برخلاف دوره‌های پیشین که تنور انتخابات ریاست جمهوری از نه ماه تا شش ماه مانده به انتخابات با مشخص شدن نامزدها گرم می شد، این دوره عملا شاهد چنین چیزی نیستیم. به نظر می رسد تعللی عامدانه در کار بوده که تنور انتخابات دیرتر گرم شود. برای مثال تا همین لحظه شاهد نیستیم که خامنه‌ای در تنور انتخابات دمیده باشد. تعلل او چه دلیلی می تواند داشته باشد؟
مدعای این یادداشت این است که عقبه اصولگرایان حامی رهبر به مصداق آنچه اینک در حدود دو ماه به انتخابات شاهدیم دچار تشتت و پراکندگی مفرط است و بعید بتوان انتظار داشت بتوانند در معرفی یک نامزد واحد به اجماع دست یابند. این در حالی است که جبهه اصلاح طلبانِ زخم خورده از انتخابات ۸۴ و ۸۸ اینک با دست یافتن به یک «خرد جمعی» جبهه‌ای یکپارچه و متحد را سامان داده اند تا «گام سوم» را با نامزد کردن روحانی بردارد.
روحانی میراث رفسنجانی
اگر شخص متنفذی مثل هاشمی رفسنجانی امروز زنده بود، نامزد او برای انتخابات ۹۶ چه کسی می توانست باشد؟ آیا هاشمی از روحانی عبور می کرد یا او را نامزد مورد تأیید خود معرفی می کرد؟
این پرسش دقیقاً پرسشی بود که طیف‌های مختلف اصلاح طلبان با آن خود را مواجه می دیدند. با حمایت‌های جانانه‌ای که رفسنجانی از آغاز تا روز آخر از روحانی به عمل آورده بود، تقریباً بر کسی پوشیده نیست که او این دوره نیز از روحانی حمایت می کرد اگر زنده بود.
این ادعا عیناً در مورد خاتمی نیز می تواند مصداق داشته باشد. خاتمی و رفسنجانی دو حامی اصلی روحانی در انتخابات ۹۲ بودند. افزون بر اینکه این خاتمی بود که در واپسین روزهای انتخابات ۹۲ از محمدرضا عارف تقاضا کرد به نفع روحانی کناره گیری کند و چنین شد که اصلاح طلبان در سال ۹۲ با نامزد واحد توانستد بر اصولگرایان که بر نامزد واحد به توافق نرسیده بودند، پیروز شوند.
در گام دوم، اصلاح طلبان با معرفی لیست واحد برای مجلس شورا و خبرگان نیز توانستند در سال ۹۴ به رغم همه رد صلاحیت‌های گسترده موفقیت نسبی به دست آوردند. اینک همین الگو، سرمشق آنان برای گام سوم است تا مبادا تجربه مهلک شکست در انتخابات ۸۴ به دلیل تعدد نامزدان (رفسنجانی، معین، مهرعلیزاده) تکرار شود.
رفسنجانی اگرچه دیگر زنده نیست، اما، هم اصلاح طلبان و هم اصولگرایان و حتی شخص خامنه‌ای روحانی را میراث برجامانده او می دانند. پس از به قدرت رساندن روحانی و پایان دادن به دوره سیاه احمدی نژاد، رفسنجانی گفته بود که «دیگر می توانم راحت بمیرم.»
از همینجا در آرایش درونی نظام می توان دریافت که چرا اصلاح طلبان اینک به راحتی بر نامزد واحد (حسن روحانی) به اتفاق رسیده اند. آنان می خواهند (اما اگر بتوانند) از روحانی رییس جمهوری در قد و قواره رفسنجانی بتراشند. این در حالی است که اصولگرایان به دنبال حذف او هستند و خامنه‌ای به دنبال رییس جمهوری تضعیف شده و مطیع.
آرایش انتخابات ۹۶: یکپارچگی اصلاح طلبان، پراکندگی اصولگرایان
در این واپسین هفته‌ها به انتخابات ۹۶، شاهدیم که «شورای عالی سیاستگذاری اصلاحطلبان» یکپارچه نامزد واحدی را برای انتخابات ۹۶ پیشنهاد کرده است: حسن روحانی
اما، وضعیت در اردوگاه مقابل یعنی جبهه اصولگرایان به کلی واژگون است. نخست اینکه این اردوگاه به رغم همه عقبه بلند خود (از مراجع دولتی گرفته تا جامعه روحانیت مبارز، جامعه مدرسین، موتلفه و..) در آستانه انتخابات ۹۶ تازه دست به بازسازی تشکیلاتی خود زده ودر ۵ اسفند ۹۵ یعنی کمتر از ۳ ماه به انتخابات جمعیت تازه تأسیسی به نام «جبهه مردمی نیروهای انقلاب اسلامی‌جمنا-» را بنیاد نهاده است. تولد این جبهه با چنین تاخیر فاحشی حتی اگر گستردگی کافی داشته باشد (که بعید است) خود دلیل شدت اختلاف درونی اصولگرایان است که نتوانستند ماه‌ها جلوتر این ابتکار را عملی سازند.
