کره شمالی در روزهای آغازین سال نو میلادی، در طی ده روز، سه آزمایش موشکی انجام داد.
اولین آزمایش روز چهارشنبه ۱۵ دی بود که به‌گزارش منابع کره شمالی، طی آن یک موشک فراصوت (هایپرسونیک) با موفقیت آزمایش شد. این موشک شباهت‌هایی با موشک فراصوت موسوم به «هواسانگ ۸» داشت که کره شمالی در سپتامبر سال گذشته آزمایش کرده بود.
بر پایه گزارش خبرگزاری کره شمالی، در این آزمایش کلاهک خزنده فراصوت موشک، پس از جدا شدن از بوستر پرتاب و اجرای مانور جانبی به طول ۱۲۰ کیلومتر، دقیقاً به هدف از پیش تعیین‌شده در فاصله ۷۰۰ کیلومتری اصابت کرد.
در اجرای دومین آزمایش که روز سه‌شنبه ۲۱ دی ماه رخ داد، کره شمالی یک موشک دیگر را با سرعت فراصوت از یک پایگاه ساحلی به طرف دریای ژاپن پرتاب کرد. این موشک با سرعت ۱۰ ماخ تا ارتفاع ۶۰ کیلومتری از سطح زمین اوج گرفت و مسافتی بیش از ۷۰۰ کیلومتر را پیمود.
موشک مذکور، با توجه به بُرد و محل فرود آن، قاره‌پیما نبود و امکان رسیدن به خاک آمریکا را نداشت و ظاهراً نباید تهدیدی مستقیم برای آمریکا باشد.
این آزمایش در حالی صورت گرفت که شورای امنیت سازمان ملل، متعاقب به بحث گذاشتن آزمایش اول، طی بیانیه‌ای آن را محکوم کرده بود.
آزمایش سوم روز جمعه ۲۴ دی بود که طی آن کره شمالی، ساعاتی پس از انتقاد از تصمیم آمریکا برای اعمال تحریم‌های تازه علیه پیونگ یانگ به‌خاطر آزمایش‌های قبلی، دو موشک بالیستیک کوتاه‌بُرد را نیز پرتاب کرد که در آب‌های خارج از منطقه اقتصادی ژاپن فرود آمد.
جهش تکنولوژیکی
آزمایش‌های اخیر کره شمالی، به‌ویژه پرتاب موشک‌های فراصوت که نشانه پیشرفت کره شمالی در زمینه موشکی است، نگرانی‌های تازه‌ای را در آمریکا و نیز در کره جنوبی و ژاپن موجب شده است. در واقع کره شمالی با آزمایش موشک‌های فراصوت به باشگاه کشورهای دارای این‌گونه موشکها، از جمله آمریکا و روسیه و چین، پیوسته است.
به گزارش فایننشال تایمز، چین تابستان گذشته یک موشک فراصوت با قابلیت هسته‌ای را دو بار آزمایش کرد. پکن این موضوع را تکذیب کرد، ولی نماینده آمریکا در امور خلع سلاح، با اشاره به نگرانی‌های عمیق کشورش از این جهش تکنولوژیکی چین، تأکید کرد: «چاره‌ای جز واکنش مشابه نیست.»
روسیه هم در اکتبر گذشته از دو آزمایش موفقیت‌آمیز موشک‌های فراصوت از یک زیردریایی خبر داده بود. هند، استرالیا، بریتانیا و ژاپن هم برنامه تسلیحات فراصوت خود را آغاز کرده‌اند و احتمال می‌رود که به‌زودی به این باشگاه بپیوندند. قدرت‌های بزرگ، با توجه به فناوری‌های فراصوت، مسابقه تسلیحاتی تازه‌ای را آغاز کرده‌اند و برخی دیگر از کشور‌ها با تلاش مضاعف برآن‌اند که از این قافله عقب نمانند.
