ديک چنی، معاون رييس جمهور آمريکا در سفر ۶ روزه خود به خاورميانه، تلاش کرد حمايت کشورهای منطقه را برای ايجاد ثبات در عراق جلب کند. اما يکی از مهمترين برنامه های سفر آقای چنی به خاورميانه، جلوگيری از گسترش نفوذ ايران در برخی کشورهای منطقه اعلام شد.
پايان سفر ديک چنی، معاون رييس جمهور آمريکا در خاورميانه به اعتقاد تحليلگران، آميزه ای از نتايج مختلف را در برداشته است.
جلب پشتيبانی کشورهای منطقه از اقدام های آمريکا در عراق، همراه با تلاش برای جلوگيری از گسترش نفوذ جمهوری اسلامی ايران در برخی نقاط، محور برنامه های ديک چنی در سفر خاورميانه ای او بود.
کارشناس بنیاد کارنگی
آقای چنی در سفر به کشورهای متحد ايالات متحده آمريکا، ابتدا به طور سرزده وارد بغداد شد. او از آنجا به ابوظبی رفت، در شهر تبوک واقع در شمال غربی عربستان سعودی با ملک عبدالله ديدار کرد و سپس در قاهره، ميهمان حسنی مبارک، رييس جمهوری مصر شد.
در پايان اين سفر منطقه ای، ديک چنی روز دوشنبه در ويلای ملک عبدالله دوم، در بندر عقبه با پادشاه اردن ملاقات کرد.
معاون رييس جمهوری آمريکا هنگامی که در امارات متحده عربی بود به جمهوری اسلامی ايران هشدار داد که واشينگتن اجازه نمی دهد تهران به سلاح اتمی دست يابد.
از همين رو، همزمان با سفر ديک چنی به خاورميانه، برخی تحليلگران اين موضوع را مطرح کردند که شايد بتوان اين سفر را به مثابه جلب آمادگی منطقه برای اقدام نظامی عليه ايران دانست.
اما در بندر عقبه واقع در جنوب اردن که آخرين ايستگاه سفر ديک چنی بود، ملک عبدالله دوم خواستار حل مسالمت آميز و ديپلماتيک پرونده اتمی ايران شد و گفت مناقشه بر سر برنامه هسته ای ايران می تواند تنش های بيشتری در خاورميانه ايجاد کند.
با اين حساب، اگر برنامه سفر ۶ روزه ديک چنی به خاورميانه را، صرفا بر موضوع مناسبات درباره ايران به حساب بياوريم، حاصل سفر معاون رييس جمهور آمريکا چيست؟
مصطفی علانی، مدير برنامه مطالعات تروريسم و امنيت در مرکز تحقيقاتی خليج (فارس)، واقع در دوبی در گفت و گو با راديو فردا می گويد: «خواست آمريکا، جلوگيری از تبديل ايران به يک قدرت هسته ای است.»
برخی از تحلیلگران گفته اند شايد بتوان اين سفر اقای چنی به خاورمیانه را به مثابه جلب آمادگی منطقه برای اقدام نظامی عليه ايران دانست به گفته وی، از آنجا که پشتيبانی از اين خواست آمريکا، برای کشورهای خاورميانه منفعت دارد، آنها در اين زمينه همکاری می کنند، به ويژه آن که اين خواست آمريکا، در واقع بخشی از قطعنامه شورای امنيت و خواست جامعه بين الملل نيز هست.
آقای علانی می گويد به گمان وی، تا زمانی که مساله برخورد ديپلماتيک مطرح باشد، کشورهايی که ديک چنی به آنها سفر کرد، با اين بخش از برنامه های آمريکا مشکلی نخواهند داشت. اما وقتی که گزينه اقدام نظامی عليه ايران مطرح می شود، به گفته وی، «شاهد نگرانی ها فراوانی در منطقه هستيم».
به نظر مصطفی علانی، با توجه به آنچه در عراق روی داد، «اکنون يک حس عدم اطمينان نسبت به توانايی آمريکا در پيشبرد يک جنگ در منطقه وجود دارد. در نتيجه هرچند کشورهای ميزبان آقای چنی در اين روزها، به شکل اصولی از اقدامات آمريکا برای پيشگيری از تبديل ايران به يک قدرت هسته ای حمايت کردند، اما درباره اقدام نظامی عليه ايران، نگران هستند.»
تلاش برای پايان دادن به خشونت های قومی در عراق
مصطفی علانی، پژوهشگر مسايل خاورميانه در دوبی می گويد: «کشورهايی که ديک چنی به آنها سفر کرد از با ثبات شدن عراق بهره می برند و در ضمن مخالف دخالت های ايران در امور عراق هستند. اما اين کشورها توانايی محدودی دارند و به همين دليل از آمريکا انتظار دارند که جلوی مداخله ايران در عراق را بگيرد.»
مصطفی علانی همچنين می گويد: «ديک چنی با يک برنامه سفر پر بار درباره مسايل ايران و عراق به خاورميانه سفر کرد اما برای کشورهای منطقه مساله مهم ديگری نيز مطرح بود و آن مساله فلسطينی ها است.»
او می گويد از اين زاويه، سفر آقای چنی به منطقه را سفر موفقی ارزيابی نمی کند، زيرا به پرسش هايی که برای رهبران منطقه مطرح است، پاسخی داده نشد.
موافقت ايران برای مذاکره با آمريکا، تحول مهم ديگر
در روزهايی که معاون رياست جمهوری آمريکا در خاورميانه بود، تحول مهم ديگری رخ داد. وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی، درخواست آمريکا برای مذاکره درباره اوضاع عراق را پذيرفت و قرار است دو طرف طی چند هفته آينده در بغداد به پای ميز مذاکره بنشينند.
مصطفی علانی درباره اين تحول مهم می گويد که رهبران خاورميانه از هرگونه اقدام ديپلماتيک برای باثبات سازی عراق حمايت می کنند. اما اين کشورها نخواهند پذيرفت که آمريکا به ايران در زمينه عراق امتياز بدهد.
مصطفی علانی می گوید کشورهای دیگر هم از برقرار شدن ثبات در عراق، بهره می برند به گفته وی، اگر آمريکا بخواهد در مذاکراتش به ايران امتياز دهد و در مقابل موقعيت و تاثيرگذاری های جمهوری اسلامی در امور عراق کوتاه بيايد، اين موضوع کاملا برای رهبران منطقه غير قابل قبول خواهد بود.
او می افزايد: «هم اکنون هم نگرانی های زيادی درباره سياست های بلندپروازانه ايران در عراق وجود دارد و فکر نمی کنم هيچ کشور عربی، اقدام آمريکا برای به رسميت شناختن مداخله های ايران در عراق را بپذيرد.»
به گفته اين پژوهشگر مسايل خاورميانه در دوبی، ايران و آمريکا بايد مذاکره کنند اما اين مذاکرات نبايد به امتيازگيری ايران در عراق بينجامد.
او می گويد: «فکر نمی کنم در سراسر منطقه، حس آمادگی برای پذيرش ايران به عنوان يک قدرت بزرگ در عراق وجود داشته باشد. رهبران منطقه به طور قطع اين ايده را رد می کنند.»
مذاکرات احتمالی ايران و آمريکا قرار است در سطح سفيران دو کشور صورت گيرد. اين در حالی است که آمريکا پيشتر جمهوری اسلامی ايران را به حمايت از شبه نظاميان در عراق متهم کرده است. جمهوری اسلامی همواره اين اتهام را رد می کند.