به رغم تمام تلاش این اردوگاه برای سامان دادن به جبهه اصولگرایان، تا همین جا دست کم جبهه پایداری (طیف نزدیک به مصباح یزدی) و اطرافیان محمود احمدی نژاد از پیوستن به جمنا شانه خالی کرده اند. به این ترتیب، تا همین جا نامزد احمدی نژاد (حمید بقایی) از نامزد جمنا متفاوت است. (این در فرضی است که حمید بقایی رد صلاحیت نشود. گمان می رود که احمدی نژاد با تهدید به افشای پرونده‌های کلان فساد مقامات عالی نظام، در نظر دارد شورای نگهبان را ملزم به تایید صلاحیت حمید بقایی کند)
اما، صرف نظر از این شکاف اولیه، ناتوانی ئوم جمنا را می توان در این نکته دانست که تا همین اندک هفته‌های باقی مانده به انتخابات ۹۶، نه تنها آنان به نامزد واحد دست نیافته اند بلکه بنا به آخرین اخبار ۱۴ نامزد را در لیست نهایی خود برای تصمیم گیری دارند. به این ترتیب در حالی که اردوگاه اصلاحطلبان بر نامزد واحد خود (حسن روحانی) به اجماع دست یافته اند، اردوگاه مقابل هنوز فهرست بلندی از نامزدها را در برابر خود دارد. این در حالی است که برخی از نامزدهای جمنا مثل قالیباف، جلیلی و محسن رضایی شکست خوردگان ادوار پیشین هستند ولی حاضر به کناره گیری از کاندیداتوری نیستند.
مطرح بودن نام این شکست خوردگان خود به معنای آن است که هیچ یک از آنان انعطاف و قدرت کناره گیری به نفع دیگری را ندارد (برخلاف عارف که به نفع حسن روحانی در ۸۴ کناره گیری کرد و در این دوره نیز قویا در پشتیبانی از او درآمده است)
خامنه‌ای و آرایش انتخاباتی
به شرحی که در مورد آرایش انتخابات ۹۶ گفته شد نامزد یا نامزدهای اصولگران هر که باشد احتمال شکست آنان در این دور از انتخابات (پس از ۹۲ و ۹۴) قویاً محتمل است. اما، این چنین پیش بینی قابل نقض است اگر خامنه‌ای (به عنوان مهره‌ای با اختیارات فراقانونی) بخواهد نتیجه انتخابات را تغییر دهد. نباید فراموش کرد که او شورای نگهبان را "چشم بینای نظام" و نظارت استصوابی را"حق الناس" دانسته بود. به این ترتیب، اراده او حتی تا پس از انتخابات می تواند نتیجه را تغییر دهد.
در سال‌های زعامت و رهبری خامنه‌ای نه رفسنجانی، نه خاتمی و نه روحانی نامزدهای مطلوب او نبودند. در این سال‌های دراز تنها یک نفر مطلوب او بود که حاضر به دستبوسی او شده بود. او می داند که همان یک نفر (احمدی نژاد و اطرافیانش مثل بقایی) نیز دیگر مهره سوخته است.
خامنه‌ای اگر قصد مهندسی آراء را در این دوره نداشته باشد ناگزیر باید با ۴ سال میراث برجا مانده از رفسنجانی (روحانی) کنار بیاید. بنا بر این چه گزینه‌ای بهتر از روحانی که رأی را از اصلاح طلبان بگیرد ولی رییس جمهور ضعیف باشد.
به عبارت دیگر، وحدت اصلاح طلبان اگرچه می تواند روحانی را برای دور دوم به ریاست جمهوری برساند ولی اگر «مطالبه محور» نباشد همان می شود که خامنه‌ای می پسندد یعنی پز دادن به حمایت مردم از نظام با مشارکت در انتخابات ولی روی کارآمدن یک رییس جمهور ضعیف مثل دوره دوم خاتمی.
---------------------------------------------------------------------
نظرات طرح شده در این یادداشت الزاماً بازتاب دیدگاه رادیو فردا نیست.
