهایی اصلاح‌طلبان را اتخاذ می‌کند؛ در تأیید این موضوع، عبدالله ناصری از نزدیکان سیدمحمد خاتمی، در سال ۱۳۹۷ صراحتاً با تأکید بر اینکه «بار مالی اصلاحات به دوش حزب کارگزاران و اتحاد است» از «دوستان» خود خواست تا «این واقعیت را بپذیرند که به میزان تأثیرگذاری خود، از ظرفیت درون شورای عالی سیاست‌گذاری برخوردار باشند».
این مؤسسه و مدیران آن در موضع گیری‌های رسمی خود تأکید می‌کنند که این امپراطوری مالی گسترده را «بدون استفاده از امتیازات خاص، اعتبارات بانکی یارانه‌ای یا سهمیه‌ای و یا کمک‌های دولتی» راه انداخته‌اند. این در حالی است که فقط به عنوان یک نمونه، نطفه ابتدایی «هواپیمایی ماهان»، یعنی نخستین منبع درآمد اصلی مولیالموحدین زمانی شکل گرفت که بنیانگذار مؤسسه یعنی حسین مرعشی، به سبب نزدیکی به رئیس‌جمهور وقت از بدهی دیرپای دولت مصر به ایران با خبر شد و با دریافت سه هواپیماهای توپولف روسی دسته دوم به جای بدهی قدیمی، ماهان را تأسیس کرد. کدام فرد معمولی یا بخش خصوصی به چنین اطلاعاتی دسترسی دارد؟!
در ساختار اقتصادِ دولتی در جمهوری اسلامی که حتی برای احداث یک کارخانه کوچک یا توسعه آن، دیر یا زود با بخش‌هایی از سپاه پاسداران سر و کار می‌یابید، قابل تصور است که مولیالموحدین علاوه بر رفاقت دیرینه با فرمانده پیشین و کرمانی سپاه قدس، از چه همکاری گسترده‌ای با سرداران سپاه برخوردار است. از این رو چندان جای تعجب نیست که حسین مرعشی می‌گوید: «ما قاطع هستیم که عزت کشور به سپاه بستگی دارد».
بعد از گذشت چند دهه و گردش مالی چندهزار میلیارد تومانی اما مدیران مولیالموحدین در واکنش به پرسش‌هایی درخصوص ضرورت شفافیت عملکرد و درآمدهای این مؤسسه، با پوزخندی بر لب، تنها به این اکتفا می‌کنند که «مشکل ما، مشکل آی‌کیومان است؛ آی‌کیوی ما یک مقدار بیشتر از دوستان دیگرمان است؛ مشکل کارگزاران و خانواده آقای هاشمی این است که مقداری آی‌کیوی بالایی دارند.»
ورای مجادله‌های سیاسیِ ظاهری بین جناح‌های مختلف در جمهوری اسلامی، این منافع اقتصادیِ گسترده و بی‌پایان است که تمام آنها را برای حفظ عمود خیمه نظام زیر یک چتر واحد جمع می‌کند. هم‌سفره‌ها گاه بر سر سهمِ بیشتر، به پای هم می‌پیچند؛ اصلِ سفره را اما هرگز به خطر نمی‌اندازند؛ زیرِ میز نمی‌زنند.
