پس از ماه‌ها اعتراض و ناپایداری سیاسی در الجزایر، بالاخره انتخابات ریاست‌جمهوری این کشور برگزار شد و عبدالمجید تبون، سیاستمدار ۷۳ ساله، بر صندلی ریاست‌جمهوری نشست.
عبدالمجید تبون کمتر از سه ماه در سال ۲۰۱۷ نخست‌وزیری الجزایر را برعهده داشت، بارها در دوران عبدالعزیز بوتفلیقه، رئیس‌جمهوری پیشین، به وزارت رسیده و همچنین پیش از سال ۱۹۹۹ چندین بار فرماندار بوده است.
او یکی از پنج نامزد مورد تأیید شورای قانون اساسی الجزایر بود که همه از دامن همین حکومت کنونی برآمده بودند، اما تبون با وجود سوابق طولانی دولتی، خود را «نامزد مستقل» و «نامزد مردم» معرفی کرده بود.
کم‌رونق‌ترین انتخابات ریاست‌جمهوری تاریخ الجزایر
بر اساس اعلام رسمی اداره ملی مستقل انتخابات، عبدالمجید تبون در انتخابات روز پنج‌شنبه ۱۲ دسامبر، ۵۸.۱۵ درصد آرا را از آن خود کرده است. او گرچه توانست در همان مرحله اول انتخابات به پیروزی برسد، ولی میزان پائین شرکت‌کنندگان در این انتخابات، شیرینی این پیروزی را برای او از بین برد.
باز هم بر اساس اعلام رسمی، فقط ۳۹.۸۳ درصد واجدین شرایط در انتخابات الجزایر شرکت کردند و این آمار برای الجزایری‌های ساکن خارج از کشور کمتر از ۱۰ درصد بود.
این میزان شرکت‌کننده، کمترین میزان در کل دوره‌های انتخابات ریاست‌جمهوری الجزایر است. با این حال، همین میزان شرکت‌کننده نیز از سوی اپوزیسیون «مصنوعی» و «آمار متورم» توصیف شده است.
پیشتر، میزان شرکت‌کنندگان در انتخابات سال ۲۰۱۴ ریاست‌جمهوری الجزایر، پایین‌ترین میزان شرکت‌کنندگان در دوره‌های گوناگون بود. این امر نشان می‌دهد که اعتماد عمومی در الجزایر، حتی بر اساس آمارهای رسمی، در سال‌های اخیر روند نزولی داشته است.
انتخابات روز پنج‌شنبه از یک نظر دیگر نیز بی‌سابقه بوده است. همزمان با اعلام نتایج انتخابات، جمعیتی از مردم معترض در مرکز پایتخت و همچنین دیگر شهرها علیه اعلام پیروزی عبدالمجید تبون تظاهرات کردند. هیچ‌گاه در تاریخ الجزایر سابقه نداشته که از یک پیروز انتخابات، این‌چنین استقبال شود.
عبدالمجید تبون کیست؟
عبدالمجید تبون، که سال ۱۹۴۵ در شهر مشریه در شمال غرب الجزایر به دنیا آمده و سال ۱۹۶۹ از دانشکده ملی مدیریت الجزیره فارغ‌التحصیل شده، عضو کمیته مرکزی جبهه آزادی‌بخش میهنی است.
او، در میان پنج نامزد انتخابات، نزدیک‌ترین فرد به ژنرال احمد قائد صالح، فرمانده ارتش الجزایر، به شمار می‌رود که بدون شک قدرتمندترین فرد در الجزایرِ امروز است.
همچنین تبون را منتقدانش به عنوان نماد بروکراسی فرسوده دولت الجزایر توصیف کرده‌اند، به همین دلیل او در دوران نخست‌وزیری تلاش کرد به برخی از جرگه‌سالاری‌ها حمله کند و طبقه‌ای از سرمایه‌داران را که به شیوه کاپیتالیسم الجزایری رشد کرده بودند، کنار بزند.
وقتی عبدالعزیز بوتفلیقه او را در ۲۵ مه ۲۰۱۷ به نخست‌وزیری منصوب کرد، درآمد نفتی الجزایر به‌شدت کم شده بود و در عوض، قدرت مجمع رؤسای شرکت‌های تجاری به رهبری علی حداد، تاجر معروف الجزایری که اکنون زندانی است، افزایش یافته بود.
شرایط سخت سیاسی و اقتصادی در آن دوره موجب شد که مدت نخست‌وزیری تبون کوتاه‌ترین دوره نخست‌وزیری در تاریخ الجزایر شود؛ به طور دقیق، دو ماه و بیست‌ویک روز.
