با وجود اعتراض نه چندان تند ایران به انتشار مفاد «ضمیمه محرمانه» توافق اتمی (برجام) از سوی خبرگزاری اسوشیتدپرس و متهم ساختن آژانس بین المللی انرژی اتمی و «سه کشور عضو» به دست داشتن در این اقدام، واکنشهای مسئولان جمهوری اسلامی حاکی از رضایت کامل دولت ایران از انتشار مفاد سند یاد شده و حتی علاقمندی به انتشار متن کامل توافقی است که قرار بود مابین ایران و آژانس محرمانه باقی بماند!
آمانو دبیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی بعد از انتشار گزارشهای مربوط به اعتراض شفاهی بهروز کمالوندی سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران در نشریات جمهوری اسلامی، اتهام درز دادن سند را رد کرد.
کمالوندی نیز به این بهانه شنبه شب در برنامه خبر تلویزیون جمهوری اسلامی ظاهر شد و این بار ضمن کاهش دادن سطح اقدام آینده ایران از «اعتراض» به «تذکر»، داوطلبانه بخشهای دیگری از کلیات توافق محرمانه با آژانس را مورد اشاره قرار داد.
روز ۲۸ تیرماه خبرگزاری اسوشیتد پرس به نقل از «یک دیپلمات دست درکار مذاکرات اتمی با ایران»، بدون ذکر نام وی، سندی را انتشار داد بود که به موجب آن محدودیتهای غنی سازی اورانیوم دست کم سه سال زودتر از ۱۵ سال زمان پیشبینی شده در سند غیر محرمانه توافق جامع اتمی، لغو خواهد شد.
با وجود اعتراض اولیه و ملایم کمالوندی نسبت به «انتشار اسناد محرمانه ایران» از سوی آژانس بین المللی انرژی اتمی، اظهارات ظریف وزیر خارجه جمهوری اسلامی، علی اکبر صالحی رییس سازمان انرژی اتمی و همچنین نحوه زمینه سازی ارسال نسخه‌ای از <<سند ضمیمه>> مورد بحث از سوی جمهوری اسلامی به آژانس، به بهانه اطلاع رسانی پیرامون طرح ایران برای غنی سازی اورانیوم در آینده، نه تنها حاکی از خشنودی کامل ایران از انتشار سند محرمانه مورد بحث است که حتی گمانه فراهم آوردن زمینه انتشار آنرا نیز از سوی دولت ایران تقویت میکند.
امتیازهای اعلام نشده
در جریان مذاکرات اتمی با ایران دولت آمریکا بمنظور پیشگیری از شکست مذاکرات امتیازهایی در اختیار ایران قرار داد که انتشار مفاد کامل آنها میتوانست در طول زمان بحث ۶۰ روزه کنگره پیرامون توافق، شماری از نمایندگان حزب دمکرات را در کنار جمهوریخواهان مخالف قرار داده و اصل توافق را به شکست بکشد.
از این لحاظ امتیازهای واگذار شده در قالب «ضمیمه‌های محرمانه» براصل سند تنظیم شد، به امضاء آژانس و طرفهای مذاکره ( گروه ۱+۵ و همچنین دولت ایران) رسید ولی هرگز متن آنها انتشار نیافت.
ظاهرا نمایندگان کنگره، چنانکه سوزان رایس مشاور امنیت ملی کاخ سفید بعدا اعلام داشت، از وجود اسناد محرمانه پیوست توافق اتمی بدون قرار دادن اصل اسناد در اختیار آنها، شده بودند.
بخشی از توافقهای محرمانه اتمی با ایران در مورد فعالیتهای مشکوک به داشتن ابعاد نظامی منجمله نحوه نمونه برداری محیطی و خاک پارچین و شیوه انتشار نتایج آزمایش بود که گفته میشود جمهوری اسلامی در آن محل مبادرت به شلیک نوترنی و انفجار با قدرت بالا بمنظور ساخت ماشه بمب اتمی نموده بود.
بخش اصلی دیگر، در مورد ادامه غنی سازی در ایران و لغو محدودیتهای مربوط به غنی سازی اورانیوم در زمانی کوتاه از ۱۵ سال پیشبینی شده در برجام است.
در فاصله کوتاهی پیش از امضاء نهایی برجام، آمانو دبیر کل آژانس راهی تهران شد و طی مذاکره یک روزه و امضاء چند سند محرمانه ( ضمیمه ها) با علی اکبر صالحی، مسیر اعلام توافق اتمی را هموار ساخت.
کدام طرف سود می برد؟
در جستجو برای یافتن عامل انجام یک اقدام غیر قانونی، معمولا طرفهایی مورد سوء ظن و حتی تعقیب قرار میگیرند که در آن اقدام دارای منفعت ( انگیزه) دیده شوند.