موشک‌های بالیستیک کلاً پس از پرتاب از جو خارج می‌شوند و پس از طی مسافتی در فضا دوباره به جو برمی‌گردند و در مرحله نهایی به طرف هدف مربوط شیرجه می‌روند، اما موشک‌های فراصوت، چه گلایدر و چه کروز، در مقایسه در ارتفاع پایین‌تری به سوی هدف پرواز می‌کنند و سرعت آن‌ها به پنج برابر سرعت صوت یا حدود ۶۲۰۰ کیلومتر در ساعت می‌رسد. مسیر این موشکها پیش‌بینی‌پذیر نیست و از این رو رهگیری آن‌ها بسیار مشکل است و کلاهک آن‌ها می‌تواند متعارف یا هسته‌ای باشد.
تغییر موازنه استراتژیک
هنگامی که کره شمالی اولین آزمایش را انجام داد، کره جنوبی در مورد موفقیت‌آمیز بودن آن مشکوک بود، ولی آزمایش دوم، به‌گفته رئیس ستاد ارتش کره جنوبی، نسبت به آزمایش اول به‌مراتب بهتر بود.
آزمایش‌های کره شمالی با هدفِ نمایشِ قدرت و بازدارندگی آمریکا صورت می‌گیرد و پیشرفت‌های پیونگ یانگ در این زمینه می‌تواند موازنه قدرت استراتژیک را در شبه‌جزیره کره به نفع کره شمالی تغییر دهد.
شکی نیست که پیشرفت کره شمالی در زمینه صنایع موشکی خطر درگیری در منطقه را بالا خواهد برد و جای شگفتی نخواهد بود اگر کشورهای منطقه تاکتیک‌های پیشدستانه را در طرح‌های نظامی‌شان لحاظ کنند، زیرا تا به حال سامانه‌های دفاعی در مقابل موشک‌های فراصوت به‌وسیله سلاح‌های لیرزی و الکترومغناطیسی در منطقه نصب نشده‌اند و در مواردی از نظر کاربردی به مرحله تکامل نرسیده‌اند.
آمریکا، هم‌پیمان کره جنوبی و ژاپن، هنوز سلاح‌های فراصوت خود را در منطقه مستقر نکرده و به‌تازگی اعلام کرده که از سال ۲۰۲۸ ساختن ناو‌های مجهز به موشک‌های فراصوت و سلاح‌های لیزری با ده برابر توان سلاح‌های لیرزی موجود در ارتش آمریکا را آغاز خواهد کرد.
در مجموع، آمریکا به‌دلایل گوناگون در این زمینه از رقبای خود عقب افتاده است. در سال ۲۰۲۰، پنتاگون بودجه‌ای برابر با دو میلیارد دلار برای ارتقای فناوری فراصوت از جمله تولید موشک اختصاص داد. سال بعد این بودجه به ۳.۲ میلیارد دلار افزایش یافت و برای سال ۲۰۲۲ این رقم برای پوشش هفتاد برنامه فراصوت به ۳.۸ میلیارد دلار رسیده است.
کیم جونگ اون و ارتقای توان نظامی
در زمان ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، ملاقات‌های بی‌نتیجه‌ای بین او و کیم جونگ اون، رهبر کره شمالی، انجام شد و از سال ۲۰۱۹ تاکنون ارتباط بین دو کشور قطع شده است. به‌تازگی، آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا، گفته است که کشورش نیت خصمانه‌ای علیه کره شمالی ندارد و مایل است بدون هیچ پیش‌شرطی با پیونگ یانگ به گفت‌وگو بنشیند؛ گو این‌که تأکید کرد آزمایش‌های کره شمالی «شدیداً مایه بی‌ثباتی» است.
کیم جونگ اون در سخنرانی سال نو میلادی با اشاره به «ناامنی و بی‌ثباتی روز افزون در فضای نظامی شبه‌جزیره کره»، گفت که کره شمالی لازم می‌داند با وجود تحریم‌های بین‌المللی علیه برنامه‌های موشکی‌اش در زمینه‌های بالیستیکی و هسته‌ای، امکانات دفاعی خود را تقویت کند.