برکناری عبدالمجید تبون به فرمان عبدالعزیز بوتفلیقه در واقع کار سعید بوتفلیقه، برادر رئیس‌جمهور، بود که با علی حداد رابطه نزدیک داشت.
سعید بوتفلیقه پس از سکته مغزی رئیس‌جمهور الجزایر در سال ۲۰۱۳ و ناتوانی عبدالعزیز بوتفلیقه برای اداره مملکت، به مرد قدرتمند پشت پرده و عملاً به «نایب‌السلطنه» برادرش تبدیل شده بود.
در دوران نخست‌وزیری تبون، علاوه بر خشم الجزایری‌ها از این که مجبور بودند یک رئیس‌جمهور ناتوان را تحمل کنند، مدیریت ناهماهنگ و زهواردررفته دولت نیز بر پیچیدگی‌های وضعیت سیاسی کشور افزوده بود. مثلاً ساخت مسجد جنجالی الجزیره توسط یک شرکت چینی جنجال‌برانگیز شد.
راهبرد «جدایی پول از سیاست»
در این شرایط، تبون در پی کاهش درآمدهای دولتی تصمیم گرفت واردات به این کشور را که آن زمان سالانه بیش از ۴۰ میلیارد دلار بود، محدود کند.
همچنین تلاش او برای قطع کردن دست برخی از افراد پرنفوذ از منابع دولتی برایش گران تمام شد و دشمنی‌هایی به وجود آورد؛ افرادی که با رانت حکومتی توانسته بودند وام‌هایی را دریافت کنند، اما پرداخت این وام‌ها در هاله‌ای از ابهام بود. عبدالمجید تبون گفته بود که می‌خواهد «پول را از سیاست جدا کند».
نمایندگان مجمع رؤسای شرکت‌های تجاری الجزایر، با سرمایه‌داری کنترل‌ناپذیر خود، عملاً به زمین دولت تجاوز کرده بودند، به طوری که در دسامبر ۲۰۱۶ وزرای دولت الجزایر «نشست الجزایری-آفریقایی برای سرمایه‌گذاری» را تحریم کردند؛ نشستی که خود دولت آن را تدارک دیده بود، اما در واقع در تصاحب علی حداد بود. این تحریم جنجال زیادی به پا کرد و به نمادی از ناهماهنگی‌ها در مدیریت کشور تبدیل شد.
تبون وقتی به قدرت رسید، آشکارا به جنگ با این مجمع رفت. در پانزدهم ژوئیه ۲۰۱۷، به علی حداد پیامی فرستاد که در یک مراسم دولتی که وزارت کار برگزار می‌کرد، شرکت نکند. همچنین به شرکت‌های تجاری اخطارهایی فرستاد مبنی بر این‌که اجرای برخی از پروژه‌های مشترک با دولت به تأخیر افتاده است.
اما واکنش‌ها علیه اقدام‌های تبون نیز کوبنده بود. روز سی‌ام ژوئیه همان سال، در مراسم خاکسپاری رضا مالک، نخست‌وزیر پیشین، در گورستان عالیه در الجزیره، سعید بوتفلیقه که کنار علی حداد ایستاده بود، در مقابل انظار عمومی، تبون را نادیده گرفت و او را تحقیر کرد.
انتشار تصاویر این مراسم که در آن سعید بوتفلیقه آشکارا نزدیکی خود به علی حداد را به نمایش گذاشته بود، بازتاب فراوانی در میان مردم و طبقه سیاسی الجزایر داشت. همه متوجه شدند که پیام چنین تصاویری اختلاف شدید در قدرت است.
چند روز بعد، عبدالمجید تبون برکنار شد و احمد اويحيى، جانشین او شد؛ کسی که بعدا در جریان اعتراضات الجزایر به فساد متهم و بازداشت شد. احمد اويحيى که به پانزده سال زندان محکوم شده است، اکنون در حبس به سر می‌برد.
تصویری که مخدوش شد
عبدالمجید تبون در نبرد با پشت پرده قدرت در الجزایر، گرچه شکست خورد، تاحدودی محبوبیت به دست آورد. با این حال، او خیلی هم «بی‌احتیاطی» نکرد و پس از برکناری از قدرت، در نامه‌ای به بوتفلیقه، ضمن اعلام وفاداری به او از تلاش بوتفلیقه برای رسیدن به پنجمین دوره ریاست‌جمهوری نیز حمایت کرد.