همزمان با بالا گرفتن انتقاد‌های داخلی از دولت روحانی و توافق اتمی، به بهانه اولین سالگرد برجام، خبرگزاری فارس از ارسال سندی توسط ایران به آژانس خبر داد که ظاهرا «چشم انداز فعالیتهای غنی سازی اورانیوم در ایران را ترسیم میکند».
در این سند، یکی از ضمیمه‌های محرمانه‌ای که سال گذشته بین آمانو و صالحی در تهران به امضاء رسیده بود ظاهرا مورد استناد قرار گرفته و پیوست سند چشم انداز ارسالی شده است.
متعاقب ارسال این سند، خبرگزاری اسوشیتدپرس ضمیمه ارسالی ایران به آژانس را ( که پیشتر به امضاء آمانو رسیده و نسخه‌ای از آن در آژانس محرمانه نگاهداری میشد) انتشار داد.
شاه بیت این سند ضمیمه محرمانه، آغاز لغو محدودیتهای غنی سازی اورانیوم در ایران بعد از ده سال و شروع جایگزینی سانترفیوژهای موجود و فرسوده با سانترفیوژهای پیشرفته، و عملیاتی شدن تمام آنها در پانزدهمین سال است.
در جریان این تغییر و تحول تدریجی، اگر چه ظاهرا شمار سانترفیوژها از ۴ هزار و اندی به ۲۵۰۰تا ۳۵۰۰ دستگاه کاهش مییابد، در عمل به دلیل قدرت جدا سازی بیشتر سانترفیوژهای تازه، ظرفیت غنی سازی ایران دو یا سه برابر ( به نسبت عملکرد دستگاههای تازه) بیشتر از امروز خواهد بود.
هدف اعلام شده برجام، ایجاد فاصله‌ای یک ساله مابین ایران و ظرفیت ساخت بمب اتمی است، در حالی که در سال پانزدهم، فاصله ایران با بمب ( گریز اتمی) بسیار کمتر از یکسال خواهد شد.
طرحهای کلان امنیت ملی و منطقه‌ای معمولا با پیشبینی تحولات ۲۵ سال بعد تنظیم میشوند.
ابراز خشنودی علی اکبر صالحی از مفاد سند، ضمن «خلف وعده » خواندن آن، نشان رضایت دولت ایران از انتشار سند است؛ موضوعی که جواد ظریف نیز به نوبه خود از آن استقبال کرده است!
دو روز بعد از انتشار سند یاد شده، صالحی اظهار داشت : «با انتشار این سند مردم ایران «مطلع می شوند ما چه پیش بینی‌‌های درست و مناسبی برای توسعه صنعت هستهای کشورمان داشته ایم.»
جواد ظریف نیزدو روز بعد پیشبینی کرد: " ان شاءالله وقتی تمام این سند منتشر شد، مشخص میشود ما ظرف ۱۵ سال به کجا خواهیم رسید."
ظریف همچنین خاطر نشان ساخت: همه رسانه‌های دنیا، تمام سند را ندیدند تا از افتخاری که دوستان مذاکره کننده ما ایجاد کردند، باخبر باشند ولی با این وجود همه رسانه‌ها می‌گویند ایران بعد از ۱۰ سال به سرعت به سمت غنی‌سازی صنعتی خواهد رفت ."
در واکنش به انتشار ضمیمه محرمانه مورد بحث، رضا نجفی نماینده دایم ایران در آژانس به درستی میگوید: افشا ی ترتيبات محرمانه توسط هر طرفی که صورت گیرد، به شدت بر اجرای آن تاثیر منفی خواهد گذاشت و لذا آژانس باید مراقب باشد که مفاد این ترتیبات همانند ترتیبات محرمانه با کشورهای عضو محرمانه باقی بماند."
انتشار بخشی از ضمیمه‌های محرمانه توافق اتمی که برخلاف ادعای رضا نجفی، "توافق مستقل ایران و آژانس" محسوب نمیشود و بدون تردید متصل به برجام و بخش تفکیک ناپذیر آن است، اگر چه میتواند در جریان رقابتهای سیاسی داخلی ایران به تحکیم موقعیت دولت روحانی و کاهش انتقادها از مذاکرات اتمی کمک کند، اما همزمانی این اقدام با اوج گرفتن فعالیتهای انتخاباتی در آمریکا، میتواند پایبندی دولت آینده آن کشور را به مفاد توافق مورد تهدید جدی قرار دهد.
————————————
یادداشت‌ها بیانگر نظر نویسندگان خود هستند و نه بازتاب دیدگاهی از رادیو فردا.