رهبر کره شمالی در نشست پایان سال حزب حاکم گفت که کشورش در «مبارزه بزرگ مرگ و زندگی» درگیر است و افزود که تسریع توسعه اقتصادی و ارتقای سطح زندگی مردم از اهداف دولت در سال جدید است.
اما با وجود دشواری‌های اقتصادی و گسترش فقر در کره شمالی، نشانه‌ای از کاهش سرعت برنامه تسلیحاتی این کشور مشاهده نمی‌شود و رهبر آن افزایش توان نظامی را برای دفاع از خود لازم اعلام کرده است.
همچنین کیم جونگ اون در هشتمین کنگره حزب کارگران کره، که در ژانویه سال جاری بر گزار شد، اعلام کرد که تسلیحات جدیدی را به زرادخانه کره شمالی اضافه خواهد کرد، از جمله گونه‌های پهپاد، موشک فراصوت و سلاح هسته‌ای تاکتیکی.
نکته مهم این‌که در حال حاضر سامانه‌ها و جنگ‌افزار‌های استقراریافته آمریکا در شرق آسیا و حتی ناو‌های هواپیمابر این کشور نمی‌توانند به‌طور قاطع در مقابل تسلیحات فراصوت بایستند. آمریکا یک نیروی ۲۸ هزار نفره در کره جنوبی دارد و برنامه‌اش این است که در صورت درگیری در شبه‌جزیره کره، با افزایش کمی و کیفی این نیرو، به کمک دولت سئول بشتابد.
به سوی سلاح‌های هسته‌ای تاکتیکی
توجه کره شمالی به تسلیحات فراصوت، به‌ویژه این‌که یکی از مهم‌ترین وظایف صنایع نظامی این کشور در پنج سال آینده تولید این‌گونه سلاح‌ها تعیین شده، به نگرانی‌هایی در کره جنوبی و ژاپن و آمریکا دامن زده است.
گومیانگ هیون، کارشناس مؤسسه مطالعات سیاسی آسَن در سئول، می‌گوید که کره شمالی به «استراتژی ضد دسترسی» روی آورده است و «به‌جای حمله به خاک آمریکا می‌تواند آمریکا را از تقویت نیروهایش در کره جنوبی بازدارد، زیرا در شبه‌جزیره کره سامانه قابل‌اعتمادی برای دفاع در مقابل موشک‌های فراصوت کره شمالی وجود ندارد».
در ضمن، تهدید سلاح‌های هسته‌ای تاکتیکی از سوی کره شمالی می‌تواند ارتش قوی و برخوردار از فناوری‌های پیشرفته ولی مجهز به سلاح‌های متعارف کره جنوبی را ناکارآمد و ناتوان کند.
تا به حال پیونگ یانگ به آزمایش سلاح‌های هسته‌ای تاکتیکی رو نیاورده، ولی می‌دانیم که آزمایش‌های هسته‌ای انجام داده است.
سلاح‌های هسته‌ای تاکتیکی کوچک می‌تواند با انرژی انفجاری یک کیلو تُن (معادل یک تُن ماده منفجره شیمیایی مانند تی.ان.تی) و قابل‌پرتاب با هواپیما یا توپ علیه هدف‌های نظامی به‌کار گرفته شود. نوع بزرگ‌تر این سلاح‌ها می‌تواند چند هزار کیلویی باشد و با موشک برای نابودی هدف‌های بزرگ مانند شهر‌ها مورد استفاده قرار گیرد.
با توجه به سوابق کره شمالی، خوشبینانه خواهد بود اگر تصور شود که پیونگ یانگ به‌دنبال دستیابی به سلاح‌های هسته‌ای تاکتیکی نیست. تأکیدات رهبر کره شمالی و ارجحیت‌های تسلیحاتی اعلام‌شده بیانگر این تغییر وضعیت است.