همچنین او خودش نیز از اتهام‌ها مصون نبوده است. خالد تبون، پسر عبدالمجید تبون، اکنون در بازداشت موقت به سر می‌برد. خالد تبون در پرونده کشف ۷۰۱ کیلوگرم کوکائین در وهران، یکی از بنادر الجزایر، به پولشویی متهم شده است.
کشف این مقدار کوکائین در مه ۲۰۱۸، رکورد تازه‌ای در آمارهای مربوط به قاچاق مواد مخدر در الجزایر به ثبت رساند.
در جریان رسیدگی به این پرونده، برخی از مقام‌های عالی‌رتبه ارتش نیز بازداشت شدند. تازه‌ترین مورد که در بحبوحه کارزارهای انتخاباتی الجزایر اتفاق افتاد، مربوط به بازداشت یکی از نزدیکان تبون به نام عمر علیلات است.
عمر علیلات که یک تاجر است، اکنون به اتهام فساد مالی در بازداشت به سر می‌برد. بازداشت او، تا حدود زیادی، تصویر عبدالمجید تبون را به عنوان کسی که قصد مبارزه با فساد را دارد، مخدوش کرده است.
اعتراضات ادامه دارد
انتخابات ریاست‌جمهوری الجزایر از همان ابتدا مورد اعتراض بخش عمده‌ای از مردم این کشور بود. اکنون نیز پس از برگزاری و اعلام نتایج آن، اعتراضات همچنان ادامه دارد.
عبدالمجید تبون، روز جمعه، پس از اعلام پیروزی او در انتخابات، در یک کنفرانس خبری در الجزیره گفت که او به سوی حراک (جنبش اعتراضی الجزایر) دست دوستی دراز می‌کند تا «گفت‌وگویی برای ساختن الجزایری جدید و احیای اعتماد میان فرزندان کشور» صورت بگیرد.
او همچنین متعهد شده که «اصلاح قانون اساسی را به رأی عمومی بگذارد»، اما دقیقاً مشخص نکرد چه بخش‌هایی از قانون اساسی کنونی شامل اصلاحات احتمالی خواهد شد.
اما برخی ناظران مسائل سیاسی الجزایر معتقدند که دستان رئیس‌جمهور جدید به سوی خلأ دراز شده و بخت اندکی وجود دارد که این سخنان ظاهراً خیرخواهانه و مسالمت‌جویانه رئیس‌جمهور جدید، مردم معترض را قانع کند. به‌ویژه آن‌که عبدالمجید تبون، در میان پنج نامزد انتخابات، کسی بود که مبهم‌ترین برنامه‌ها را در برابر مطالبات معترضان ارائه کرد.
صرف‌نظر از تغییر سراسری دولتمردان، معترضان خواهان اصلاح نظام اداری این کشور در جهت شفافیت بیشتر و نیز آزادی‌های سیاسی و اجتماعی بیشتر هستند. تبون در دوران کارزار انتخاباتی خود گفته بود که «بدون یک رئیس‌جمهور منتخب و مشروع» نمی‌توان این خواسته‌ها را برآورده کرد. او قول داده بود که یک «دموکراسی واقعی» را، چه در سطح محلی و چه در سطح ملی، در الجزایر برقرار کند.
اما معترضان الجزایری که عبدالمجید تبون را، به‌کنایه، «رئیس‌جمهور کوکائین» خطاب می‌کنند، معتقدند او نه تنها ترجمه مطالبات آنان در قدرت نیست بلکه بیشتر نماینده خواست فرمانده ارتش، ژنرال احمد قائد صالح، در موقعیت بحرانی کنونی است.
با این حال، برخی می‌گویند که پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری بسیاری از مقام‌های حکومت الجزایر، به دلیل حواشی‌ای که برای تبون به وجود آمده بود، از نامزدی او حمایت نمی‌کردند و بیشتر به عزالدین میهوبی، وزیر پیشین فرهنگ و دیگر نامزد این انتخابات، روی آورده بودند که از چند ماه پیش حزب «فراخوان میهنی برای مردم‌سالاری» را رهبری می‌کند.
اما در این‌که طبقه حاکم الجزایر از او رویگردان شده بود، جای تردید است. در روز دهم نوامبر، فردای روزی که اسامی پنج نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری الجزایر به طور رسمی اعلام شد، روزنامه المجاهد که ارگان دولت است، از پنج نامزد، فقط عکس عبدالمجید تبون را در صفحه اول خود منتشر کرد. یک ماه بعد، او بود که انتخاب شد.