روند دگرگونی استراتژی کره شمالی
استراتژی کره شمالی متعاقب جنگ کره و امضای پیمان ترک مخاصمه در ژوئیه ۱۹۵۳، با توجه به رویداهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، از ارتقای توان نظامی برای حمله به کره جنوبی به‌تدریج به خرابکاری (مانند بمب‌گذاری هواپیمای مسافربری کره جنوبی در نوامبر ۱۹۸۷) و سرانجام به بازدارندگی تغییر پیدا کرد.
سقوط اتحاد جماهیر شوروی، مهم‌ترین حامی کره شمالی، و بلایای طبیعی منجر به قحطی و فقر فراگیر در کشور شد. این رویداد‌ها که آغاز بازنگری استراتژی کره شمالی بود، توأم با یک رشته عملیات و حملات نظامی آمریکا در منطقه خاورمیانه، استراتژی این کشور را دگرگون کرد و بقای رژیم در صدر اولویت‌ها قرار گرفت.
با این‌که کره شمالی به برخی اقدامات تهاجمی مانند غرق کردن یک ناو کره جنوبی به‌وسیله یک زیردریایی و آتشباری‌های گاه‌به‌گاه با توپخانه رو آورد، ولی تمرکزش به توسعه برنامه هسته‌ای با هدف بازدارندگی آمریکا ادامه یافت و در این زمینه در سال ۲۰۰۶ اولین آزمایش هسته‌ای خود را انجام داد و در پی آن اولین موشک قاره‌پیمای خود را در سال ۲۰۱۷ آزمایش کرد.
از بازدارندگی به تهاجمی
دسترسی به موشک‌های فراصوت و تدوین برنامه برای ساختن سلاح‌های هسته‌ای تاکتیکی نشان می‌دهد که کره شمالی از دفاع و بازدارندگی به توانایی‌های تهاجمی روی آورده است.
آسیا تایمز به‌نقل از گومیانگ هیون از مءسسه اَسَن می‌گوید: «منطق [کره شمالی] محکم است. این کشور همین حالا توان بازدارندگی دارد و می‌تواند در صورتی که به آن حمله شود، پاسخ بدهد. اما به‌دنبال توانایی‌هایی فراتر از بازدارندگی است و می‌خواهد با متنوع کردن گزینه‌های خود برای حمله، دست‌بالا را در درگیری‌ها داشته باشد.»
ناکارآمدی جامعه جهانی برای متوقف کردن آزمایش‌های کره شمالی آزمایش‌های بیشتری را به‌دنبال خواهد داشت و بر نگرانی‌های کره جنوبی و آمریکا خواهد افزود.
استراتژی حمله‌های پیشدستانه
بالا رفتن توانایی‌های تسلیحاتی کره شمالی و آزمایش سلاح‌های جدید جنبه سیاسی نیز دارد و آن این‌که پیونگ یانگ می‌خواهد در گفت‌وگو‌های آتی با آمریکا و کره جنوبی کارت بهتری برای بازی داشته باشد و یا امتیازات بیشتری بگیرد.
با این‌که آزمایش‌های کره شمالی بیانگر درگیری فوری در شبه‌جزیره کره نیست ولی افزایش خطر درگیریِ خواسته یا ناخواسته را نمی‌توان نادیده گرفت. به‌گفته چُون این‌بوم، ژنرال بازنشسته کره جنوبی و کارشناس روابط سیاسی و نظامی، کشورهای منطقه این احساس را دارند که چتر دفاعی آمریکا برای حفظ آن‌ها در مقابل کره شمالی کافی نیست. در چنین شرایطی است که ایده تغییر دکترینِ صرفاً دفاعی به دکترین حملات پیشدستانه حامیان زیادی در کره جنوبی و ژاپن دارد.
این ژنرال می‌گوید موشک‌های فراصوت کره شمالی کارِ کره جنوبی را برای دفاع از خود مشکل می‌کند و تنها گزینه برای کره جنوبی، وقتی که طرف مقابل چنین سلاح‌هایی دارد، این است که سلاح‌های خود را بسازد و حملات پیشدستانه را به‌کار گیرد.
ایده حملات پیشدستانه در کره جنوبی نضج گرفته است. کره جنوبی اعلام کرده که یک استراتژی «زنجیره کشتار» برای حملات پیشگیرانه برای نابودی فرماندهی و کنترل پیونگ یانگ، در صورت بروز بحران، تدوین شده و در این راستا کره جنوبی در سال گذشته موشک‌های زیردریایی خود را آزمایش کرده است.
ژاپن نیز در سال ۲۰۲۰ از تصمیم خود برای استقرار سامانه زمین‌پایه «ایجِس» ساخت آمریکا (سامانه دفاع ضد بالیستیک) منصرف شد و توکیو توانایی کشور برای حمله‌های پیشدستانه را مطرح کرد.
انتقال فناوری به ایران؟
جدا از نگرانی‌های سئول و توکیو و واشینگتن از آزمایش‌های اخیر کره شمالی، دستاورد پیونگ یانگ در ساختن موشک‌های فراصوت پرسش‌هایی را در اسرائیل درباره انتقال فناوری این‌گونه موشکها به جمهوری اسلامی مطرح کرده است. همکاری‌های گسترده جمهوری اسلامی و کره شمالی در زمینه موشکی و انتقال فناوری‌های تسلیحاتی سابقه طولانی دارد.
اسرائیل سه لایه سامانه پدافند هوایی به نام‌های گنبد آهنین، فلاخن داود و پیکان دارد که می‌توانند این کشور را در مقابل تهدید‌های حماس، حزب‌الله و حکومت ایران تا حد زیادی حفظ کند.
اما دسترسی جمهوری اسلامی به فناوری موشک‌های فراصوت می‌تواند سطح تهدید موشکی علیه اسرائیل را به‌طور جدی افزایش دهد، زیرا رهگیری و انهدام این‌گونه موشکها در مقایسه با موشک‌های بالیستیک به‌مراتب دشوارتر است.
در این زمینه، روزنامه جروزالم پست با کنار هم گذاشتن آزمایش‌های اخیر کره شمالی با روند مذاکرات هسته‌ای فعلی در وین می‌گوید که کیم جونگ اون احتمالاً خواسته است پیامی برای مقام‌های جمهوری اسلامی بفرستد، بدین معنا که لازم نیست به مذاکرات ادامه دهید و یا با کشورهای غربی کنار بیایید.
به‌نوشته این روزنامه، کیم جونگ اون با داشتن سلاح‌های هسته‌ای «به‌طور مؤثری تهدید تغییر رژیم و یا استفاده از نیروی نظامی علیه کشورش را، به‌جز در پاسخ به حمله نظامی کره شمالی، منتفی کرده است» .
معلوم نیست که آزمایش‌های اخیر کره شمالی حاوی پیامی برای جمهوری اسلامی باشد یا نه. در عین حال معلوم نیست که پیونگ یانگ بخواهد فناوری فراصوت را در اختیار جمهوری اسلامی قرار دهد و یا این‌که تهران بخواهد، با پیروی از مشی پیونگ یانگ، در راه دستیابی به سلاح هسته‌ای گام بردارد.
آزمایش‌های کره شمالی، به‌نوشته جروزالم پست، پرسش‌هایی چند را مطرح می‌کند که پاسخ‌های صریح و دلگرم‌کننده‌ای برای آن‌ها وجود ندارد، «اما پاسخ‌ها هر چه باشد، هیچ‌یک از آن‌ها را نمی‌توان خبر خوبی برای اسرائیل و آمریکا قلمداد کرد.
